شطرنج (به سانسکریت:چاتورانگا، به پارسی میانه: چَترَنگ) یک بازی دو نفره است که بر روی صفحهٔ ۸×۸ شطرنج و با استفاده از مهره‌های شطرنج (شاه، وزیر، رخ، فیل، اسب و سرباز) انجام می‌گیرد. این بازی معمولاً بین ۱۰ تا ۶۰ دقیقه به‌طول می‌انجامد و با پیروزی یکی از بازیکنان یا تساوی پایان می‌یابد.
قدمت این بازی به سدهٔ ششم میلادی در هند باز می‌گردد. امپراتوری گوپتا این بازی را اختراع‌کرد و آن را چاتورانگا نامید و به دربار ایران در زمان امپراتوری خسرو انوشیروان ساسانی رساند. شطرنج در ایران نام چَترَنگ را بر خود گرفت. این بازی توسط معامله‌گران ایرانی به اروپا رسید و با فتح امپراتوری ساسانیان توسط عرب‌ها، در اسلام نیز رایج‌شد. در اروپا، شطرنج دستخوش تغییراتی شد و قوانین تازه‌ای برای آن وضع‌شد و به تدریج قهرمانی شطرنج جهان بنیادگذاری‌شد. در ۲۰ ژوئیهٔ ۱۹۲۴، سازمان بین‌المللی شطرنج جهان (فیده) بنیادگذاری‌شد و به تدریج مسابقات و عناوینی تازه‌ای به وجود آمدند. این بازی در طول جنگ جهانی دوم دچار هرج‌ومرج شد و پس از جنگ جهانی شکل تازه‌ای به خود گرفت.
مهره‌ها در شطرنج دارای ارزش و امتیاز مشخصی هستند و با نمادهای ویژه‌ای نوشته می‌شوند. شطرنج دارای تاکتیک‌هایی از جمله چنگال و آچمز و دارای جنبش‌ها و حرکات ویژه‌ای مانند حرکت قلعه، ان پاسان و پیشرفت سرباز است. تاکنون ۱۷۰ فدراسیون عضو فیده هستند و این سازمان یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌های ورزشی جهان به‌شمار می‌آید. فیده قصد داشت که شطرنج به بازی‌های المپیک بپیوندد، اما این‌گونه نشد و المپیاد شطرنج شکل‌گرفت. استادبزرگ مهم‌ترین عنوانی است که یک بازیکن شطرنج می‌تواند به‌دست آورد و ادعا شده‌است که در سال ۱۹۱۴ توسط تزار نیکلای دوم روسیه اختراع شده‌است. کشورهای چین، روسیه، گرجستان و اوکراین از قدرت‌های مهم شطرنج هستند و ویسواناتان آناند اهل هند دارای عنوان قهرمان کنونی شطرنج جهان است. گری کاسپارف اهل اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی از اسطوره‌های شطرنج بود که از سال ۱۹۸۵ تا ۲۰۰۰ قهرمان جهان بود.
شطرنج رابطهٔ نزدیکی با ریاضیات و رایانش دارد. در سال ۱۹۹۷، دیپ بلو ساختهٔ شرکت آی‌بی‌ام توانست برای نخستین‌بار گری کاسپارف که آن زمان قهرمان شطرنج جهان بود را شکست‌دهد. این بازی دارای انواع گوناگونی در جهان مانند شطرنج سرعتی و شطرنج سیامی است.
