تبیان، دستیار زندگی

اسلام برای پاکیزگی و نظافت و رعایت اصول بهداشتی همانند همه موضوعات زندگی دستورالعمل های ویژه ای دارد که از زبان ائمه هدی(ع) صادر شده است. در این میان امام حسن مجتبی(ع) هم در باب اهمیت آداب غذا خوردن می فرمایند:«فِى المائِدَةِ اثْنَتَى عَشَرَ خِصْلَةً یَجِبُ عَلى کُلِ مُسْلِمٍ أَنْ یَعْرِفَها، أَرْبَعٌ فیها فَرْضٌ، وَأَرْبَعٌ سُنَّةٌ، وَأَرْبَعٌ تَأْدیبٌ: الفَرْضُ: المَعْرِفَةُ، الرِّضا، التَّسْمِیَةُ، الشُّکْرُ. اَلسُّنَّةُ: الوُضُوءُ قَبْلَ الطَعامِ، الجُلُوسُ عَلى الجانِبِ الأیْسَرِ، الاکْلُ بِثَلاثَةِ أَصابِعَ، وَلَعْقِ الأصابِعِ. التَأْدِیبُ: الاکْلُ مِمّا یَلیکَ، تَصْغِیرُ اللُّقْمَةِ، تَجْویدُ المَضْغِ، قِلَّةُ النَظَرِ فى وُجُوهِ الناسِ.»
یعنی: «سزاوار است مسلمان هنگام غذاخوردن دوازده چیز را رعایت نماید. که چهارتاى آن واجب (اخلاقى) و چهار امر دیگر آن سنت و سیره اسلامى است و چهارتاى باقى مانده، از آداب محسوب مى گردد. اما چهار امر لازم:
1 ـ شناسایى غذا
2 ـ خشنود بودن بدانچه روزى ات گردیده(4)
3 ـ نام خدا را بر زبان جارى کردن (بسم اللّه گفتن ـ شکر گزارى در برابر نعمتى که به تو داده شده. اما چهار موضوعى که مراعات آن ثواب وسنّت است:
1 ـ وضو گرفتن پیش از شروع به غذا
2 ـ نشستن بر جانب چپ بدن
3 ـ غذا را با سه انگشت بردارد و بخورد.
4 ـ انگشتان خود را بلیسد.
و چهار امر باقى مانده که از ادب اسلامى به شمار مى رود:
1 ـ لقمه را از جلو خویش بگیرد
2 ـ لقمه هاى غذا را کوچک بردارد
ـ غذا را خوب بجود 4 ـ
4-به صورت دیگران نگاه نکند.» (1)

امام حسن مجتبی(ع) همچنین ضمن توصیه به شستن دستها برای غذا می فرمایند :«غَسْلُ الیَـدَیْنِ قَبْـلَ الطَعامِ یُنْفى الفَقْرَ وَبَعْدَهُ یُنْفى الهَمَّ.» ؛ یعنی: «شستشوى دو دست قبل از غذا، فقر و بیچارگى را از بین مى برد و بعد از غذا، غم و غصه را از بین مى برد.» (2)

یکی دیگر از موضوعات مهمی که مورد توجه خاص امام حسن مجتبی(ع) قرار داشت، مسأله سلامت جسمانی و نشاط روحی بوده است. شادی سالم و روحیه‌بخش و حرکات نشاط آفرین جایگاه ویژه ای نزد امام حسن(ع) داشته است. چرا که تفریح و ورزش کودکان و نوجوانان را پرتوان، فعال و نیرومند می‏سازد و افرادی که با نشاط باشند آموزه‏های اخلاقی و کمالات را بهتر می‏پذیرند. اساساً تربیت یافتگان مکتب حیات بخش اسلام باید شاداب و روحیه‏های قوی داشته باشند.
امام حسن مجتبی(ع) یکی از ویژگی‏های مؤمنین را پرنشاط بودن آنان می‏داند و می‏فرماید: از ویژگی‏های انسان های با ایمان، شادی و نشاط داشتن در مسیر هدایت و خودداری از شهوات است.(3)

این روحیه در والدین و کسانی که امر تربیت را به عهده دارند به مراتب باید بیشتر رعایت شود، زیرا کودکان دوست دارند شاد و خندان باشند و از والدین و معلمان عبوس و گرفته در رنج و عذابند.
برای تربیت فرزندانی پرنشاط و دارای روح و جسمی سالم شایسته است که مربیان و والدین خود از چنین صفاتی برخوردار باشند. در این زمینه نباید از نقش ورزش غافل بود. در سیره امام حسن(ع) ورزش از روش‏های تفریح، سرگرمی و تقویت جسم و روح و بالاخره از عوامل رشد و تربیت محسوب می‏شود. آن حضرت ضمن شرکت در ورزش های تربیتی و تفریحی از پرورش روحی و معنوی نیز غافل نبود. عاصم بن ضمره می‏گوید: روزی به همراه حسن بن علی(ع) برای گردش و تفریح به ساحل فرات رفته بودیم، عصر آن روز در حالی که روزه بودیم آب صاف و زلال فرات، روی سنگ‏ها و شن‏ها موج می‏زد و تمام اشیاء داخل آب در مقابل چشمان ما خودنمایی می‏کردند. حسن بن علی(ع) گفت: اگر لباس شنا داشتم داخل آب می‏شدم و آب تنی می‏کردم...(4)

پی نوشت ها:
1. من لا یحضره الفقیه ، ج 3 ، ص 227 ، ح 38
2. فروع کافى، ج6، ص29
3. اعلام الدین، ص 137
4. مسند امام مجتبی(ع)، ص 797

منبع:قدس