تبیان، دستیار زندگی

واقعیت این است که با درمان به موقع، بسیاری از نامرتبی‌های دندانی را می‌توان درمان کرد و از درمان‌های ارتودنسی در آینده پیشگیری کرد. دندانپزشکان عمومی طی ویزیت‌های معمول کودکان در سنین اولیه زندگی به‌ منظور راهنمایی والدین و جلوگیری از بیماری‌های دهان و دندان نقش بسیار مهمی دارند.

طی معاینه‌هایی که توسط دندانپزشکان انجام می‌شود درصورت هرگونه اشکال در ترتیب و زیبایی دندان‌ها و مشکلات فک، کودک به ارتودنتیست ارجاع داده می‌شود و ارتودنتیست با توجه به ویزیتی که انجام می‌دهد می‌تواند اقدام‌های درمانی لازم را به‌ منظور پیشگیری که به‌ اصطلاح ارتودنسی پیشگیری نامیده می‌شود، انجام دهد. در علم ارتودنسی یا ردیف کردن دندان‌ها، روش‌هایی وجود دارد که می‌توان با استفاده از آن‌ها از سیم‌کشی دندان‌ها در آینده پیشگیری کرد. از جمله این روش‌ها می‌توان به کشیدن توالی‌دار دندان‌های شیری یا پیشگیری از مکیدن دندان‌ها اشاره کرد.

از جمله علل ناهنجاری‌ها در رویش دندانها می‌توان به علل استخوانی و دندانی اشاره کرد. ممکن است استخوان فک بالا و پایین نسبت به هم در جای مناسب قرار نداشته باشند. این احتمال هم وجود دارد که دندان‌های فک بالا و پایین در جای نامناسبی قرار داشته باشند یا مخلوطی از این دو مشکل در کودک وجود داشته باشد. اگر اشکال از استخوان‌ها باشد تا زمانی که قدرت رشد استخوان‌ها و پتانسیل رشدی وجود دارد می‌توان در رشد استخوان‌ها تغییراتی ایجاد کرد و آن‌ها را به نفع رشد طبیعی و درست تغییر داد و این تا زمانی است که بچه در حال رشد است و اسکلتش رشد می‌کند که اغلب تا یکی، دو سال بعد از بلوغ است.

هر چند زمان دقیقی را نمی‌توان در نظر گرفت و رشد افراد از فردی‌ به‌ فرد دیگر متفاوت است. اگر دندان‌ها اشکال داشته باشند و سایز دندان‌ها از سایز فکی که روی آن قرار گرفته بزرگتر باشند، دندان‌ها جای کمی خواهند داشت و در نتیجه نامرتب خواهند بود و اگر این کمبود جا در اثر عواملی مانند زود از دست رفتن دندان‌های شیری، تصادف، پوسیدگی دندان‌ها و… باشد با پیشگیری می‌توان نامرتبی دندان‌ها را پیشگیری کرد.

وظیفه دندان‌ها عبارت است از جویدن، تامین زیبایی، تکلم و وظیفه دندان‌های شیری در دوران کودکی علاوه بر موارد یاد شده، راهنمای رویش دندان‌های دائمی کودک است. بنابراین به ‌منظور برآورده شدن اهداف فوق، حفظ سلامت دندان‌ها ضروری است و این تصور که دندان‌های شیری به ‌زودی با دندان‌های دائمی جایگزین می‌شوند و چندان اهمیتی ندارند می‌تواند تاثیرات مخربی در سلامت و زیبایی دندان‌ها داشته باشد.

راه‌های جلوگیری از پوسیدگی شامل چک‌ آپ‌های دندانپزشکی، استفاده از فلوراید، رعایت بهداشت و مسواک زدن‌های به موقع است. درست از زمانی که دندان‌ها رویش می‌کنند مادر می‌تواند با استفاده از برس‌های نرم و پلاستیک‌هایی که در دست می‌کند دندان‌های کودک را تمیز کند. بعد از تولد کودک باید بعد از هر بار تغذیه با شیر مادر، لثه و دندان‌ها را با یک گاز یا پارچه خیس تمیز کرد، همچنین بعد از رویش دندان‌ها باید تا حد امکان از تغذیه نوزاد در حین خواب با شیر پرهیز کرد.

ملاقات‌های منظم دندانپزشک از ابتدای رویش دندان‌های شیری کودک ضروری است. با رویش اولین دندان دائمی یعنی دندان آسیای اول یا دندان ششم، حتی باید مراقبت بیشتری از دندان‌ها صورت گیرد. این دندان بلافاصله بعد از آخرین دندان شیری و در حدود 6 سالگی رویش می‌یابد و بیشترین احتمال ابتلا به پوسیدگی را دارد. آنچه بسیار اهمیت دارد این است که حتی بچه‌ ای که از نظر کلی هیچ دندان خرابی ندارد و بهداشت بسیار خوبی هم دارد، بهتر است در 6-5 سالگی حتما یک چک ‌‌آپ ارتودنسی انجام دهد که در آن زمان اگر مشکلی وجود دارد تشخیص داده شود. پایشی که هنگام ورود به مدرسه برای بچه‌ها انجام می‌شود بهتر است شامل دندانپزشکی هم باشد و در آن زمان اگر در رشد استخوانی مشکلی وجود داشته باشد چون هنوز زمان کافی برای رشدش وجود دارد، می‌توان تغییراتی در آن داد.

بسیاری از پدرها و مادرها تصورشان از ارتودنسی، براکت‌های فلزی است که در دهان کودک کار گذاشته می‌شود و برای مدتی چهره کودک را به‌اصطلاح عجیب می‌کند، درحالی‌که می‌توان با برخی کارهای کوچک و علت‌یابی به موقع از ارتودنسی پیشگیری کرد. با ارتودنسی می‌توان استخوان‌ها را جا‌ به‌ جا کرد و کاری کرد که همه چیز به سمت نرمال پیش برود. در سنین پایین اصلا استفاده از براکت جایز نیست چون وقتی براکت روی دندان‌ها نصب شود باعث می‌شود طول ریشه دندان‌ها کوتاه شود.

برخی ناهنجاری‌های فکی و دندانی علل ژنتیک دارند. اگر کودک، اندازه فک را از یک والد و اندازه دندان‌ها را از والد دیگر به ارث ببرد و این 2 با هم تناسب و سازگاری نداشته باشند، ممکن است دندان‌ها فاصله‌ دار شوند یا فضای کافی برای تمام دندان‌ها در قوس فکی وجود نداشته باشد و موجب شلوغی دندان‌ها و نامرتبی آن‌ها شود. جلو بودن و بزرگی فک پایین نیز یک مشکل ژنتیک و ارثی است که در سابقه بیمار، اغلب پدر و مادر یا بستگان نزدیک مشکلات مشابه دارند. کودکانی که از مادرانی با پوسیدگی‌های دندانی متعدد متولد می‌شوند، به پوسیدگی‌ های بیشتری در مراحل بعدی زندگی خود مبتلا می‌شوند. در تمام این موارد می‌توان با درمان به موقع از برخی مشکلات حاد و جراحی‌های فک جلوگیری کرد.

ضربه‌ هایی که به فک و گردن بچه‌ ها یا به مفصل استخوان گیجگاهی فکی کودک وارد می‌شود و ضربه‌ هایی که هنگام راه رفتن و دویدن به چانه می‌خورد و زیر چانه بچه‌ها را پاره می‌کند، بسیار اهمیت دارد. والدین متوجه نیستند، این ضربه‌ها می‌تواند باعث شکستگی‌ های کوچکی در مفصل گیجگاهی فکی ‌شود که اغلب دیده نمی‌شود. هر چند درمان خاصی هم ندارد ولی ممکن است باعث شود در مفصلی که در آن ناحیه وجود دارد، اختلال رشدی به‌ وجود بیاید و به‌ تدریج با رشد کودک صورتش کج شود. آنچه والدین باید به آن دقت زیادی داشته باشند این است که بعد از ضربه ‌هایی که به‌ صورت و دندان‌های کودک وارد می‌شود و با شکستن دندان شیری همراه است تحت ویزیت دندانپزشک قرار بگیرند و هر 6 ماه یک‌ بار این کار را انجام دهند که اگر دندانپزشک تشخیص داد که انحراف در صورتش ایجاد شده می‌تواند با دستگاه‌های ساده ارتودنسی از این انحراف جلوگیری کند و از اینکه در آینده صورتش کج شود و مجبور به جراحی و درمان‌های بزرگتر شود، پیشگیری کند.

وجود دندان‌های خرگوشی دو علت می‌تواند داشته باشد؛ یکی اینکه خود اسکلت فک بالا نسبت به فک پایین جلو باشد و دندان‌هایی هم که روی آن‌ها قرار دارد بالطبع جلو قرار می‌گیرد و در نتیجه بیشتر در معرض شکستگی هستند و همچنین لب پایین پشت دندان‌ها قرار می‌گیرد و عادتی را به‌ وجود می‌آورد که این فرآیند را بدتر می‌کند و در نهایت می‌تواند بدتر شود. در این حالت می‌توان با مراجعه به ارتودنتیست و استفاده از ارتودنسی از اقدام‌های سخت جلوگیری کرد.

افراد وقتی به دندانپزشک و ارتودنتیست مراجعه می‌کنند رادیوگرافی برای بیمار انجام می‌شود و در صورتی که دندان نهفته وجود داشته باشد، کاملا دیده می‌شود. این دندان‌های اضافه و نهفته می‌توانند باعث نامرتبی دندان‌ها و از بین رفتن ریشه دندان‌ها یا حتی کیستیک شدن آن‌ها شوند. گاهی‌اوقات با مراجعه به دندانپزشک تنها با شمردن دندان‌ها می‌توان به کم بودن دندان‌ها پی برد.