در ابتدا بهتر است بدانیم كه مسئولیت چیست؟
واژه مسئولیت از لحاظ لغوی به معنی توانایی پاسخ دادن، و در عرف عام به مفهوم تصمیم گیری های مناسب و موثر است. منظور از تصمیم گیری مناسب، آن است كه كودك در چارچوب هنجارهای اجتماعی و انتطاراتی كه معمولا از او می رود، دست به انتخابی بزند كه سبب ایجاد روابط انسانی مثبت، افزایش ایمنی، موفقیت و آسایش خاطر وی شود. مسئولیت ارثی نیست و باید از طریق تجربه آموخته شود. آموزش مسئولیت پذیری به كودكان، نیازمند جوّی خاص در خانه و مدرسه است.
حس مسئولیت هنگامی در كودك به وجود می آید كه به او مسئولیت داده شود، زمانی كه كودك بزرگ می شود بر تعداد موقعیت هایی كه او قبول مسئولیت خواهد كرد، افزوده خواهد شد. چیزهایی كه او مسئولیتشان را بر عهده می گیرد، تغییر خواهند كرد، و پاسخ هایش ظریفتر از پیش خواهد شد. به عنوان مثال: غیر عادی نیست كه پاسخ یا واكنش كودك دو، سه سال نسبت به مردم، گریه كردن، خود را كنار كشیدن و یا پنهان شدن پشت سر مادر باشد. در حالی كه چنین واكنشی برای فردی پانزده ساله كاملاً نامناسب است! اگر كودكی در معرض تجربیاتی وسیع قرار گیرد و بیاموزد كه به تجربیات متعددی دست زند، شمار پاسخ های مناسب و موثرش افزایش می یابد.
شاید با خودتان فکر کنید که «پس کی پسرم میتواند اتاقش را خودش جمع کند!» یا «روزی را میبینم که دخترم لباسهایش را مرتب در کمد بگذارد؟!» وقتی ریخت و پاش و بینظمی و بازیگوشی فرزندتان را میبینید شاید فکرش را هم نکنید که همینها روزی از پس کارهایی که به آنها محول میشود، بربیایند. اما لازم نیست خودتان را خیلی نگران کنید. کافی است کودکی خودتان را به خاطر بیاورید تا بفهمید که آنها هم بالاخره روزی همین کارهای شما را انجام خواهند داد. ولی بهتر است چند راه را امتحان کنید تا زودتر این حس زیبای مسئولیتپذیری را در آنها زنده کنید.