تبیان، دستیار زندگی

با سلام

مشهد شهری در شمال شرقی ایران و مرکز استان خراسان رضوی است. این شهر با ۲٬۴۱۰٬۸۰۰ میلیون نفر جمعیت، دومین شهر پرجمعیت ایران پس از تهران است.

ود حرم امام رضا، هشتمین امام مذهب شیعه، در این شهر، سالانه بیش از ۱۳ میلیون زائر را به مشهد می‌کشاند.

موقعیت جغرافیایی
شهر مشهد مركز شهرستانی به همین نام و مركز پهناورترین استان، یعنی خراسان است كه دارای 313337 كیلومتر مربع مساحت می باشد و در 36 درجه و 17 دقیقه عرض شمالی و 59 درجه و 36 دقیقه و 45 ثانیه طول شرقی قرار دارد. وسعت شهرستان مشهد 17358 كیلومتر مربع است و در حوضه آبریز كشف رود و در انتهای جنوبی دشت رسوبی توس واقع است و دو رشته كوه هزار مسجد در شمال و بینالود در جنوب آن قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دریا حدود 970 متر و فاصله زمینی آن با تهران 934 كیلومتر است، و رودخانه كشف رود در 8 كیلومتری شمال این شهر از شمال غرب به سمت شرق جریان دارد. شهرستان مشهد محدود است از شمال به جمهوری تركمنستان و از شمال غربی به درگز و چناران و از غرب و جنوب به شهرستانهای نیشابور و فریمان و از شرق و جنوب شرقی با سرخس و تربت‏جام هم مرز است.  
این شهرستان دارای 4 شهر (كلات، طرقبه، شاندیز و مشهد) و 5 بخش و 15 دهستان و 1190 آبادی بوده و جمعیت شهرستان مشهد براساس آخرین سرشماری در سال 1375، 2247996 نفر بوده است كه 1908083 نفر ساكن در شهر و 339728 در روستا و بقیه غیر ساكن بوده‏اند. در نظام سلسله مراتب شهری ایران، مشهد در مرتبه دوم بعد از تهران قراردارد كه به دلیل اعتبار فرامنطقه‏ای و عوامل مختلفی همچون قرارداشتن در مسیر راههای تجاری و ارتباطی كشورهای آسیای میانه و افغانستان، همواره جمعیت آن در حال افزایش است

آب و هوا
مشهد به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص كه درمنطقه مرزی بین شمال و جنوب خراسان قراردارد و همچنین تداخل جبهه‏های مختلف آب و هوایی، دارای آب و هوا و خصوصیات ویژه اقلیمی است و قسمت اعظم دشت مشهد- نیشابور، جزء اقلیم سرد و خشك و قسمتی از دشت مشهد - قوچان، نیم خشك و سرد و بخش كوچكی از بلندترین ارتفاعات رشته كوه های بینالود و هزار مسجد جزء اقلیم مرطوب سرد می‏باشد و در مجموع شهر مشهد دارای آب و هوای متغیر، اما معتدل و متمایل به سرد و خشك است و از تابستانهای گرم و خشك و زمستانهای سرد و مرطوب برخوردار است. بیشترین درجه حرارت در تابستانها 35 درجه بالای صفر و كمترین آن در زمستان 15 درجه زیر صفر و میزان بارندگی متغیر و میانگین بارندگی سالانه در مشهد حدود 253 میلیمتر می‏باشد. رودخانه مهم آن كشف رود است كه از شاخه‏های مهم آن رادكان، طرقبه، جاغرق، دهبار، زشك، گلستان و دولت آباد است. منابع تأمین آب زیرزمینی دشت مشهد شامل چشمه، قنات، چاه‏عمیق و نیمه عمیق است.

وضعیت اقتصادی
مشهد به جهت دارا بودن دشت حاصلخیز و نیز از جهت دامپروری و صنعت از اهمیت زیادی برخوردار است. در زمینه كشاورزی، دشت مشهد دارای اراضی مزروعی گسترده است و زراعت اصلی آنها گندم، جو، چغندر قند، پنبه، علوفه، جالیز صیفی جات، نخود آبی و دیم است و باغات میوه نیز از وسعت قابل ملاحظه‏ای برخوردار است و محصولات عمده مشهد سیب، گلابی، هلو، گوجه فرنگی، گیلاس، آلبالو و... است. مراتع مشهد اكثراً ییلاقی است و مستعد داشتن گونه‏های علوفه‏ای، دارویی و صنعتی می‏باشد. مساحت مراتع مشهد، حدود 1866000 هكتار است و مراتع مصنوعی به مساحت 2000 هكتار و مساحت جنگلها حدود 22500 هكتار است كه 15000 هكتار آن شامل جنگلهای پسته و 7500 هكتار شامل جنگلهای ارس است. درختان موجود در جنگلها، زبان گنجشك، اقاقیا، افرا، بید، كاج، سرو خمره‏ای و سرو نقره‏ای‏ است. مشهد از نظر پرورش دام و طیور نیز اهمیت دارد

وضعیت صنعتی
مشهد به دلیل وجود منابع معدنی مختلف و تمركز مراكز تولیدی و صنایع خوراكی، نساجی، برق، الكترونیك، شیمیایی، دارویی، سلولزی و صنایع دیگر فلزی و غیر فلزی، بویژه صنایع دستی دارای اهمیت است و صنایع دستی مهم آن از جمله فرش بافی (قالیچه و گلیم)، شعربافی، نمدمالی، پوستین دوزی، سنگ تراشی، قلمزنی روی سنگ، سفالگری، سبد و حصیرباف، فرآورده‏های چوبی، فلزی و نقاشی روی چرم، مورد توجه زائران و مسافران است. در شهر مشهد به عنوان صنعتی‏ترین قسمت استان خراسان، بیشترین فعالیتهای اقتصادی در بخش كشاورزی، صنایع غذایی، صنایع ساختمانی، نساجی و پوشاك است. صنایع غذایی فعالیت اساسی را در بخش صنعت مشهد تشكیل می‏دهد و مشهد در صنعت قند كشور مقام برجسته‏ای دارد و یكی از صادرات عمده مشهد به خارج از منطقه قند تولیدی در این شهر است.
در بخش صنایع غذایی كه عمده فعالیتهای صنعتی مشهد را تشكیل می‏دهد، در بیش از پانصد واحد تولیدی و كارخانه، انواع رشته‏های صنایع غذایی شامل قند، شیر پاستوریزه و مواد لبنی، آرد، كمپوت، نوشابه‏های غیر الكلی، آبمیوه و دیگر مواد غذایی فعال است. در بخش صنایع نساجی، ریسندگی، پشم بافی، نخ تابی، بافندگی و نساجی تریكو تولیدات مختلف و متنوعی به بازار فروش عرضه می‏شود و در بخش صنایع فلزی تولیدات مختلف اعم از در و پنجره‏، كابل، سیمهای برق، الكتروموتور و تراش فلزات انجام می‏شود و مهمترین تولیدات در بخش صنایع كانی غیر فلزی، آجرماشینی، آجرفشاری، پانل و فرآورده های عایق سنگی می باشد. در بخش صنایع دستی كه مهمترین كالاهای مسافران و مورد نیاز زائران می‏باشد، تولیدات مختلف در رشته‏های دستباف، فیروزه، سنگ و محصولات تولیدی كارگاههای پوستین دوزی، قلمكاری، قلابدوزی و قالی‏بافی برای فروش به بازارهای مشهد عرضه می‏شود.

وضعیت تجاری
شهر مشهد از گذشته به عنوان یك شهر زیارتی و سیاحتی مطرح بوده و در حال حاضر علاوه بر اهمیت زیارتی و سیاحتی از جهت فرهنگی، علمی و سیاسی و اقتصادی اهمیت یافته است، به طوری كه به دلایل مختلف، از جمله حضور بیش از 12 میلیون مسافر و زائر در هر سال و قرارداشتن در مسیر بزرگراه آسیایی، از امكانات اقتصادی و تجاری ویژه‏ای برخوردار شده است، چنان كه هم اكنون مركز اداری یكی از مهمترین گمرگات ایران در مشهد قرار دارد. زائران و مسافران عامل اصلی رونق و اهمیت بازرگانی در مشهد بوده‏اند و عامل دیگر قرار داشتن مشهد در مسیر بزرگراه آسیایی است كه بازارهای متعدد در این شهر ایجاد شده است.
تعداد زیادی كارگاههای خاص تولیدات كالاهای مورد نیاز زائران در مشهد وجود دارد كه سوغاتیهای مشهد از جمله: زعفران، زیره، خشكبار، نبات، مهر و تسبیح و دیگر محصولات را بسته‏بندی نموده، در معرض فروش قرار می‏دهند. مهمترین واردات مشهد، انواع الكتروپمپ، موتور برق، و شارژ و فرشهای ماشینی و ماشینهای فتوكپی، تحریر، حساب، وسایل روشنایی برق و گاز، لوازم نیروگاهی، انواع لامپ، لوازم اندازه‏گیری و تجزیه الكترونیك، انواع دوربینهای عكاسی و فیلمبرداری، لوازم پزشكی، شیرآلات، لوازم پمپ، جرثقیل، كامیون یدك‏كش، ترانسفورماتور، محصولات شیمیایی، قطعات فلزی، چراغهای ایمنی، سنگهای صیقل و سمباده، رنگهای صنعتی، ماشین آلات جوجه‏كشی، ماشینهای خودكار رایانه، لوازم صوتی و تصویری وقطعات آن، مواد لبنی وخوراكیهای مختلف است كه بیشتر از كشورهای اروپایی، ژاپن، پاكستان و دوبی وارد می‏شود.
مهمترین صادرات مشهد، پتو، روده، كرك، پسته، آلو، سیب قیسی، برگه زردآلو، زیره سبز، خربزه، گیلاس، انگور، كیك رضوی، فرش، زعفران، ظروف آلومینیوم، لوازم شخصی، رب گوجه‏فرنگی، فرش، میوه‏جات خشك و تازه است كه به كشورهای اروپایی، ژاپن، كانادا، امارات متحده، كویت و دیگر كشورها صادر می‏شود. در مجموع مشهد از نظر تولید میوه یكی از شهرهای مهم ایران به شمار می‏آید و به دلیل وجود منابع معدنی مختلف و تمركز مراكز تولیدی و صنایع خوراكی، نساجی، برق و الكترونیك، شیمیایی و دارویی، سلولزی و صنایع دیگر فلزی و غیر فلزی و صنایع دستی دارای اهمیت است و رایج‏ترین صنایع در مشهد صنعت فرش بافی (قالیچه، گلیم)، شعربافی، نمدمالی، پوستین دوزی، سنگ تراشی، قلمزنی روی سنگ، سفالگری، سبد و حصیربافی، فرآورده‏های چوبی و فلزی، نقاشی روی چرم و بدلیجات است.
علاوه بر اهمیت صنایع در مشهد، صنعت جهانگردی نیز در این شهر از اعتبار و اهمیتی ویژه برخوردار است و به دلیل وجود جایگاه زیارتی و امكانات سیاحتی و گردشگری، مشهد به عنوان یكی از مهمترین قطبهای گردشگری در جهان اسلام و ایران اسلامی, مطرح است، به طوری كه سالانه بین 12 تا 14 میلیون زائر و مسافر در ایام مختلف سال بویژه نوروز و تابستان و ایام مذهبی و اعیاد به مشهد سفر می‏كنند تا ضمن برخورداری از فیوضات معنوی سفر و زیارت بارگاه ثامن الحجج(ع) از جاذبه‏های توریستی این شهر دیدن نمایند. در شهر مشهد علاوه بر تعداد زیادی هتل، مهمانپذیر، هتل آپارتمان، مسافرخانه، كمپ‏های زائر، هتلهای اداری و سازمانی، تكیه‏ها و حسینیه‏ها، در ایام ویژه ستادهای اسكان از طرف ادارات و سازمانها تشكیل می‏شود كه با هماهنگی و همكاری شهرداری مشهد، ادارات ونهادهای مختلف، مكانهای مختلفی برای پذیرایی وبیتوته مسافران فراهم می‏گردد.
بیشتر مردم مشهد ایرانی و تعدادی نیز ترك و كرد و عرب هستند، اما زبان رسمی مردم این شهر فارسی و لهجه مشهدی است و 99% ساكنان مسلمان و غالباً پیرو مذهب شیعه جعفری می‏باشند و بقیه ساكنان پیروان ادیان و مذاهب دیگر هستند. براساس آمارگیری، بیشترین درصد شاغلان در مشهد را بخش خدمات و صنعت تشكیل می دهد و درصد كمتری در بخش كشاورزی شاغل می باشند. درصد شاغلان در بخش خدمات همواره در حال افزایش است كه علاوه بر مسایل عام مربوط به شهرهای ایران، مشهد به دلیل موقعیت زیارتی و تجارتی و سیاحتی، زمینه جلب و جذب این مشاغل را داشته است.

وضعیت فرهنگی
در شهر مشهد به میمنت وجود مرقد مبارك ثامن الحجج (ع) از گذشته‏های دور امكانات مختلف فرهنگی در اطراف حرم مطهر وجود داشته و مركز فعالیتهای مذهبی و علمی بوده است، به گونه‏ای كه در حال حاضر, مشهد به دلیل وجود امكانات مختلف فرهنگی از قبیل حوزه‏های علمیه، مراكز دانشگاهی، پژوهشی و تحقیقاتی متعدد و مراكز مختلف تحصیلات پیش‏دانشگاهی، انجمنهای مذهبی، علمی، ادبی، هنری، جلسات سخنرانی و وجود نشریات و روزنامه های مختلف، یكی از مراكز مهم فعالیتهای فرهنگی كشور به شمار می‏آید. این شهر به دلیل اهمیت فرهنگی از قطبهای مهم مذهبی و علمی محسوب می‏شود و همواره سمینارها و همایش‏های مختلف در این شهر برگزار می‏گردد.
علاوه بر فعالیتهای اساسی و مهم مذهبی و علمی، وجود نمایشگاههای فصلی و دائمی كتابهای منتشره در این شهر از جمله عوامل مهم در اعتلای فرهنگی مجاوران و زائران است. در شهر مشهد علاوه بر مدارس علمیه، دانشگاههای دولتی و مراكز دانشگاهی دیگر از جمله مراكز دانشگاهی غیر انتفاعی دانشگاه آزاد، پیام نور، مراكز آموزش مدیریت دولتی، مراكز آموزشی عالی فرهنگیان، مراكز تربیت معلم و دیگر مراكز آموزشی عالی وابسته به وزارتخانه‏ها و نهادهای مختلف وجود دارد كه در آنها تعداد زیادی از دانشجویان بومی و غیر بومی به تحصیل اشتغال دارند. از دیگر امكانات فرهنگی در شهر مشهد، مركز صدا و سیما، مجموعه های ورزشی و موزه‏ها می باشد كه شامل 11 موزه آستان قدس رضوی، موزه نادری، موزه فردوسی و موزه تاریخ طبیعی خراسان و همچنین مراكز پژوهشی، و كتابخانه‏ها و كتابفروشی‏های متعدد است.

منبع :

http://www.kho-razavi-tebyan.ir/ImageGallery/htm/bakhshha/khorasan-mashhad1.htm

سلام

sibesorkh2008 گرامی دوتا دانشگاه خیلی مهم مشهد رو فراموش كردین :

دانشگاه شهید منتظری مشهد

دانشكده ثامن مشهد

به آینده امیدوار باشیم كه همیشه روشنه...

 تاریخچه شهر مشهد:

مهمترین عاملی كه در طول تاریخ در شكل گرفتن محل سكونت كنونی مشهد مؤثر بوده است، موقعیت طبیعی حوضه كشف رود و رودخانه اترك می باشد. با در نظر گرفتن این عامل به عنوان امری نسبتاً ثابت برای جذب جمعیت، می توان تأثیر عوامل تاریخی و سیاسی و اجتماعی و مذهبی را در دوره‌های مختلف بررسی نمود. 
حوضه رودخانه كشف رود در تمام دوره اسلامی و حتی در دوره پیش از اسلام از مراكز عمده سكونت در خراسان شمالی بوده است. در دوره اسلامی مهمترین و پرجمعیت ترین سكونتگاه، حوضه كشف رود ولایت توس بوده كه مركز آن شهر تابران بوده است. به مرور زمان از اهمیت شهرهای تابران و نیشابور كاسته و آبادیهای جدیدی به اسامی نوغان و سناباد رشد نمودند. سناباد در 2 كیلو متری نوغان قرار داشته و كاخ حمید بن قحطبه طلائی والی خراسان كه اكنون عمارت آستانه شهر مقدس مشهد است در میان باغ بزرگی در این دهكده قرار داشته است. 
در بهار سال 193ه - ق هنگامی كه هارون جهت سركوب شورشی در سمرقند به نوغان رسید مریض و سپس فوت نمود وی وصیت نموده بود پس از مرگ او را در باغ مجاور محل اقامتش دفن نمایند . مآمون جانشین هارون پس از گذشت چند سالی از خلافتش در اثر طغیانی كه علیه وی در عراق پدید آمد به قصد آنكه تمایل شیعیان را به خود جلب كند «حضرت رضا(ع)» را به ولایت عهدی نامزد كرد. حضرت رضا (ع) پس از یكسال اقامت در مرو عازم بغدادشدند، وقتی به قریه نوغان رسیدند به منزل امیر سناباد وارد و  در آنجا مسموم و در سال 202یا 203 ه-ق پس از سه روز وفات یافته و پیكر مطهرشان در باغ حمید بن قحطبه در 1/5كیلومتری قریه سناباد مدفون شد ،‌ازهمان زمان نقطه مذكور به نام مشهد الرضا و بعد به اختصار مشهد نام گرفت.

 تحولات مشهد در دوره رضاخان (1300-1320ه-ش):

عده ای از متخصصین مسایل شهری، مقطع زمانی 1300تا پایان حكومت قاجاریه و آغاز حكومت رضاخان را شروع تحولات اساسی در روند «شهر نشینی » و «شهرگرایی» در ایران دانسته و بافت فیزیكی ماقبل1300 را بافت تاریخی و گسترش های بعدی را كه در فراسوی حصار و دیوارهای قدیمی شهرها اتفاق افتاده «بافت جدید »می دانند كه روند شكل گیری آن  در طول زمان تغییر كرده است. 
دخالت در بافت كالبدی آن نیز با كشیده شدن خیابانهای جدید بر  بافت تاریخی مثل خیابانهای طبرسی ،‌امام رضا ،‌بهار و غیره آغازگردید. 
علاوه بردخالتهای فیزیكی فعالیت های دیگری نیز در زمان رضاخان در شهر مشهد انجام گرفت و زمینه رشد فیزیكی شهر را فراهم نمود كه مهمترین آنها عبارتند از :‌تأسیس بیمارستان امام رضا(ع) در سال 1313تاسیس كارخانه قند آبكوه در سال 1314، تاسیس دانشكده پزشكی در سال 1318و غیره.
خریداری اولین كارخانه برق در سال 1315و نصب آن در خیابان طبرسی ورود ماشین به شبكه حمل و نقل درون شهری با 2دستگاه اتوبوس در سال 1318،‌جایگزینی تدریجی آن به جای درشكه از اقداماتی است كه در طی سالهای (1300-1320) در شهر مشهد انجام گرفت و نقش مهمی در رشد فیزیكی شهر داشت. مشهد در اولین سرشماری عمومی كشور كه درسال 1318از چند شهربه عمل آمددارای 76471نفر جمعیت بوده است .

تحولات شهر مشهد دردوره محمدرضاپهلوی (1320-1357ه-ش):

مشهد از شهریور 1320 كه مصادف با اشغال ایران توسط نیروهای متفقین به دلیل وجود ناامنی در مناطق روستایی و امنیت مناسب در مشهد به علت وجود پادگانها و مراكز نظامی و نیز خشك سالی های جنوب خراسان بویژه در سال زراعی 1326-27و تاسیس دانشگاه مشهد درسال 1326 ه-ش پذیرای جمعیت زیادی بود كه در رشد جمعیت نقش داشته اند . 
به دنبال دگرگونیهای سیاسی، اقلیمی و آموزشی فوق، تحولات تكنیكی به ویژه مجهز شدن شبكه حمل و نقل درون شهری به وسایل نقلیه جدید ( افزایش اتوبوسها از 2 دستگاه به 77 دستگاه ، ورود تعداد 10 دستگاه تاكسی در سال 1328 كه تا سال 1324 به 200 دستگاه افزایش یافت ) و از همه مهمتر برقراری ارتباط بین مشهد و تهران از طریق شبكه راه آهن در سال 1336 ه-ش و نیز پرداخت وام به دارندگان زمینهای وقفی توسط بانك رهنی در سال 1336 ه-ش از عواملی بودند كه دست به دست یكدیگر داده و جمعیت شهر مشهد در سال 1335 ه-ش به 241989 نفر رسانده است بطوریكه رشد سالانه جمعیت در طول 16 سال (1319-1335 ه-ش) به طور متوسط 2% بوده است .
از حدود سال 1335 ه-ش به دلیل تغییرات اساسی در ساخت اقتصادی كشور به ویژه درآمد حاصل از فروش نفت، مستحكم شدن سیاست‌های تجاری - اقتصادی و فرهنگی ، گسستگی نظام ارباب رعیتی به دنبال اجرای اصلاحات ارضی در سا ل 1342 ه-ش ، رشد جمعیت نیز دچار تغییر و تحولاتی اساسی گردید به طوری كه جمعیت شهر از 241998 نفر در سال 1335 ه-ش به 409616 نفر در سال 1345 رسید مه نرخ رشد سالانه ای در حدود 5/4 درصد داشته است .

همچنین وسعت شهر نیز از 16 به 33 كیلومتر مربع یعنی بیش از 2 برابر افزایش یافت .توسعه شبكه حمل و نقل هوایی، تاسیس كارخانجات و توسعه فعالیتهای بهداشتی نیز از جمله مواردی بودند كه در توسعه فیزیكی شهر مشهد موثر واقع شدند.

مشكلات ناشی از رشد جمعیت ، بی توجهی به نحوه استفاده از اراضی ، توسعه نامنظم شهر و سایر مشكلات عمومی باعث گردید كه تهیه طرح جامع شهر در سال 1346 به مهندسین مشاور ابلاغ گردد. این طرح برای یك دوره 25 ساله (1345-70) در پنج مرحله 5 ساله تنظیم و در سال 1350 به شورای عالی شهر سازی تسلیم و پس از تصویب مراحل اجرایی آن، در سال 1352 به شهرداری ابلاغ گردید.
در طرح جامع سمت توسعه آینده شهر به صورت پیوسته در غرب شهر با توجه به پیش بینی افزایش جمعیت 409616 نفر در سال 1345 به 1465000 در سال 1370 پیش بینی گردید. در این طرح وسعت شهر از 33/4 به 170 كیلومتر مربع افزایش می‌یافت .

همگام با مراحل تهیه طرح جامع و تفضیلی, شهر از نظر فیزیكی و جمعیتی به رشد ادامه می داد بطوریكه جمعیت مشهد در سال 1355 به 667770 نفر ( با نرخ رشد سالانه بین 1345-55 حدود ) افزایش یافت .درطرح جامع ، الگوی مداخله در یافت قدیم شهر و به ویژه اطراف حرم مطهر نیز تهیه و نقشه پیشنهادی ارائه گردید ولی به مرحله اجرا در نیامد.در سال 1354 طرح توسعه حرم اجرا شد كه تعداد زیادی از بازارچه‌ها ، مساجد، مدارس قدیمی، واحدهای تجاری و مسكونی تخریب و بازار رضا(ع) نیز به منظور واگذاری به صاحبان مغازه‌های تخریبی در مشرق میدان آب ساخته شد.

تحولات شهر مشهد بعد از پیروزی انقلاب اسلامی (1357):

كشور ایران در دهه 1350 آبستن تحولات سیاسی عظیمی بود كه در سال 1375 به پیروزی انقلاب اسلامی و دگرگونی ساختار سیاسی - حكومتی كشور منجر گردید. اثرات انقلاب در ابعاد شهری شامل: تصویب قانونی اراضی موات شهری(1357) تصویب قانون زمین شهری (1358) تصویب قانونن زمین شهری (1361) طرح مجدد الگوی نوشهرها (1364) و... بود كه بر كیفیت شهرنشینی تاثیر بسزایی داشت. سال 1375 به دلیل وقوع كودتای ماركسیستی در افغانستان حدود 000/557 نفر از مهاجرین افغانی در خراسان ساكن شدند كه از این تعداد حدود 296500 نفر (53/2 %) در شهر مشهد به ویژه در حاشیه قلعه ساختمان و گلشهر سكنی گزیدند. همچنین در نتیجه وقوع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران عده ای از مهاجرین جنگ تحمیلی وارد خراسان و به ویژه شهر مشهد شدند. عوامل فوق به همراه مهاجرتهای روستا - شهری دست به دست هم داده و باعث رشد سریع جمعیت شهر در این دوره گردید به طوری كه جمعیت از 667/770 نفر درسال 1355 به 1/462/50 نفر در سال 1365 با نرخ رشدی معادل 8 % در سال افزایش یافت كه بالاترین نرخ رشد جمعیت شهری در ایران بوده است. 
مساحت شهر نیز در این دوره (65-1355) از 78 به 220 كیلومتری با نرخ رشد معادل 11 % در سال، افزایش یافت.

در طرح جامع سمت توسعه آینده شهر به صورت پیوسته در غرب شهر با توجه به پیش بینی افزایش جمعیت 409616 نفر در سال 1345 به 1465000 در سال 1370 پیش بینی گردید. در این طرح وسعت شهر از 33/4 به 170 كیلومتر مربع افزایش می‌یافت. همگام با مراحل تهیه طرح جامع، وتفضیلی شهر از نظر فیزیكی و جمعیتی به رشد ادامه می داد بطوریكه جمعیت مشهد در سال 1355 به 667770 نفر ( با نرخ رشد سالانه بین 1345-55 حدود ) افزایش یافت.درطرح جامع، الگوی مداخله در یافت قدیم شهر و به ویژه اطراف حرم مطهر نیز تهیه و نقشه پیشنهادی ارائه گردید ولی به مرحله اجرا در نیامد.در سال 1354 طرح توسعه حرم اجرا شد كه تعداد زیادی از بازارچه‌ها، مساجد، مدارس قدیمی، واحدهای تجاری و مسكونی تخریب و بازار رضا(ع) نیز به منظور واگذاری به صاحبان مغازه‌های تخریبی در مشرق میدان آب ساخته شد.

منبع:شهرداری مشهد 

سلام جواد جان

مطلب های جالبی در مورد تاریخچه شهر مشهد گذاشتی ممنون

با سلام و احترام خدمت همشهریان مشهدی به اطلاع می رساند بزودی كتاب های"از توس تا مشهد"و "بزرگان و نام آوران توس" و "تابران- توس اساطیری" نوشته استاد غلامرضا تاتاری(نفر اول مسابقات تبیان) توسط انتشارات ضریح آفتاب مشهد منتشر می شود.

ساختار شهری مشهد

o با ادغام سناباد و نوغان هسته اولیه مشهد بنا شد.
o نام مشهد اولین بار توسط سلطان محمود غزنوی به این شهر داه شد.
o دارای سه حصار بوده است.
o گسترش شهر در گذشته به سمت غرب (حرم امام رضا) بوده است.
o ساخت اصلی شهر فعلی در 25 سال اول قرن حاضر پایه ریزی شده است.
o خیابان، فلکه و ساختمانهای دولتی سه عامل هدایت توسعه شهر را به عهده داشته اند.

o شهر دارای دو مرکز اصلی است.

به نام خدا

دوستان سلام

 تحول شهرنشینی درمشهد:

با ویران شدن شهرهای نیشابور و توس ساكنان آنها ناگزیر به مناطق اطراف به خصوص نوغان و سناباد مهاجرت نمودند.و به تدریج این روند توسعه یافت و با ادغام آنها بعدها شهر مشهد كنونی به وجود آمد.
در سال 617 هجری تمام آبادیهای تابران و نوغان و همچنین سناباد، پایمال لشكریان مغول شد و یكسره غارت شدند. ولی در اثر توجه شیعیان به قبری كه در مجاورت توس در قریه سناباد بود، مجددا آباد شد.
در زمان دیالمه به خاطر توجهی كه به مذهب تشیع و امام رضا (ع) داشتند مشهد مورد توجه بیشتری قرار گرفت. در زمان سبكتكین غزنوی، گنبد و بارگاه حضرت ویران شد و در اوایل قرن پنجم هجری سلطان محمود، بقعه آن را تعمیر و حصاری به گرد شهر كشید و پسرش مسعود نیز دیواری برگرد بقعه كشید.
از قرن هشــتم به بعد سناباد به مشهد معروف شد. در زمان صفویه مشهد واقعا رونق یافت و به صورت دومین زیارتگاه با اهمیت شیعیان جــهان درآمد. یادآور می‌شود در زمان صفویه، برای نخستین بار مذهب تشیع را به عنوان مذهب رسمی كشور معرفی نمودند و این سیاست دارای آثار و نتایج كلی برای رشد مشهد گردید. اما از دیدگاه اقتصادی به خصوص در زمان شاه عباس برای جلوگیری از فرار سرمایه های ایرانی به مكه، مدینه. كربلا و نجف، اقدامات مؤثری برای رونق مشهد و ارتقای آن به بزرگترین زیارتگاه شیعیان انجام گرفت. در زمان شاه طهماسب صفوی حصار تازه ای برای دفاع از حملات ازبكها به دور مشهد كشیده شد. این حصار حدود 1800 متر طول، شش دروازه و 141 برج داشت. آثاری از شش دروازه شهر مشهد تا اوایل قرن حاضر تقریبا به همان صورت مانده بودند.
با وجود همه این توجهات شهر مشهد به علت موقعیت خاص جغرافیایی، همواره در مسیر حملات ازبكان و طوایف دیگر قرار داشت. یكبار در زمان شاه عباس و بار دیگر در پایان عهد صفوی و در شورش افغانها، مورد هجوم واقع شد و صدمات فراوانی به آن وارد گردید و نادرشاه به ترمیم خرابی ها پرداخت و در این شهر مقبره ای برای خود و پسرش ساخت. در زمان شاهرخ جانشین نادرشاه مشهد از رونق افتاد و جمعیت آن به خاطر هجوم ازبكها، به شدت كاهش یافت و از000/60به 000/20 نفر رسید.
در اوایل حكومت قاجاریه، شهر مشهد مانند سایر شهرهای خراسان و ایران به علت ظهور هرج و مرج پس از زوال صفویه و پس از قتل نادرشاه، از رونق افتاد و دایماً موردتهاجم قبایل ازبك و تركمن قرار داشت.
همانطور كه گفته شد، شهر مشهد در اوایل دوره قاجاریه، دچار ویرانی شد ولی در زمان فتحعلیشاه، به تدریج دولت مركزی به ترمیم ویرانی ها پرداخت. در زمان ناصرالدین شاه، به علت امنیت برقرار شده در كشور، اوضاع و احوال اقتصادی نسبت به گذشته رونق می گیرد. البته ناصرالدین شاه به مشهد توجه خاصی داشت و شهر، رونق گذشته خود را باز یافت.
در اوایل قرن حاضر و در اواخر دوره قاجاریه، دیوارهای اطراف شهر فرو ریخته و ویران شد. ارگ یا دارالحكومه شهر نیز از میان برداشته و عمارت بانك ملی فعلی به جای آن برپا گردید.
شهر در نیم قرن اخیر دارای رشد ملایم و در دو دهه اخیر دارای رشد سریع بوده است. سیمای ظاهری شهر در سالهای 1320 ـ 1300 هـ.ش تغییر كرده و تحت تأثیر سیاست شهرسازی، دارای چند خیابان و میدان شد. در كتاب مطلع الشمس صنیع الدوله آمده است؛ بعضی جاها روی معابر را با تخته و حصیر پوشیده و بالای آن عمارت ساخته اند. در زمان رضاخان، به علت بروز حوادث و قتلها در كوچه های تنگ و تاریك سرپوشیده، اتاقهای روی كوچه ها را خراب كردند.

به نام خدا

دوستان سلام

نقشه جامع مناطق 13 گانه مشهد به همراه نقشه كامل هر منطقه