تبیان، دستیار زندگی

به نام خدا

آیا تا به حال نامی از مدیریت کارافرینی شنیده اید؟

تا چد با این رشته آشنایی دارید؟ 

آیا از آینده ی شغلی در این رشته با خبرید؟ 

در این تاپیک قصد دارم تا اطلاعاتی رو درباره ی رشته ی مدیریت کارافرینی که یکی از زیر مجموعه  مدیریت در مقطع کارشناسی ارشد هست بهتون بدم

ژوزف شومپیتر(1934): کارآفرینی را فرایند "تخریبخلاق" میداند. از دیدگاه نامبرده هریک از فعالیتهای زیر کارآفرینی محسوب میگردد:

الف) ارائة کالا یا خدمتی جدید؛

ب) ارائة روشی جدید در فرایند انجام کار و تولید؛

ج) گشایش و دسترسی به بازاری تازه؛

د) یافتن منابعی جدید جهت انجام کسب و کار و تولید؛و

ه) ایجادهرگونه تشکیلات جدید.

خلق یک ماهیت جدید اقتصادی متمرکز بر تولیدی تازه یا خدمتی تازه یا حداقل چیزی که با تولیدات یا خدماتی که در جای دیگر بازار عرضه می شود، تفاوت معنی داری داشته باشد (Henry et al2003).

هنری و دیگران به نقل از بِرویات و جولیان(2000) یک اظهار عقیده جالب توجه مطرح می کنند که همانطوری که کارآفرینی همراه با فرایند تغییر،ظهور و ابداعِ ارزش جدید است، همچنین یک فرایند تغییر و ابداع برای کارآفرین هم است.

شاید رایجترین تعریف کارآفرین این باشد: «کسی که خودش کسب و کاری را آغاز می کند». یعنی خلق یک کار مهم، که به این فرض منتهی می گردد که کارآفرینی هنری برای شروع یک کسب وکار شخصی است، هر آموزش و پرورشی درباره آن فرد را با مهارتها و تواناییهای لازم برای انجام آن کار آماده خواهد کرد. با وجود این دراکر(1985)، یک دیدگاه بسیار ویژه دارد: (Henry et al. 2003).

برای کارآفرینانه بودن، یک کار متهورانه باید خصوصیات ویژه ای فراتر و بالاتر از جدید بودن داشته باشد..... کارآفرینان در میان کسب و کارهای جدید یک اقلیت هستند.آنها چیز جدیدی، چیز متفاوتی خلق می کنند، آنها ارزشها را تغییر می دهند یا تبدیل می کنند.. آنها تغییر را بعنوان هنجار تلقی می کنند.

مفهوم کارآفرینی در بخش کشاورزی

تعاریف و مفاهیم کارآفرینی در بخشهای مختلف (کشاورزی، صنعت و خدمات) از نظر اصول و بنیاد یکی هستند. اگرچه کارآفرینی در کشاورزی در اصل و ماهیت خود تفاوتی با کارآفرینی در نواحی شهری و یا سایر بخشهای اقتصادی ندارد، اما در واقع دروندادهای مورد نیاز جهت توسعة کارآفرینی نظیر سرمایه، مدیریت، آموزش، تکنولوژی، مؤسسات و نهادها، زیرساختهای حملونقل، دسترسی به بازار، شبکه توزیع و نیروی کار ماهر در شهرها و مناطق صنعتی و سایر بخشهای اقتصادی راحتتر از مناطق روستایی و کشاورزی یافت میگردد..

کارآفرینی کشاورزی حالت مختصالشرایط، مختصالمزرعه، و مختصالمحصول دارد.

شکاف وسیعتر میان مناطق روستایی و شهری در کشورهای در حال توسعه و چیرگی صنعت بر کشاورزی و گرایش استراتژیها و سیاستهای توسعه به سمت صنعت، همراه با ویژگیهای اقتصادی- اجتماعی جامعة روستایی و کشاورزی باعث شده است تا کارآفرینی کشاورزی کمتر رشد داشته باشد. در کشورهای در حال توسعه کشاورز ضعیفترین مأمور تولید در کشور است. او فاقد توانمندیهای حرفهای و حمایتهای لازم از طرف دولت و سازمانهای محلی و ملی است تا در نقش یک کارآفرین پویا عمل کند. با وجودی که زمین یک منبع غنی در این کشورها بوده و دارای پتانسیل های مناسبی جهت کارآفرینی میباشد، اما هنوز هم کشاورزان فقیر و ضعیف هستند.

تغییرات صورت گرفته در بازار (جهانی شدن، رشد جمعیت، دگرگونی در بازار کار کشاورزی، امنیت غذایی، رقابتی شدن بازار)، سیاستهای کشاورزی (حرکت به سوی کشاورزی تجاری مبتنی بر بازار) و خود جامعه (افزایش بیکاری و کمکاری، مباحث زیست محیطی، تنوع زیستی، منابع طبیعی) از عواملی هستند که ضرورت کارآفرینی در کشاورزی ضرورت کارآفرینی در کشاورزی را بیشازپیش نمایان میسازد. به خاطر تحولات فوق، یک دگرگونی ساختاری در شیوههای کنونی تولید کشاورزی لازم بوده و کشاورزی مبتنی بر بازار در چهارچوب توسعه پایدار، استراتژی اساسی توسعه کشاورزی خواهد بود. در این نوع کشاورزی، کشاورز بایستی به نحوی تولید کند که بتواند تولیدات خود را در بازار رقابتی که مبتنی بر خواستههای مشتری است، به فروش برساند. بدین منظور کشاورز بایستی فرصتشناس بوده و نیازهای مشتری را به درستی شناسایی نماید و سپس استراتژی لازم در جهت برآوردن این نیازها طراحی و اجرا نماید. به عبارتی دیگر کشاورز امروز بایستی یک کارآفرین باشد.

موقعیت بخش کشاورزی ایران در قرن 21 و لزوم توجه به کارآفرینی

توجه به شش وضعیت/ ویژگی مهم

1) کل مساحت ایران حدود 165 میلیون هکتار میباشد که حدود 51 میلیون آن زراعی است. در سال 2000 کل سطح زیر کشت در ایران 18 میلیون هکتار بوده است که 33% آن آبی، 28% آن دیم، 12% آن باغات و 27% آن اراضی آیش و بایر بوده است. در حدود 3/5 میلیون قطعه زمین زراعی در ایران وجود دارد. خردهمالکی با زمین کمتر از 10 هکتار حدود 22% از کل زمینهای زراعی را بهخود اختصاص میدهد در حالیکه 85% از جمعیت کشاورز را دربر میگیرد. مالکیت متوسط (10-15 هکتار) حدود 65% ار از اراضی و 14% از جمعیت کشاورز را دارد. مالکیت بزرگ (بالای 15 هکتار) حدود 13% از اراضی و 1% از جمعیت را به خود اختصاص میدهد.

2

) بر اساس گزارش بانک جهانی، در فاصلة سالهای 1990-2001 کشاورزی ایران بهطور متوسط 15/2% از تولیدات ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده است. همچنین سهم این بخش از درآمدهای حاصل از صادرات غیرنفتی معادل 26% بوده است (اگر چه در حال کاهش بوده است). این در حالی است که کشاورزی سهم کوچکی از واردات ایران را بهخود اختصاص میدهد (14درصد). از طرف دیگر کشاورزی ایران یک چهارم کل اشتغال ایران را به خود اختصاص میدهد، به عبارت دیگر 25% از کل فرصتهای شغلی ایران مربوط به بخش کشاورزی است. صنایع غذایی کشور(به عنوان بخش مهمی از صنایع بخش کشاورزی)، بعد از صنعت پالایش نفت، مهمترین بخش صنعتی کشور از لحاظ تولید ارزش افزوده میباشد.

33کشاورزی ایران بایستی خود را آماده کند تا غذای جمعیتی معادل 100 میلیون نفر را در سال 2020 تهیه کرده و ضمن ایفای نقش خود به عنوان یک موتور رشد اقتصادی، به کاهش فقر در ایران نیز کمک کند

4) علیرغم دستاوردهای کمی قابلملاحظه در زمینة کشاورزی، کشاورزان ایرانی در محیطی فعالیت میکنند که قویاً تحت تأثیر مداخلهگریهای ناکارآمد دولت قرار دارد. علاوهبر آن، اراضی کوچک و قطعه قطعه، استفاده از شیوههای سنتی تولید توسط کشاورزان خردهپا و مسائل جامعهشناسی مربوط به نسق زراعی در کنار فقدان یک ساختار مناسب از بازار (که منجر به خسارتهای فراوان پس از برداشت گردیده است) باعث شده است تا این بخش با وجود پتانسیلهای بالایی که دارد نتواند کمک قابل توجهی به رشد اقتصادی کشور و اشتغالزایی نماید.

5)کشاورزی ایران بهطور مشخص، در دهة گذشته شاهد تغییرات مداومی بوده است. در سالهای اخیر کشاورزی ایران با چالشهایی نظیر: آزادسازی تجاری و در نتیجه دگرگونی در بازار، کاهش حمایتهای دولت از تولیدکننده، افزایش رقابت در بازارهای کشاورزی جهانی، جهانی شدن، پیشرفت در زمینه فناوریهای مرتبط، بیوتکنولوژی کشاورزی، سیاستهای خصوصیسازی و کوچکسازی ساختار دولت و در نتیجه دگرگونی در بازار کار کشاورزی و مشکلات اکولوژیکی و اقلیمی نظیر سیل و خشکسالی که باعث افزایش ریسک کار کشاورزی گردیده است، مواجه بوده است. همچنین تغییر در ذائقه مشتریان تولیدات کشاورزی و تقاضای مشتریان کشاورزی از دیگر مواردی بوده که بخش کشاورزی ایران شاهد آن بوده است.

6) از طرف دیگر، امروزه برای توسعه کشاورزی، کشاورزی رقابتی که قویاً تحت تأثیر نیروهای بازار (مشتری) است، مورد تأکید قرار گرفته است (فائو، بانک جهانی،سازمان بهرهوری آسیای، سازمان تجارت جهانی). در کشاورزی رقابتی و مبتنی بر بازار، کشاورز برای آنکه موفق عمل کند بایستی خلاق، نوآور و فرصتشناس باشد؛ یعنی اینکه بایستی کارآفرین باشد نه اجراکنندة سیاستهای دولت.

موانع آموزش عالی کشاورزی در تربیت فارغ التحصیلان کارآفرین

با توجه به مباحث مطرح شده، اهمیت کارآفرینی و تربیت فارغ التحصیلان کشاورزی کارآفرین مشخص می شود.. سوالی که در این زمینه مطرح می شود این است که موانع تربیت فارغ التحصیلان کارآفرین در آموزش عالی کشور ما کدامند. برای پاسخ به این سوال توجه به تاریخچه شروع اموزش کشاورزی در ایران می تواند راه گشا باشد. با بررسی نحوه شروع آموزش عالی کشاورزی در ایران مشخص می شود که سیستم فعلی اموزش عالی از خارج وارد شده و در واقع آموزش عالی کشاورزی با ساختار موجود فعلی از غرب وارد کشور شده است و لذا رابطه مناسبی بین محیط واقعی روستاها و بخش کشاورزی کشور با آموزش عالی وجود ندارد. این موضوع یکی از موانع اصلی در نزدیک نمودن محتوا و ماهیت آموزش عالی به شرایط واقعی محیط روستا و کشاورزی را موجب شده است.(حسینی، 1384).

مانع عمده دیگری که درمقابل افزایش کارایی آموزش عالی قرار دارد فاصله جغرافیای ایجاد شده بین محیط آموزشی و محیط واقعی کشاورزی می باشد که خود به خود منجر به ایجاد موانع دیگری در زمینه ارتباط دانشجویان و در نتیجه فارغ التحصیلان کشاورزی با کسب و کارهای مرتبط با کشاورزی می گردد.

همانطور که در مباحث بالا مطرح شد کارآفرینی ارتباط مستقیمی با خلاقیت و نوآوری دارد. لذا یکی از لازمه های تقویت کارآفرینی در میان داشنجویان، ایجاد محیطی مشوق ابتکار و خلاقیت دانشجویان می باشد که لازمه ایجاد چنین محیطی فراگیر محور بودن دانشگاهها و محیطهای آموزشی می باشد. توجه به واقعیتهای موجود در دانشگاهها و از جمله دانشکده های کشاورزی گویای این واقعیت است که دانشگاهها بیشتر متوا محور و در برخی موارد آموزشگر محور می باشند.

تجارب موفق در زمینه بهبود کیفیت کارایی دانشجویان و فارغ التحصیلان

درسال تحصیلی 78-77،مدیریت مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی کرمانشاه اقدام به اجاره زمینهای زراعی دانشکده به دانشجویان نمود. اگر چه در ابتدا دانشجویان رغبتی به این کار نشان نمی دادند ولی باتشویقها و حمایتهای مکرر مسئولین دانشکده و به خصوص مدیرمزرعه آموزشی، حدود25 هکتار زمین زراعی با هدف آموزش به دانشجویان واگذار گردید. در این راستا یک کمیته دانشجویی تشکیل گردید و کلیه مسئوولیتها و کارهای مربوط به مزارع دانشجویان به این کمیته واگذارشد. در مراحل اولیه این طرح با تمهیداتی که از سوی مدیریت مزرعه آموزشی دانشکده کشاورزی صورت گرفته بود تلفیق آموزشهای تئوری و عملی در مزارع اجاره شده توسط دانشجویان به عنوان هدف اصلی انتخاب شد.همانطورکه انتظارمی رفت این کار، نتیجه بسیارخوبی به همراه داشت به طوری که در مدت کوتاهی باعث تغییر و بهبود نگرش این دانشجویان به کارهای تولیدی و عملی کشاورزی گردید. این دانشجویان اظهارمی داشتند "اگر کار کشاورزی با به بکارگیری روشهای علمی همراه گردد، نتیجه و سود بسیار خوبی در پی خواهدداشت "ویا" به راحتی می توان ازیک هکتارزمین زراعی معادل دوبرابرحقوق سالیانه یک کارمند دولت ،محصول برداشت نمود".

اظهاراتی ازاین قبیل از طرف دانشجویانی که عملا وارد کار کشاورزی شده وبه ازاء درآمد بالای یک میلیون تومان از هر هکتارکسب کرده بودند و تقاضای بیش از 250 نفر از دانشجویان پسر و دختر برای اجاره زمین از دانشکده برای کشت در سالهای بعد و کسب موفقیت و انگیزه بیشتر در نتیجه این کارها و همچنین تجربه مشابه انجام شده دردانشگاه مشهد ،به خوبی اثربسیارمثبت تلفیق دروس عملی باتئوری را در علوم کشاورزی نشان می دهند که نبایستی ازآن غفلت نمود.

از جمله تجارب مفیدی که در زمینه بهبود کیفیت آموزش عالی صورت گرفته می توان به تجربه دانشکده هاگزبری در کشور استرالیا اشاره نمود. در این دانشکده بر شیوه آموزش تجربی و بر کسب مهارتهای عملی و کاربردی کشاورزی توسط تاکید می شود.

برخی از راهکارهای مهم جهت توسعة کارآفرینی در بخش کشاورزی

1) باید وضعیت نیروی انسانی و توانمندیهای فعلی و نارساییهای فعلی بخش کشاورزی را از بعد کارآفرینی شناسایی نمود. در این رابطه دید نظاممند ضرورت دارد تا تعادل و پایداری سیستم کشاورزی و تعامل آن با سایر سیستمهای اجتماعی و اقتصادی جامعه بههم نخورد؛

2) ایستی زیرساختهای مناسبی را برای این کار فراهم نمود. زیرا اولین اصل مهم در توسعه کارآفرینی در سطح کلان، توسعه زیرساختها است:

الف) سیاستهای دولت در بخش کشاورزی:

اولویت بخشی به کشاورزی در برنامهریزیهای توسعه

حرکت به سوی رقابتی کردن بازار محصولات کشاروزی

کاهش/ حذف و یا بازنگری در قوانین صادرات و واردات محصولات و نهادههای کشاورزی

تقویت بخشهای تولید، ارزشافزوده، و خدمات کشاورزی

متنوعسازی فعالیتهای کشاورزی و کشاورزی جایگزین

ب) شرایط اقتصادی- اجتماعی:

بکارگیری و توجه به "الگوهای نقش" موفق( کشاورزان کارآفرین)

استفاده از مشوقهای اقتصادی و وامهای مناسب و کمبهره

ج) آموزش

آموزشفنی- حرفهای کشاورزی

آموزش مهارتهای کسبوکار

توسعه و تقویت خصوصیات و مهارتهای کارآفرینانه

برنامههای کوتاهمدت آموزش کارآفرینی برای گروههای مختلف کشاورزان

پرورشگاهها و پارکهای فناوری

د) حمایتهای مالی و غیرمالی

برنامههای مشاورهای

ایجاد و توسعة شبکههای کارآفرینی

نظام و شبکة اطلاعاتی کارآفرینی

تحقیق و توسعه