یک مدرس دانشگاه: هر چه مسئولان بتوانند زمینه های مشارکت مردمی را در امور مختلف بیشتر کنند، خود به خود رفتارهای نادرست شهروندان نیز اصلاح می شود.
پرده اول؛ ساعت 15:30
پشت چراغ قرمز که می رسید، مثل همیشه سعی می کنید به قوانین احترام بگذارید؛ پشت خط عابر پیاده ترمز می کنید و نگاهتان به ثانیه شمار چراغ راهنمایی خیره می شود. چند ثانیه بیشتر نگذشته است که کم کم صدای «بوم بوم»! بلندی می شنوید.
با تعجب به خودروی کنارتان می نگرید که صدای بلند سیستم صوتی آن به طور غیر قابل تحملی بلند و گوش خراش است. طبق معمول این شرایط، راننده جوان خودرو بی اعتنا به آن چه در اطرافش رخ می دهد، چند ثانیه مانده به سبز شدن چراغ راهنمایی، از تقاطع عبور می کند و می رود و این سوال در ذهن شما نقش می بندد که به راستی چه لزومی دارد که صدای سیستم صوتی یک خودرو آن هم در این ساعت از روز که وقت استراحت مردم است، تا این اندازه بلند باشد؟
پرده دوم؛ ساعت ۹ شب
مثل همیشه خسته و کوفته از سر کار به منزل باز می گردید؛ اما وقتی می خواهید خودروی خود را به داخل حیاط منزل ببرید، متوجه می شوید خودروی دیگری مقابل پل منزل شما و رو به روی تابلوی «لطفا مقابل پل پارک نفرمایید» پارک کرده است!
با عصبانیت از خودروی خود پیاده می شوید و سعی می کنید با زدن ضربه ای به بدنه خودرو پارک شده صدای دزدگیر آن را در آورید تا به این صورت راننده خودرو را متوجه کنید که در جای نامناسبی پارک کرده است. اما هر چه از صدای بلند و نا به هنجار دزدگیر خودرو می گذرد، خبری از راننده آن نمی شود و بعضی از همسایگان نیز «چپ چپ» به شما نگاه و زیر لب غرولند می کنند.
حالا دو مشکل پیدا کرده اید؛ هم راه ورود به منزل بسته است و هم صدای گوش خراش دزدگیر خودروی پارک شده مقابل پل، شما و همسایگانتان را آزار می دهد!
پرده سوم؛ خیابان سرعت!
این جا دیگر فرقی نمی کند ساعت چند باشد چون معمولا این خیابان (حد فاصل خیابان خیام تا خیابان قدس) جولانگاه خودروهایی است که بسیاری از آن ها به اصطلاح «عشق سرعت» اند!
هر چند که معمولا این خیابان شب ها شلوغ تر می شود اما به هر حال احتیاط را از دست ندهید و روزها نیز با حواس جمع در این خیابان تردد کنید.
تک چرخ زدن موتورسیکلت ها و عبور پر سرعت خودروهای سواری که ظاهرا بسیاری از آن ها کار خاصی برای انجام دادن در این خیابان ندارند، ایمنی شهروندان را زیر سوال برده است.
اجازه دهید نوشتن «پرده» های دیگر مزاحمت های شهری را به وقت دیگری موکول کنیم، چرا که این رشته سر دراز دارد. اما واقعیتی که نمی توان به سادگی از کنار آن گذشت، این است که مزاحمت های شهری در بسیاری از موارد، هزینه های زندگی شهرنشینی و دغدغه های شهروندان را افزایش می دهد.
محمد منصوری، یکی از ساکنان خیابان کوهسنگی در این باره می گوید: در بسیاری از موارد، همسایگان زباله های خود را جلوی منازل دیگران می گذارند و با این کار خود روابط همسایگی را که باید مملو از صمیمیت و صداقت باشد، زیر سوال می برند. وی می افزاید: در بسیاری از موارد، فرهنگ شهرنشینی و آپارتمان نشینی در رفتارهای مردم دیده نمی شود.
هم چنین یک شهروند دیگر نیز می گوید: وضعیت ظاهری خیابان ها و مهندسی نامناسب آن در کنار رعایت نشدن حقوق شهروندی از جمله مهم ترین مواردی است که مزاحمت های زیادی برای شهروندان ایجاد می کند.
ملیحه ملکی می افزاید: به عنوان نمونه بسیاری از ساختمان های پر تردد فاقد پارکینگ برای مراجعه کنندگان است و بسیاری از مراجعه کنندگان نیز به حقوق دیگر افراد احترام نمی گذارند و علاوه بر ایجاد ترافیک در سطح شهر موجب اتلاف وقت بسیاری از شهروندان نیز می شوند.در بسیاری از پیامک های ارسال شده به خراسان نیز، شهروندان از ایجاد مزاحمت های شهری گلایه کرده و خواستار توجه بیشتر مردم و مسئولان شده اند.
در برخی از این پیامک ها آمده است:
لطفا در مورد پارک کردن خودروهای ناحیه ۷ آموزش و پرورش و ایجاد مزاحمت برای اهالی محل گزارش تهیه کنید.
لطفا در مورد رانندگان خودروهایی که در طول روز در منطقه سجاد بزرگمهر جنوبی در حال گشت و گذار هستند و برای خانواده ها و نوامیس ما مزاحمت ایجاد می کنند، گزارش تهیه کنید.
تک چرخ زدن موتورسیکلت ها در خیابان های شهر علاوه بر به خطر انداختن جان راکب موتور به طور بالقوه می تواند حادثه بدی را برای دیگر افراد رقم بزند.
لزوم آموزش های شهروندی
یک جامعه شناس و مدرس دانشگاه در مشهد معتقد است: هر چند طی دهه های اخیر بر سرعت رشد شهرنشینی افزوده شده، اما آموزش های شهروندی متناسب با آن رشد نکرده است.
دکتر مهناز امیرپور می گوید: متاسفانه در بسیاری از موارد شهروندان اهمیت احترام به حقوق یکدیگر را نمی دانند و از سوی دیگر اجباری برای رعایت این قوانین نیز احساس نمی کنند.
وی می افزاید: در بسیاری از کشورهای توسعه یافته، لزوم احترام به حقوق شهروندان نهادینه شده است اما باز هم در این کشورها آموزش های کافی در این رابطه از همان سنین ابتدایی به شهروندان ارائه می شود.
دکتر امیرپور اضافه می‌کند: البته باید توجه داشت که آموزش های شهروندی فقط مختص به دوران مدرسه و سن کودکی و نوجوانی نیست و این آموزش ها باید در سنین بزرگسالی نیز به افراد ارائه شود. وی می گوید: به عنوان مثال میان برنامه «هنر خوب بودن» که به تازگی از تلویزیون پخش می شود، اثر بسیار مثبتی بر توسعه آموزش های شهروندی و به یادسپاری آن دارد.
این جامعه شناس خاطرنشان می‌کند: مواردی مانند پارک خودرو در جلوی منازل دیگران، خیابان گردی همراه با مزاحمت برخی جوانان و شنیدن صدای نا به هنجار چه در قالب فریاد و عربده کشی و چه به صورت صدای بلند سیستم صوتی خودرو، ناشی از ناآگاهی مردم از احترام به حقوق شهروندی است. امیری پور هم چنین تصریح می کند: البته باید توجه داشت که محیط های شهری کشور و استان ما نیز نیازمند تقویت فضای تفریحی و اشتغال زایی است زیرا بسیاری از انحراف های اجتماعی و رفتارهای هنجارشکنانه ناشی از خلاء حضور مکانی برای تخلیه هیجان های فردی است که به صورت تک چرخ زدن در خیابان و ایجاد مزاحمت برای بانوان، ویراژ دادن و غیره خودنمایی می کند. این جامعه شناس می افزاید: از سوی دیگر بسیاری از موارد مزاحمت های شهری ناشی از اوقات فراغت فراوانی است که به علت بیکاری حاصل می شود.
ماهیت خاص زندگی شهری
یک مدرس دانشگاه و صاحب نظر مسائل فرهنگی نیز معتقد است: ماهیت زندگی شهری به گونه ای است که برخی مزاحمت ها ناخواسته برای شهروندان ایجاد می شود و مسئولان به عنوان برنامه ریزان مدیریت شهری باید این موارد را به حداقل برسانند.
سعیدی به گزارشگر خراسان می گوید: به عنوان مثال هنگامی که مهمان سراها و مراکز پرتردد بدون پارکینگ احداث می شوند، مردم نیز خواه، ناخواه مشکلاتی را برای محله های مجاور ایجاد می کنند.
وی می افزاید: از سوی دیگر باید پذیرفت که در جامعه ای که همانند جامعه ما در حال گذر از سنت به مدرنیسم است، بی گمان مشکلات خاص شهری هم ایجاد می شود که بخش زیادی از آن به علت وارداتی بودن فناوری است و هماهنگی میان این فناوری وارداتی و رفتارهای صحیح نیازمند اطلاع رسانی مناسب دستگاه های مربوطه به ویژه رسانه هاست.
وی هم چنین تصریح می کند: باید توجه داشت که میزان مشارکت های شهروندی و رعایت حقوق شهروندان در ارتباط مستقیم با یکدیگر است و هر چه مسئولان بتوانند زمینه های مشارکت مردمی را در امور مختلف بیشتر کنند، خود به خود رفتارهای نادرست شهروندان نیز اصلاح می شود. با این حال یک دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه شناسی به نکته قابل تاملی اشاره می کند و می گوید: تجربه کشورهای توسعه یافته گویای آن است که طرز صحیح رفتار و به اصطلاح رفتارهای الگو را نمی توان به وسیله پلیس و نظارت های خشک اجتماعی به افراد آموزش داد. برات پور اظهار می‌دارد: بهترین راه یادگیری رفتارهای صحیح اجتماعی و شهروندی، درونی شدن این رفتارها از طریق آموزش های غیر رسمی در کنار آموزش های رسمی مدرسه ای است. وی هم چنین با تاکید بر نقش حساس رسانه ها می گوید: بدون تردید بسیاری از افرادی که به هر شکل مزاحمت های شهری ایجاد می کنند، در معرض آموزش های مناسب قرار نگرفته اند و این مهم بر عهده مسئولان شهری است که با برنامه ریزی مناسب بستر مشارکت مردمی و خودجوش را برای رعایت این قوانین ایجاد کنند.
