راه و رسم «نه» گفتن را بیاموزیم
فارغ از این که ما چقدر برای تأمین خواستههای فرزندمان استطاعت داریم مرزهایی وجود دارد که نحوه و حدود «نه» گفتن به کودکان را تعیین میکند.
مامان برام بستنی میخری؟ نه!
مامان عروسک میخوام. یکی دیگه میخری؟ نه!
مامان بریم خونه مادرجون؟ نه!
مامان میشه الان نخوابم؟ نه!
مامان میشه هرچی بهت میگم نگی نه؟ نه!
نه گفتن را گاهی آن قدر راحت به زبان میآوریم که کودک اولین کلمهای که به زبان میآورد نه است و گاهی آن قدر برایمان گفتن این کلمه جادویی سخت میشود که فرزندمان فکر میکند هر چیز که بخواهد بی تأمل فراهم میشود.
اما فارغ از این که ما چقدر برای تأمین خواستههای فرزندمان استطاعت داریم مرزهایی وجود دارد که نحوه و حدود «نه» گفتن به کودکان را تعیین میکند.
سکه «نه» را زیاد خرج نکنید
موانع فشارها و بازدارندهها چیزهایی هستند که هر انسان به طور طبیعی آنها را تجربه خواهد کرد، اما مانع تراشی بیش از اندازه کودکان را با مشکلات روحی مواجه میکند. عدم اعتماد به نفس و حس سرخوردگی از آن جمله است. به قول معروف درشتی و سختی هم در «نه» است. روانشناسان تربیتی مخالفت و موافقت بیش از اندازه را توصیه نمیکنند. نه گفتن بیش از حد میتواند بچهها را منفیباف بار بیاورد و در مورد همه چیز پیشداوری منفی به آنان بدهد، چنان که موافقت بیش از اندازه نیز میتواند آنان را در فضایی غیرواقعی پرورش دهد و انتظارات آنان را به طور فزایندهای بالا ببرد در حالی که کودک در دنیای واقعی با موافقتها و مخالفتهای بسیاری مواجه خواهد شد که باید به طرز درست جواب و رفتار مناسبی از خود نشان دهد.
به والدین توصیه میشود برای راحتی و آسایش خود به کودک نه نگویید و سعی کنید وقتی از این کلمه استفاده کنید که توجیه مناسبی نیز به همراه داشته باشد. مثلاً فقط به علت این که حوصله ندارید به درخواست بازی کودک جواب نه ندهید. فقط به دلیل این که خانه را تازه مرتب کردهاید، او را از بازی با عروسکش محروم نکنید و این که کودکتان گریه میکند ساعت خواب و غذای او را بهم نزنید.
یک کلام ختم کلام
تحمل و درک کودکان از مخالفتها و موافقتها متغیر است. به نوزادی که برای شیر یا تغییر لباس یا سرما و گرما یا در آغوش کشیدن شما گریه میکند نمیتوانید نه بگویید، در حالی که دو سه سال بعد این کودک تحمل و درک بیشتری برای شنیدن این کلمه دارد، خواستههای او نیز متفاوت و گاه زیاد از حد میشود. کودکان در دو سالگی کارهای خطرناک میکنند و نه میشنوند، این دوران زمان تجربیات شخصی و استقلالطلبی کودکان است که نههای جدیتری را میطلبد.
وقتی نه را دور میزنیم
همیشه مجبور نیستیم به کودک نه بگوییم. گاهی میشود او را در موقعیت مثبت قرار داد. مکانی کم خطر که تمام چیزها برای تجربه کردن مجاز باشد.
لب گزیدن، با سر علامت نفی را به کودک فهماندن و فقط یک اخم و چشم غره کوچک میتواند کار نه را گاهی مۆثرتر از آن انجام دهد.
گاهی اوقات فقط کافی است کودک تقویتکنندههای مثبت را دریافت نکند. لبخند، آغوش یا یک کلام تشویقآمیز وقتی نباشد کودک میفهمد کاری که انجام داده درست نبوده است.
حرکات تشویقی یا کم اعتنایی معمولاً از به کار بردن مستقیم بله یا نه در مورد بچههامفیدتر بوده است. گاهی وقتی میخواهیم چیزی را به کودک ندهیم حواس او را پرت و توجهش را به چیزی دیگر جلب میکنیم و وقتی کاری که نباید بکند انجام میدهد، او را با اخم نگاه میکنیم و سر را از سویش برمیگردانیم یا با لحنی دلخور یا هشداردهنده اسمش را صدا میزنیم. معمولاً کودک متوجه میشود نباید کارش را ادامه دهد، اما گاهی فقط میخواهد جلب توجه کند و به کارش ادامه میدهد.
اگر نه گفتن شما برای نخوردن یک شکلات به همان شدت نه گفتن برای دست زدن به پریز برق باشد، منظور خود را درست نرساندهاید. والدین شدت مخالفت خود را با توجه به میزان اشتباه بودن یا خطرناک بودن رفتار کودک تغییر دهند؛ این سبب میشود کودک میزان خطر کاری را که انجام میدهد بهتر درک کند.
تولد یک لجباز
قبلاً گفتیم که "نه" را زیاد از حد به کار نبرید و اکنون به رفتار کودکان لجباز که با شنیدن هر بار کلمه نه بر کار خود پافشاری میکنند نگاهی میاندازیم:
وقتی به دختر کوچولویت میگویی قیچی را بگذار زمین چنان رفتار میکند که انگار چیزی نشنیده است. او 4 سال دارد و همه چیز را به خوبی میداند، اما سعی میکند به روی خودش نیاورد. او آن قدر به این کار ادامه میدهد و حتی وانمود میکند که دارد با قیچی موهای عروسک دختر عمویش را میچیند که مادر بلند شود و برود با عصبانیت قیچی را از دست او بگیرد و آن وقت است که قهر و گریه را پیش میگیرد. مادرش میگوید او به خاطر لجبازی این کار را میکند.
برای جلوگیری از این رفتار باید در شرایط مختلف نوع گفتوگوی خود و کودک را تغییر دهید و او را در موقعیت جدیدی قرار دهید. مثلاً: بیا به جای قیچی کردن موهای عروسک موهای او را با گل سر خوشگل کن!
شرایط را برای کودک توضیح دهید: تو به اندازه کافی عروسک داری، اگر میخواهی اصرار کنی که عروسک میخواهی از جلوی هیچ مغازه اسباببازیفروشی رد نمیشویم!
قوانین و محدودیتها را قاطعانه و بدون دعوا پیگیری کنید. مثلاً: اگر غذا نمیخوری شیرینی هم نمیتوانی بخوری. یا اگر درس نمیخوانی رفت و آمد به خانه دوستانت هم ممنوع است.
به حرف کودک گوش دهید و اگر دلایل منطقی داشت حرف او را بپذیرید تا او نیز در عوض لجبازی و جار و جنجال به دلایل منطقی برای پیشبرد اهدافش فکر کند.
شادی موسوی - روانشناس خانواده
باشگاه کاربران تبیان - ارسالی از: sibesefid
مطالب مرتبط:
به درخواستهای غیرمنطقی «نه» بگوییم
آداب معاشرت؛ ضرورتی همگانی (1)
آداب معاشرت؛ ضرورتی همگانی (2)
باشگاه کاربران در شبکه اجتماعی