تبیان، دستیار زندگی

از لحاظ كیفیت ظاهرى به هنگام عبادت، چنان خوف و خشیت الهى در بدنش ظاهر مى شد كه تمام وجودش به لرزه مى افتاد و تمام اعضا و جوارحش ترسان و لرزان مى گشت.
اما عبادت فاطمه، از لحاظ كیفیت معنوى، آن چنان بى مانند است كه درخشندگى نور آن باعث حیرت و لذت ملائكه ى مقرب الهى مى گردد؛ تا جایى كه هفتاد هزار فرشته از فرشتگان مقرب الهى [ رسول الله صلى الله علیه و آله... انها لتقوم فى محرابها فیسلم علیها سبعون الف ملك من الملائكه المقربین و ینادونها بما نادت به الملائكه مریم فیقولون: یا فاطمه! ان الله اصطفاك و طهرك و اصطفاك على نساء العالمین.... بحارالانوار: ج 37، ص 84، روایت 52 و نیز ج 43، ص 24، روایت 20. ] جملگى بر او سلام و تحیت مى فرستند و به تأیید و تشویق او مى پردازند. [ رسول الله... اما ابنتى فاطمة فى محرابها بین یدى ربها جل جلاله زهر نورها لملائكة السماء كما یزهر نور الكواكب لاهل الارض... یؤنسها الله تعالى ذكره بالملائكة فنادتها بما نادت به مریم بنت عمران فتقول: یا فاطمة! ان الله اصطفاك و طهرك و اصطفاك على نساء العالمین. یا فاطمة! أقنتى لربك واسجدى و اركعى مع الراكعین. بحارالانوار: ج 28، ص 37، روایت 1 و نیز ج 43، ص 172، روایت 3. ]
آرى، عبادت حضرت زهرا علیهاالسلام موجب بهت، لذت و بهجت فرشتگان مقرب الهى مى شود؛ آن فرشتگانى كه تمام عمر خود را به عبادت گذرانده اند؛ چرا كه عبادت چون غذاى روح آنهاست و اگر لحظه اى خدا را تسبیح و تقدیس نكنند، همانند گرسنه اى خواهند بود كه هیچ غذایى ندارد؛ مخلوقاتى كه نه تنها كار خودشان عبادت مداوم است، بلكه در طول تاریخ بشرى عبادت هاى پرشمارى را از انبیا و دوستان خدا دیده اند. چنین موجودات والامقام و عظیمى، وقتى نور عبادت زهرا در آسمان ها درخشیدن مى گیرد، [ الامام الصادق علیه السلام فى جواب «لم سمیت فاطمة، زهرا؟»: لانها كانت اذا قامت فى محرابها زهر نورها لاهل السماء كما یزهر الكواكب لاهل الارض. بحارالانوار: ج 43، ص 12، روایت 6. ] از عظمت آن درشگفت مى شوند و از مشاهده ى زیبایى آن، غرق مسرت و لذت مى گردند.
حال، این چه نورى است؟ فرشتگان چگونه اند و حیرت و لذتشان به چه صورت است؟ جمال و زیبایى نور عبادت فاطمه تا چه اندازه است كه لذت بخش ملائكه ى مقرب الهى مى شود؟ عبادت او را چه كیفیت و چه عظمتى است كه حیرت فزاى چنان موجودات عظیمى مى گردد؟ سؤال هایى است كه پاسخ آن از گستره ى عقل هاى ما بیرون است.
این گونه روایات پُربها، در بردارنده ى حكمت ها و حقیقت هایى بسیار است كه در حد فهم ناقص ما، این گونه بیان شده است.
در این روایت شریف، شاید دلالتى بس ژرف و عمیق بر اوج مرتبه ى وجودى فاطمه ى زهرا علیهاالسلام نهفته باشد؛ چرا كه میزان جمال معنوى هر عملى در گرو شدت مرتبه ى وجودى صاحب آن است. هر چه كمال و رتبه ى وجودىِ موجودى والاتر و بالاتر باشد، جلوه نمایى آن وجود از جمال و جلال الهى گسترده تر و بیشتر خواهد بود و هرچه جلوه نُمایى موجودى از جمال دلرباى خدایى بیشتر باشد، مشاهده ى آن وجود و متعلقات آن، حیرت افزاتر و لذت بخش تر خواهد بود. [ با الهام از خودشناسى براى خودسازى، آیت الله مصباح یزدى: ص 31. ]
نظاره ى اوج مقامات معنوى فاطمه ى زهرا علیهاالسلام دیگر جاى هیچ شك و تردیدى باقى نمى گذارد كه در سیر و سلوك به سوى حق، محدودیت جنسى وجود ندارد. زن و مرد، از جهت ارزش ذاتى و حقیقت انسانى، در پیشگاه الهى یكسانند و در سیر بندگى و امكان رسیدن به مقامات عالى معنوى هیچ مزیت و رجحانى بر یكدیگر ندارند: من عمل صلحا من ذكر أو انثى و هو مؤمن فلنحیینه حیوة طیبة...؛ [ نحل (16): 97. ] هر كس كار شایسته اى انجام دهد، خواه مرد باشد یا زن، در حالى كه مؤمن است، او را به حیاتى پاك و پسندیده زنده مى داریم....
چنین آیاتى از قرآن كریم، خود گواه این حقیقت است كه مرد و زن، به طور یكسان از جوهر انسانیت برخوردارند و در تقرب به حق هیچ تفاوتى میان ایشان نیست؛ اما در هر یك از مرد و زن توانایى و استعداد ویژه اى در به ظهور رسانى صفات الهى نهاده شده است. طبق آفرینش الهى، مردان در به ظهور رسانى صفات جلال و زنان در به ظهور رساندن صفات جمال آمادگى و توانایى بیشترى یافته اند. در روح لطیف زن استعداد ویژه اى براى تجلى و ظهور یك دسته ى خاص از صفات الهى، قرار داده شده است؛ صفاتى نظیر رحمت، محبت، عطوفت، رأفت، گذشت، كرامت، حكمت، درایت، ظرافت، لطافت، و... زن، هنگامى در پرواز به سوى جمال و كمال مطلق اوج مى گیرد كه این استعداد خدادادى را در وجود خویش بشناسد، و به شكوفایى رساند.
همواره در طول تاریخ زنانى بوده اند كه با استفاده ى كامل از این استعداد، با سرعتى چشم گیر به فتح قله هاى معرفت و عبودیت نایل آمده اند. زنانى بوده اند كه تنها خود به اوج عرفان رسیده اند، عارفان بزرگى را پرورانده اند؛ براى نمونه جناب محیى الدین بن عربى كه از چهرهاى برجسته و درخشان [ حضرت امام رحمةالله در نامه ى تاریخى خود به گورباچف محیى الدین بن عربى را «چهره ى درخشان عرفان اسلامى» مى خواند. ] عرفان اسلامى است، دست پرورده ى دو بانوى عارف اسپانیایى است.
[ «ام الزهرا» و «فاطمه ى قرطبى، بنت ابن المثنى» از سالكان آزموده ى طریقت و از عارفان بابصیرت بوده اند كه ابن عربى در اشبیلیه به دیدارشان توفیق یافته و در آثارش مقام معنوى آنان را ستوده است و از محققان در «منزل نفس الرحمان» دانسته و در زمره ى مشایخ صوفیان به شمارشان آورده است. ملاقات این دو بانوى صوفى، به ویژه فاطمه ى سالخورده، در وى تأثیرى عطیم داشته است.

ابن عربى به مدت دو سال وى را خدمت كرده و به دست خود، خانه اى از نى برایش ساخته است. فاطمه با این كه مریدان و پیروانى فراوان داشته است، به ابن عربى عنایت و محبتى شدید مى ورزیده و او را بر دیگر مریدانش برترى مى داده و خود را مادر الهى وى مى خوانده است. ابن عربى هم او را مادر خطاب مى كرده است. ابن عربى با احترام و اجلال فراوان كمال باطنى و جمال ظاهرى وى را ستوده و در مقام ستایش كمالش، او را صاحب كرامات و رحمت عالمیان خوانده و نوشته است. «محیى الدین بن عربى، چهره ى برجسته ى عرفان اسلامى»، دكتر محسن جهانگیرى: ص 32. با استناد به فتوحات مكیه: ج 1، ص 247، و ج 2، ص 347. ] اگر آن دو زن عارف اسپانیایى نمى بودند، شاید ابن عربى پرورده نمى شد و عرفان اسلامى به اوج خود نمى رسید.
www.eporsesh.com