تبیان، دستیار زندگی

www.khoobankhabar.ir/39311/گفتگوی-با-استاد-محسن-فرهمند-قاری-دعای-د/

*خیلی‌ها شما را با صدای گرم مناجات و دعاهایتان می‌شناسند و کمتر با چهره شما آشنایی دارند. اگر اجازه دهید گفت‌وگو را از زندگی در خانواده پدری‌تان آغاز کنیم.

من پنجمین و آخرین فرزند یک خانواده مذهبی هستم و در یکی از محله‌های قدیمی تهران به‌دنیا آمدم. پدرم از کودکی در محله قنات‌آباد زندگی می‌کرد و مادر مرحومم تا قبل از ازدواج همراه خانواده‌اش در محله خانی‌آباد ساکن بود. به‌قول معروف بچه جنوب شهر تهرانم.

*گویا پدرتان هم ذاکر اهل بیت(علیهم‌السلام) بودند؟

بله، پدر و عموی مرحومم ذاکر اهل بیت(علیهم‌السلام) بودند. هنوز پدرم با وجود سن و سال بالا در بعضی هیات‌های قدیمی و به‌خصوص هیات‌هایی که خودش جزو بانیان آن بوده، مدح ائمه را می‌گوید.

*مداحی در مجالس اهل بیت(علیهم‌السلام) را از چه زمانی شروع کردید؟ 

از دوران کودکی با تشویق پدر و عمویم در مجالس مذهبی مداحی می‌کردم اما به‌صورت رسمی و جدی از ۱۷ سالگی وارد این حیطه شدم. آن زمان هر هفته در منزل یکی از اساتیدم هیاتی در شب‌های جمعه برگزار می‌شد و من به تشویق آنها در آن مجلس روضه می‌خواندم. اولین باری که می‌خواستم در جمعبزرگسالان هیات مداحی کنم، ابتدا به امام زمان‌(عج) توسل کردم. بعد شعری در مدح حضرت خواندم و ذکر را شروع کردم. البته آن مجلس هنوز هم در شب‌های جمعه برگزار می‌شود و جمعیت زیادی در آن شرکت می‌کنند اما من بعد از مدتی به‌دلیل دوری راه، توفیق شرکت در آن مجلس را از دست داده‌ام.

*منظورتان از اساتید که به آن اشاره کردید آقایان مداح بودند؟ 

خیر، زمان تحصیل در دبیرستان البرز تهران به‌یادگیری علوم دینی و تحقیقات مذهبی علاقه زیادی نشان می‌دادم. برای همین معلمین مدرسه مرا به دو نفر از اساتید علوم دینی معرفی کردند. با تاکید آنها مطالعات عربی را هم شروع کردم.

*در کنار مداحی به‌کار خاصی هم مشغولید؟ 

از‌‌ دوران جوانی همراه با درس خواندن تدریس هم می‌کردم. بعد از گرفتن دیپلم، در رشته علوم آزمایشگاهی دانشگاه علوم پزشکی ایران پذیرفته شدم. همزمان با تحصیل، به یادگیری دروس دینی هم پرداختم. بعد از پایان دانشگاه و خدمت سربازی با وجود اینکه معلم دینی چند دبیرستان بودم، یک‌بار دیگر برای تحصیل در رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی در کنکور شرکت کردم. علاوه بر این به‌عنوان کمک‌ویراستار کتاب‌های علوم دینی و عربی کنار یکی از اساتید وارد کار ویراستاری شدم.

*چه شد که از مداحی وارد مناجات‌خوانی و دعا‌خوانی شدید؟ 

از سال ۷۳ ‌همراه چند نفر از دوستان یک گروه چهار نفره‌ را تشکیل دادیم و به سفارش مدارس، سرودهای مذهبی را به مناسبت‌های مختلف در استودیو ضبط می‌کردیم و در قالب آلبوم‌های کاست به آنها می‌دادیم. درواقع یکی از مدارس تهران تهیه‌کننده کار بود و ما چهار نفر با نام گروه «مصفا» کار را انجام می‌دادیم. کار خوبی بود. تقریبا برای خیلی از جوانان جای کاست‌های موسیقی غربی را گرفته بود.‌‌

همان ایام بود که کار دعاخوانی را هم شروع کردم. موسسه امام رضا‌(ع) طرحی به نام «عترت» را انجام می‌داد و قرار بود ۱۴ «سی‌دی» به‌نام وجود مقدس چهارده معصوم(علیهم‌السلام) تولید کنند. به ما پیشنهاد دادند در پروسه تهیه «سی‌دی» با آنها همکاری کرده و نمایشنامه‌ها و سرود‌ها را اجرا کنیم.

بعد از آن قرار شد ادعیه و زیارت‌های مربوط به آن امام در هر «سی‌دی «آورده شود. بدین ترتیب شروع کار دعاخوانی من در‌‌ همان موسسه امام رضا‌(ع) و در پروسه تولید «سی‌دی»های «عترت» بود. البته چون من و دوستان ناممان را روی «سی‌دی»‌ها نمی‌نوشتیم، کسی ما را نمی‌شناخت و برای سفارش کار با موسسه امام رضا(ع) تماس می‌گرفتند.

*برای مناجات‌خوانی از الگوی خاصی پیروی می‌کردید؟ 

دعاخوانی موضوعی نیست که اگر بخواهید حرفه‌ای شوید نیاز به تعلیم دستگاه‌های موسیقی داشته باشد. یعنی اصلا لازم نیست برای دعا آهنگ ساخت بلکه دعا خواندن کاملا جوششی است. یعنی وقتی کسی قصد می‌کند دعایی را بخواند، بعد از توسل به اهل بیت(علیهم‌السلام) باید به مفهوم جملات توجهداشته باشد.

به‌عنوان مثال وقتی می‌گویید: «فالان من عذابک من یستنقذنی» جمله را طوری باید ادا کنید که این معنا را برساند که اگر الان در عذاب تو بیفتم، کیست که من را نجات دهد. به‌عبارت دیگر لحن دعا خواندن باید مطابق بر معنا باشد تا تاثیرگذاری آن حداکثر شود. در دعا و مناجاتی که ائمه(علیهم‌السلام( می‌خواندند، رکن جذاب همین گرمی صدا ناشی از تطابق لحن با معنا بوده که مردم را سمت دعا می‌کشاند. بنابراین شرط اول دعاخوانی، دانستن ادبیات عرب در حدی است که معانی را بدانیم. بعد از آن لحن خوب و صدای جذاب می‌تواند موثر باشد. البته بی‌توجهی به معانی دعا می‌تواند آن را تا اندازه آوازخوانی تنزل دهد. این مسئله باید مورد توجه علمای دین باشد تا حرمت ادعیه حفظ شود.

*با وجود اینکه مناجات‌های شما به‌خصوص دعای عهد مدام از رادیو و تلویزیون پخش می‌شوند چرا مردم تصویر شما را نمی‌بینند؟! دلیل حضور کمرنگ شما در مصاحبه‌ با صدا‌و‌سیما و مطبوعات چیست؟ 

راستش را بخواهید علاقه‌ای به شناخته شدن در بین مردم ندارم. چون از دوران کودکی و نوجوانی که با تشویق پدر و عمویم و بعد از آن با تشویق اساتید وارد این کار شدم یاد گرفتم تلاش کنم اثری در شأن آن بزرگواران خلق کنم تا آن اثر به یادگار بماند و شناخته شود، نه اینکه خودم را به مردم بشناسانم. تا به‌حال در بسیاری از برنامه‌های تلویزیونی مربوط به ادعیه و زیارت‌ها از من دعوت کرده‌اند به‌عنوان کار‌شناس میهمان یا کار‌شناس تلفنی حضور داشته باشم اما قبول نکرده‌ام. چون در فضایی که من کار کرده‌ام جاییبرای چهره شدن و خودنمایی وجود ندارد.

*شما مناجات‌ها و دعاهای زیادی خواندید؛ با کدامیک از آنها ارتباط بیشتری برقرار کرده‌اید؟ 

فکر می‌کنم در طول ۱۹ سالی که کار دعاخوانی را انجام می‌دهم، حدودا دو بار مفاتیح را کامل خوانده‌ام و صحیفه سجادیه را برای موسسه‌ای که صحیفه گویا تهیه می‌کرد ضبط کرده‌ام اما در میان تمام دعا‌ها، فضای ضبط دعای عهد فضای خاصی بود که هیچوقت از یادم نمی‌رود ولی در مجموع دعای صباح و زیارت آل‌یاسین را بیشتر دوست دارم.

*کمی هم درباره زندگی خانوادگی‌تان بگویید. همسرتان خیلی ساکت است! 

نکته‌ای که مایلم درباره همسرم بگویم این است که او خیلی به دعا خواندن من آن طور که مردم اهمیت می‌دهند ‌توجهی ندارد. مرتب هم می‌گوید »فکر نکن خبریه!» فکر می‌کنم اگر چنین همسرانی در کنار افرادی مثل من باشند شاید بهتر بتوانند خدمت اهل بیت(علیهم‌السلام) را انجام دهند و دچار عجب و غرور نشوند. درواقع همسرم همیشه ترمزی برای غرور من بوده. به همین دلیل فکر می‌کنم اگر تمام خالقان آثار دینی چنین همسرانی داشته باشند، کسی دچار منیت و شهرت‌طلبی نمی‌شود. چون دائم تذکر می‌دهد و یادآوری می‌کند که برای جلب رضایت مردم، رضای اهل بیت(علیهم‌السلام) را از دست ندهم.