لطفا جمعیت را کنترل نکنید

افزایش و کاهش جمعیت؛ شاید مهمترین چالش پیش روی نظام سلامت ایران باشد، حتی بیش از پزشک خانواده. با دکتر علیرضا مرندی، نماینده مردم تهران در مجلس، رییس فرهنگستان علوم پزشکی، وزیر پیشین بهداشت در دو دولت جمهوری اسلامی و البته تئورسین برنامه تنظیم خانواده و کنترل جمعیت، درباره برنامه های دولت برای افزایش جمعیت گفتگو کردیم. او مخالف برنامه های عجولانه برای افزایش زاد و ولد در خانواده های ایرانی است. هرچند دکتر مرندی، مخالفت بسیاری از جوانان با ازدواج و افزایش جمعیت را تایید نمی کند، اما تلویحا از دلایل مقاومت جوانانی که در سن ازدواج و زاد و ولد هستند حرف می زند. در حین گفتگو، او برای تایید صحت و سقم چند ادعا، با مدیرکل دفتر سلامت جمعیت وزارت بهداشت و معاون بهداشت دانشگاه شهید بهشتی تلفنی گفتگو کرد که در متن مصاحبه می بینید.

وزارت بهداشت در زمان دکتر لنکرانی و دکتر دستجردی حذف برنامه های تنظیم خانواده را تکذیب می کردند. اما امسال به یکباره هجمه ای شروع شد که رشد جمعیت خیلی افت کرده است و با این روال به رشد منفی می رسیم. پس باید برنامه های کنترل جمعیت را حذف کنیم. بنابراین موجب شد که این برنامه کنترلی به وجود بیاید. چه اتفاقی افتاد که به جای این که در سال 90 به چهار بچه برسیم، سال 71 -72 رسیدیم و سال 79 شدیم 2.1 بچه؟

وظیفه وزارت بهداشت و درمان سلامت جامعه است، در آن زمان ما در جریان وضعیت بارداری، وضع حمل و بیماری خانواده ها بودیم. لذا شاید آگاه تر از هر کسی به مسائل جمعیت بودیم و تلاش کردیم برنامه های تنظیم خانواده را در برنامه های کشور قرار دهیم. در آن زمان چون رشد جمعیت کشور بیش از حد سریع بود این مطلب با مسئولین کشور در میان گذاشته شد و نهایتاً آن نگرانی از مخالفتی که با تنظیم خانواده داشتند، با فرمایش حضرت امام (ره) منتفی شد.

بحث هایی شروع شد و در نهایت هم لایحه ای به شکل قانون کنترل جمعیت و تنظیم خانواده در آمد. دولت، مجلس و شورای نگهبان تائید کردند که این کار قانونی است و مغایرتی با شرع و قانون اساسی ندارد.

وزارت بهداشت دیگر مکلف بود که این امکانات را در اختیار مردم بگذارد. دولت و مجلس هم بودجه قابل توجهی گذاشتند به صورتی که این خدمات رایگان شد.

پس از اجرای این برنامه رشد جمعیت کم شد؟

مطالعات بعدی نشان داد این کاهش رشد چند سال قبل شروع شده بود. منتها با شیب کند. منتها وقتی قانونی شد هم آگاهی عمومی بیشتر شد و هم وزارت بهداشت با اعتباراتی که در اختیارش قرار داده شد توانست این خدمات را رایگان ارائه دهد.

دلیل این تصمیم مردم چه چیزی بود؟

شروع کاهش رشد جمعیت قبل از تصویب این قانون نشان می داد که مردم به دلایل اقتصادی و اجتماعی خودشان شروع کرده بودند به محدود کردن تعداد فرزاندانشان. وگرنه قانونی که مجلس شورای اسلامی تصویب کرد قانونی نبود که بگوید یک فرزند و بعد هم تنبهی برایش قائل شود. از فرزند چهارم گفتند ما یارانه در مورد بیمه و کوپن نمی دهیم. والا بار تنبیهی نداشت. همه اینها نشان می دهد که این مطلب اراده مردم بوده است. قانون با دراختیار گذاشتن گسترده این امکانات این کار را برای مردم تسهیل کرده است.

وزارت بهداشت برنامه های کنترل جمعیت و ارائه رایگان وسائل پیشگیری را حذف کرده است. وسائل پیشگیری از بارداری به جای این که در شهرها تاثیر داشته باشد در روستاها تاثیر داشت. حذف این خدمات چه صدماتی به خانواده های روستایی می زند با توجه به این که سطح بهداشت آنها هم خیلی پائین تر است؟

تنظیم خانواده قبل از این که به کنترل جمعیت برگردد به سلامت خانواده برمی گردد. ما به عنوان حکومت اسلامی مکلف به حفظ سلامت مادر و کودک هستیم. احیای نفس وظیفه آحاد مردم است، چه برسد به وزارت بهداشت که جزء تکالیف قانونی اش است. بنابراین اگر دولت کاری بکند که سلامت مادر و فرزندش به خطر بیفتد این کار خلاف قانون و شرع است. پس نباید اعتباراتی را که این سلامت را به خطر می اندازد، حذف کند. اگر ما کاری کنیم که این منجر به کاهش بی دلیل جمعیت شود، اگر جان مادر و جنین برای حاملگی در خطر نیست، جلویش را نمی گیریم. پس جلوگیری از توزیع و در اختیار قرار گرفتن وسائل تنظیم خانواده یک کار انفعالی است نه کار منطقی. وزارت بهداشت هم تا آنجایی که من اطلاع دارم فعالیتی برای کاهش جمعیت انجام نمی دهد، آنها برای کاهش جمعیت نه برنامه ای دارند و نه تبلیغی می کنند. اما وسائل تنظیم خانواده هم باید وجود داشته باشد و هم وزارت بهداشت باید بتواند آن ها را ارائه کند به خانواده ها که از مرگ و میر بچه هایشان جلوگیری کنند.

با این حال ماهیت تنظیم خانواده و کنترل جمعیت یکی است.

تنظیم خانواده و کنترل جمعیت هر دو وسائلش مشترک است. هرگز ما نبایست به خاطر کنترل جمعیت، تنظیم خانواده را حذف کنیم. برای این که حذف تنظیم خانواده مادر و بچه را می کشد و یا معلول می کند و این خلاف شرع و قانون اساسی است. مگر این که آموزش بدهید و فرهنگ سازی کنید و مردم بفهمند که اگر بچه داشته باشند، خوب است و اگر بچه به دنیا بیاورند؛ آینده اش تامین است. باید نشانش دهید که اگر بچه دار شود، امید به آینده اش هست و آینده اش تامین است و خدمتی است به میهن اسلامی.

افزایش جمعیت مخالفان زیادی دارد. مردم حرف از ناتوانی می زنند؛ ناتوانی اجتماعی و اقتصادی.

بالاخره هر فردی حتماً ادله ای دارد که ازدواج نمی کند. باید آنها را برطرف کرد. یک مقداری از آن ممکن است فرهنگی باشد، جوسازی باشد؛ یک مقدار راه های غلطی است که جوان ها دارند می روند در پیدا کردن همسر. هر کسی را که در خیابان پیدا می کنند، بهش اعتماد می کنند، ازدواج می کنند، بدون این که بشناسند این دختر و یا این پسر کی هست. اگر این چیزها رعایت شود، طلاق خیلی کمتر اتفاق می افتد. به جوان ها باید یک مقدار آموزش هم داد. آموزش این که تو چه وظایفی در مقابل همسرت داری. لازم است بلوغ فکری برایشان ایجاد کرد، باید حمایت های خانوادگی و حمایت های اجتماعی را فراهم کرد. اگر این ها را فراهم کنید، ازدواج ها دوام بیشتری پیدا می کند.

خانواده های متمول هم چندان تمایل به ازدواج و بچه دار شدن هم ندارند

بله؛ عده ای هم هستند که این ها را دارند، باید تحقیق شود که چرا این ها ازدواج نمی کنند و بچه دار نمی شوند؟ ممکن است ناشی از ناکامی هایی باشد که رفقایشان در ازدواج پیدا کرده اند. باید ببینیم که محل این ناکامی ها کجاست و از چیست؟ در گذشته که ازدواج ها سنتی بودند، درصد طلاق بسیار پائین بود. کما این که الان گروه به ظاهر نخبه کشور که همه چیز هم دارد، چرا ازدواج نمی کند، اگر ازدواج کند هم دیر ازدواج می کند، اگر ازدواج کند نهایتاً یک بچه خواهد داشت. این نشان می دهد که همه اش هم مشکلات و شرایط اقتصادی و اجتماعی نیست؛ شرایط فرهنگی است که به آن نپرداخته ایم و یا وارد آن نشده ایم. به نظر من اگر به اینها ورود پیدا نکنیم، ممکن است در برنامه ریزی باز هم دچار مشکل شویم. باید مشکلات اقتصادی و اجتماعی را حل کنیم، بعد بفهمیم چرا یک عده ای که می توانند ازدواج نمی کنند.

این اتفاق می افتد؟

ما الان بزرگترین فرصت ممکن را داریم، تمام کشورهای توسعه یافته از این فرصت استفاده فوق العاده ای کرده اند. آن هم چیزی است به نام پنجره جمعیت، یا به قول بعضی پنجره طلائی. وجود این پنجره جمعیت یعنی سرمایه عظیمی در دست نظام و دولت. حالا رسیده ایم به سن مولد بودن جوانان. زمانی که عرصه کار و تولید آنها است. این را می گویند پنجره جمعیت. چهار دهه طول می کشد، یعنی 40 سال، که پنج سال یا بیشتر از آن را هم پشت سرگذاشته ایم، ما اگر از این حدود 35 سال آینده خوب استفاده کنیم، توسعه کشور یکدفعه جهش پیدا می کند. اما اگر از این پنجره جمعیت غفلت کنیم؛ این پنجره تکرار شدنی نیست.

چند باری که مطب شما آمده ام دیده ام که به مادر برخی از بیمارانتان که یک بچه دارند، می گوئید که به فکر دومی نیستید؟ فکر کنم بعد از دو و یا دو و نیم سالگی بچه ها باشد. چرا این تشویق را انجام می دهید؟

تک فرزندی مشکلات خاص خودش را دارد. ممکن است والدینی باشند که به خاطر این که به فرض مادر مریض است و مشکل دارد؛ نتواند دیگر فرزند دوم را بیاورد. یا این که ازدواجشان اینقدر دیر صورت گرفته است که مادر از سن 35 و 40 هم عبور کرده است و صلاحش نیست که فرزند دوم را بیاورد. اینها استثناء هستند. اما اصلش این است که تک فرزندی مشکلاتی را ایجاد می کند. من به همه خانواده ها توصیه ام این است که تا حدی که می توانند و با رعایت فاصله و نکات دیگر مربوط به سلامت، تعداد فرزندان بیشتری پیدا کنند. مگر آنهایی که بالاخره مشکلات جسمی دارند. خانواده ای هستند که ممکن است با رعایت همه اصول بتوانند چهار فرزند را اداره کنند. اداره کردن مهم است.

بخش اجتماعی تبیان

منبع :امید کریمی- خبرآنلاین