تبیان، دستیار زندگی

قانع کسى است که به اندک بسنده مى کند و ناخشنود نمى شود و روى ترش نمى کند و به سهم خویش راضی است .

حضرت علی(ع) می‏ فرماید:آنکه خردورزی کند، قناعت پیشه می‏کند.(1)

عقل قناعت را به علت آثار ارزشمند آن، از جمله: بی ‏نیازی انسان از غیر خود و قدرت یافتن آدمی برای تحمل کمبودها و صبر بر آنها، بر می ‏گزیند و آن را به سود شخص می‏داند. گرچه انسان در ظاهر با قناعت، از امکانات ظاهری استفاده کمتری می‏کند، ولی به جهت عاقبت قناعت، این عمل مورد پذیرش عقل است. هر اندازه سطح دانش شخص نسبت ‏به جهان و نفس خود بیشتر می‏شود و با عمق بیشتری به مسائل انسانی توجه می‏کند، در پذیرش صفات پسندیده انسانی، از جمله صفت قناعت، آمادگی بیشتری پیدا می‏کند. چه کنیم قناعت پیشه شویم؟!

- برای پرهیز از ولخرجی راهکارهای عملی زیر موثر است:

الف- سعی کنید جز در موارد لازم پول زیادی با خود حمل نکنید و تنها به اندازه لازم و معمول با خود پول بردارید .

ب- جز در موارد لازم به مغازه ها و فروشگاه ها و جاهایی که شما را وسوسه به خرید غیر لازم می کند نروید .

ج- تنها برای خرید لازم به فروشگاه بروید و نیاز خود را از پیش مشخص نمایید نه این که به مغازه و فروشگاه بروید و در آن جا تازه به فکر نیاز خود بیفتید. - توجه شما را به چند حدیث در این مورد جلب می نماییم:

َالف-قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: الْقَنَاعَةُ کنْزٌ لَا یَفْنَى‏

رسول خدا فرموده: قناعت گنجى است که تمام نمی شود.(2)

ب- وَ فِی الزَّبُورِ الْقَانِعُ غَنِیٌّ وَ لَوْ جَاعَ وَ عَرِیَ وَ مَنْ قَنِعَ اسْتَرَاحَ مِنْ أَهْلِ زَمَانِهِ وَ اسْتَطَالَ عَلَى أَقْرَانِه‏

و در کتاب زبور است که قناعت ‏کننده ثروتمند است اگر چه گرسنه و برهنه باشد و هر کس قناعت کند از مردم زمانش راحت است و آرامش خاطر دارد.(3) ج- َ قَالَ ص‏ : یَهْرَمُ ابْنُ آدَمَ وَ یَبْقَى مَعَهُ اثْنَانِ الْحِرْصُ وَ طُولُ الْأَمَل‏

و فرمود: پسر آدم پیر مى ‏شود ولى دو خصلت با او باقى میماند یکى حرص و آز و دیگرى آرزو

د-و نیز پیامبر(ص) فرمود: یَا عَلِیُّ أَنْهَاک عَنْ ثَلَاثِ خِصَالٍ عِظَامٍ الْحَسَدِ وَ الْحِرْصِ وَ الْکذِب‏

ای علی ! تو را از سه صفت بد بزرگ یعنی حسادت و حرص و دروغ بر حذر می دارم . (4)

آثار قناعت

. 1آرامش روحی،‌ روانی:(5) مهمترین بارزه صفت قناعت همان رضایت خاطر و روحیه بالای انسان‎های قانع نسبت به مقدرات عام است در واقع بسیاری از جرمها، دزدی‎ها، بی‎عدالتی‎ها، روشوه‎دهی‎ها و رشوه‎گیری‎ها كه در دنبال آن تشویش و نگرانی است بخاطر حرص و غافل بودن نسبت به گنج قناعت است.

.2عزت و سرفرازی:(6) پیامبر(ص) فرمودند شایسته نیست مومن خود را ذلیل كند.

انسانی كه به كم خود قانع است هیچگاه دست نیاز به سوی دیگران برای كسب مال زیادتر برنمی‎آید و عزت نفس خود را حفظ می‎كند به همین خاطر است كه در روایت از قناعت تعبیر به گنج بی‎پایان شده است.

3. زندگی پاكیزه:(7) از حضرت علی(ع) سوال شد منظور از زندگی پاک در آیه ذیل چیست هر كس كه عمل صالحی انجام دهد، اگر مومن باشد، ما او را به زندگی پاك زنده خواهیم کرد.(8) حضرت در جواب فرمودند:منظور قناعت است.


4. ‎نیازی دارد و منیع الطبع است نزد مردم نیز محبوب است مردم از چنین فردی راضی‎اند و بیشتر دوست دارند كه با او پیوند دوستی برقرار كند چرا كه او از شكرگذارترین مردم است و هیچ كه بخاطر حرص و جمع مال و... از خط عدالت خارج نمی‎شود.

.5بهترین كمك برای اصلاح نفس است:(9) چون بیشتر شهوت ‎رانی‎ها و عنان گسیختگی‎های نفس بخاطر حرص و زیاده‎خواهی است ولی كسی كه به سلاح قناعت مجهز است زمینه خوبی برای تزكیه و تهذیب نفس پدید آورده است برای اینكه این امر واضح‎تر شود به زندگی افراد حریص بنگرید كه چگونه از حرص آنها اغلب شرارت‎ ها برمی‎خیزد. 

6.راحتی بدن:(10) حریص علاوه بر اینكه آرامش روحی خود را به هم می‎زند همیشه در تعب و رنج جسمانی است به این در و آن در می‎زند تا بیشتر و بیشتر بدست آورد كه «حریص به جهانی گرسنه است و قانع به نانی سیر«.

پی نوشت ها:

1_ (آمدی، عبدالواحد، غررالحکم، شرح خوانساری، ج 5، ص 150 )2_ (ارشاد القلوب-ترجمه رضایى ج‏1 ص2 باب 34)

3_(ارشاد القلوب-ترجمه رضایى ج‏1 284 باب سى و چهارم - در قناعت است ..... ص : 283)4_(بحار الأنوار ج‏66 ص 371 باب 38 )

5_(نقطه آغاز در اخلاق عملی آیت الله محمد رضا مهدوی كنی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ص 634.)

6_(همان، ص 642.)

7_(همان، ص 642.)

8_(نحل، آیة 96.)

9_(میزان الحكمه، بحث قناعت.)

10_( همان.)

منبع: پرسمان