این پدرهای امروزی
● بررسی الگوی روانشناختی پدران مدرن
محبوب اربابی؛ پدرهای آخر شب ها، پدرهای آخر هفته ها، پدرهای تمام وقت، پدرهای نیمه وقت، پدرهای غایب و... خوشبختانه همه آنها زیر چتر روز پدر گرد هم آمدند و از آنها تجلیل شد. اما به راستی چه دورنمایی می توان از پدرهای امروزی ارائه داد؟ آیا واقعاً سهم هر فرزند ایرانی از پدر خود فقط بیست دقیقه است؟
شرایط پدر بودن چیست؟ یک پدر خوب کیست؟ برای پدر خوبی بودن چه رفتارها و چه عادت هایی را باید کسب کرد؟
در دنیای پیشرفته امروز ما به شدت با کمبود الگوی نمونه مواجهیم. ولی پدرهای امروزی این وظیفه شماست که این الگوها را برای فرزندان خود خلق کنید، برای کسانی که فردا از شما پیروی خواهند کرد.
یک پدر«مد روز بودن»، ابتدا و قبل از هر چیز، یعنی آشنا بودن به روش زندگی با نزدیکان، با کسانی که مهم ترین افراد برای شما هستند.
تنها هدف این نوشتار مطرح کردن موضوع برای برانگیختن بعضی سوالات در ذهن شما و یافتن ابزاری برای پدری خوب بودن است، همچنین ایجاد انگیزه تلاش برای تبدیل شدن به پدری نمونه.

● وظیفه و نقش پدر
پدر مسئول دادن آگاهی های لازم و پرورش فرهنگی فرزندان است. از نظر كودك اوست كه همه چیز را می داند ، به همه ی سؤالات پاسخ می گوید . از هر واقعه ای ، در هرجا كه اتفاق افتد خبر دارد، آینده و گذشته را اوست كه باید خبردهد ، و بالاخره اوست كه دریچه ای از اطلاعات را به روی كودك می گشاید.
شاید تصور كودك از پدر اغراق آمیز باشد ولی در كل این نكته درست است كه افراد بزرگسال واجد اطلاعات و تجاربی هستند كه كودكان فاقد آنند و اگر آنها از كودك مضایقه نمایند از موقعیت شایسته و مناسبی محروم می گردند. پدر در این رابطه متعهد انجام نقشی است كه دیگران از آن عاجزند.
پدر از یك دید ، معلم خانواده ، رهبر و قانون دان است . از طریق پدر است كه كودك به گفته خواجه نصیرطوسی از تدبیر و كمالات نفسانی ، چون آداب وفرهنگ ، هنر وصناعات وعلوم و طریق زندگی كه اسباب بقاء و كمال نفس او هستند برخوردار می شود.
این خطاست كه تصور شود نقش فرهنگی فقط به عهده مدرسه است، زیرا پایه های صحیح علم و اطلاع را پدر درخانواده می گذارد و اوست كه فرزندان را در جهت توسعه و اطلاعات و رشد مهارت ها و معلومات و پرورش ذوق و سلیقه و جهت دادن آنها یاری می كند. پدر ممكن است بسیاری از آنچه را كه خود می داند به فرزند خویش منتقل نماید و بسیاری از مسائل مورد نیاز و مشكلات و معماهای او را حل كند و از این دید وضع راهنمایی را برای كودك ایفا كند و راهی برای زندگی او عرضه نماید .

● اهمیت پدر در جنبه الگویی
كودك در مسیر رشد از افراد بسیاری اثر می پذیرد و تحت تأثیر دیده ها و شنیده های بسیاری است. همه ی آنهایی كه اطراف او هستند و به نحوی در او اثر دارند مدل و الگوی كودكند . اما پدر از همه ی آنها مهمتر و مؤثرتر است و این اهمیت و تأثیر تا سنین نوجوانی همچنان بر جای خویش است .
رفتار پدر در سنین خردسالی فرزند برای او همه چیز است : درس ، اخلاق ، تربیت ، سازندگی یا ویرانگری. طفل همه چیز را از او كسب می كند: محبت ، شفقت ، وفاداری ، خلوص و صفا ، رشادت و شهامت ، ادب و تواضع ، عزت نفس ، سجایای اخلاقی ، درستكاری ، پشتكار ، سربلندی ، شرافت ، صداقت و...
این امر آن چنان از نظر روانشناسان تربیتی گسترش دارد كه برخی از آنها رفتار فرزندان را انعكاسی از رفتار پدران دانسته اند و گفته اند : تو اول كودك خود را به من بنمای تا بگویم تو كه هستی . نحوه استدلال پدر، به كارگیری وسایل و ابزار، كینه توزی و خود خواهی او و... همه در كودك مؤثر است .
بر این اساس پدران در برابر رفتار شخصی خود مسئولند. و با افكار و رفتارشان كودك را جهت می دهند ، و موجبات رشد و یا سقوط شخصیت فرزندان را فراهم می آورند.

● شرط اثر گذاری پدر
شرایط اثرگذاری پدر در كودك این است كه پدر در خانه باشد و در حضور كودك باشد ، همدم و همبازی او باشد ، به او محبت كند ، از نظر كودك عادل باشد ، در برخوردها هیچگونه تبعیضی نداشته باشد تا به نظر كودك كسی آید كه به رفع نیازهای او اقدام می كند و در كل ، او پدر را دوست داشته باشد.
فرزند در چنین شرایطی است كه از پدر الگو می گیرد و می كوشد كردار و رفتارش را با او موافق سازد . در غیر این صورت ممكن است طفل در اثر خشم و فشار پدر از او سرمشق بگیرد ولی چنین جنبه الگویی هرگز پایدار نیست . طفل جبراً راه و روش پدر را تكرار می كند. ولی دردل هرگز عشقی نسبت به او احساس نخواهد كرد و هرگز نخواهد اندیشید كه چون او باشد و حركات و رفتارش را براساس خواسته او شكل بدهد. طبیعی است هرگونه تلاش و اقدامی كه دراین راه به عمل آید بی ثمر خواهد بود.

● تربیت از راه الگو
پدران اگر بخواهند فرزند خود را بپرورانند و او را به شیوه و روشی خاص جهت دهند باید مدل و الگوی راه و روشی باشند كه برای فرزند خویش خواستارند. پدرانی كه بین عمل و گفتارشان ، تفاوت است و پدرانی كه فرصتی كافی برای ارتباط با فرزندان خود ندارند هرگز الگوی خوبی برای فرزندان خود نخواهند بود . 

● یك روش تربیتی
پدر در طریق سازندگی كودك ، آشنا كردن او به ضوابط و شرایط محیط و زمانی هم برای دادن آموزشهای لازم و كافی در یك امر نیاز دارد فرزندان خود را به سفر ببرد . لذا از شما پدران می خواهیم برنامه سیر و سفر و گشت و گذار خود را كلاس درس كنید و خود معلم این كلاس باشید . حال كه بناست مثلاً پنج روزی درمسافرت باشید از قبل برای آن برنامه ریزی كنید. ببینید در قطار و در كوپه خود چه چیزهایی را می توانید بگویید ، چه قصه های قابل ذكری دارید كه در آن نكات آموزنده و سازنده ای باشد و چگونه می توانید بسیاری از اهداف و مقاصد تربیتی را پیاده كنید .
هرچه كه در مسیر با آن برخورد می كنید به فرزندتان معرفی كنید . از تاریخ آن بگویید ، در مورد فواید و مضار آن بحث كنید ، از نكاتی كه می تواند مایه عبرت آموزی باشد بحث به میان آورید چون این فرصت ها كمتر پیش می آیند و حتی گاهی ممكن است فرصت پدید آید ولی دیگر دیر شده باشد. مثل زمانی كه فرزندان شما به سنین نوجوانی ، بلوغ و جوانی رسیده اند.
شما با گردش دادن فرزند و همراه كردن آنها با خود ، مخصوصاً درهفت سال سوم زندگی او با نشان دادن مناظر آموزنده و سازنده می خواهید كاری كنید كه او اولاً غم و رنج خود را فراموش كند ، ثانیاً ساخته و پرداخته شود و ثالثاً رابطه مفید و سازنده ای با شما برقرار كند.
براین اساس باید مراقب باشید و سعی كنید روابط شما با او سالم و طبیعی و به دور از آشفتگی ها باشد. در طول همراهی با او ، سعی كنید از او كمتر ایراد بگیرید، كمتر انتقاد كنید و خاطر او را كمتر مشوش سازید. تذكر اشتباهات او به صورت غیر مستقیم ، مشفقانه و حتی در خفا باشد.
صبر و تحمل شما درهمراهی فرزند بسیار كارساز است. خود دار و مسلط باشید. بكوشید به گونه ای برخورد كنید كه دست شما از دست او خارج نشود. مخصوصاً در هفت سال سوم زندگی فرد ، كه در آن صورت ترمیم دل شكسته و تحت كنترل درآوردن او بسیار مشكل است . در این صورت او حال غزالی را دارد كه اگر بگریزد به زحمت ممكن است با شما مأنوس گردد.

● زیان جدایی ها
پدر باید زمینه ساز انس و الفت از طریق ایجاد رابطه با فرزند باشد. این رابطه از طرق مختلف در محیط خانه و زندگی فراهم می شود . مثلاً از طریق تشكیل جلسات مشاوره خانوادگی و شركت دادن كودك در تصمیم گیری ها . وجود چنین نزدیكی هایی سبب می شوند كه طفل با پدر احساس صمیمت و انس كرده و خود را نسبت به او نزدیك بیابد.
عدم توجه وعدم همكاری و هم كلامی نسبت به فرزند سبب می شود كه كودكان به تدریج از پدر بگسلند و به دوستان و معاشران خود توجه كنند ، با آنها راز دل بگویند و به تدریج دست خود را از دست پدر بیرون بكشند. گاهی چنین كودكانی به سوی معلمان و یا افرادی كه دارای مقامی برترند روی آورده و از پدر می گریزند.
این امر ممكن است از جهاتی و یا در مواردی به نفع كودك باشد ولی از خطرات وعوارض آن نباید غافل شد.
وجود شكاف بین پدر و كودك ودرعوض انس با دوستان و معاشران و رابطه تنگانگ با آنان گاهی ممكن است به قیمت رسوایی و آلودگی فرزند تمام شود و دامنه آلودگی را به مرز خانواده بكشاند.

● وقت گذاری پدر
فرزندان شما نیاز به وقت گذاری شما دارند تا از وجود شما و از زمینه های انس و الفت شما بهره ای گیرند. راه و روش زندگی را از شما فرا گرفته و طریق زندگی خود را هموار سازند. شما هرچند كه سرگرم و مشغول كار باشید بازهم به صلاح و مصلحت شماست كه در شبانه روز لااقل نیم ساعت با فرزندتان همراه باشید، با او حرف بزنید ، بگویید و بخندید، استراحت و تفریح كنید.
در سایه این وقت گذاری قادر خواهید شد رفتار فرزندتان را دریابید، از ریشه و منشاء آن باخبر شوید، اگر رفتاری ناپسند دارد از آن سر درآورده و راه رفع واصلاح آن را پیدا كنید . از تمایلات و خواسته های او آگاه شوید و در این رابطه تصمیم بگیرید.
كودك در آینده به آن كس دلبسته تر خواهد شد كه با او سابقه انس وارتباط بیشتری داشته باشد. و حرف و سخن آن كس را بیشتر پذیرا خواهد شد كه باب رفافت وملاحظات با او گشاده باشد . و شما در سایه ی این وقت گذاری موفق خواهید شد رابطه ی او را با خود ، با اعضای خانواده و از آن مهم تر با خدا محكم تر سازید. 

 شما چگونه پدری هستید؟
میل به استقلال طلبی، پذیرش مسؤولیت در روابط عاطفی و اجتماعی، قدرت ابراز وجود همچنین جاه طلبی های مثبت اجتماعی و غلبه منطق بر عواطف از ویژگی های روحی مردان به شمار می آیند.
اگر پسر بیاموزد که قانون، تنها قانون «پدر» است، هرگز فرایند مرد شدن را طی نمی کند و کودک باقی می ماند.
امروزه بیشتر از هر زمان دیگر، پدرها و پسرها محتاج خوشایندترین نگرشها نسبت به هم و صمیمی ترین و محبت آمیزترین رابطه ها با یکدیگرند. تقویت رابطه ها و غنی کردن روابط محبت آمیز بین پسرها و پدرها بیشترین تأثیر را در کاهش تنشهای خانوادگی و اضطرابهای فردی به همراه دارد و زمینه سلامت شخصیت و بهداشت روان پدر و پسر و اعضای خانواده فراهم می آورد. همچنین این ارتباط مطلوب، مناسب ترین بستر را برای رشد و تحول شخصیت و رویش جوانه های خلاقیت و نوآوری فکری و عملی آماده می سازد.
به این ترتیب پدر و پسر با احساس و نگرشی حاکی از خوشایندی نسبت به یکدیگر و انگیزه قوی برای تلاش، تمام استعدادها و قابلیتهای بالفعل و بالقوه را در عرصه های گوناگون به نمایش می گذارند.
نوزاد انسان در ابتدای تولد، تنها در ارتباط با مادر قرار می گیرد و با دریافت به موقع پاسخ نیازهایش، عشق و امنیت را تجربه می کند. کودک تا سه سالگی تنها با مادر همانندسازی می کند، چه دختر باشد چه پسر، اما از حدود پنج سالگی کودک وارد سیر همانندسازی با والد جنس موافق می شود. یعنی پسر بچه که تا به حال از مادر الگوبرداری ناخودآگاه داشته، وارد رابطه با پدر می شود و شروع به همانندسازی با او می کند و همانندسازی با پدر، یعنی همانندسازی با مرد و به دست آوردن هویت مردانه، چه از نظر جنسی و چه در کل شخصیت.
میل به استقلال طلبی، پذیرش مسؤولیت در روابط عاطفی و اجتماعی. قدرت ابراز وجود و همچنین جاه طلبی های مثبت اجتماعی و غلبه منطق بر عواطف از ویژگی های روحی مردان به شمار می آید، بنابراین برای به دست آوردن این شخصیت مردانه، مهمترین مسأله رابطه پدر با پسر است.
البته این رابطه در نوع بهنجار آن باید ویژگی های خاصی داشته باشد که از جمله این ویژگیها می توان به موارد زیر اشاره کرد: 

▪ ارتباط عاطفی بیشتر پدر با پسر:
در صورتی که پدر ارتباط عاطفی بیشتری با پسرش داشته باشد، انرژی حیاتی از پدر به پسر منتقل می شود و این ارتباط محبت آمیز، به پسر پیغام «پذیرفته شدن از سوی پدر» را می دهد. در این بستر پسر بدون ترس به پدر نزدیک می شود و صمیمیت و اعتماد شکل گرفته، خود به خود فرایند همانندسازی شکل می گیرد.
▪ پدر دور از دسترس و آرمانی نباشد:
در دوران کودکی، پدر همیشه برای کودک مظهر «قدرت» است، قدرتی امنیت دهنده. تا آنجا که پسر آرزو می کند شبیه پدر شود، اما میزان ایده آل بودن و مسیر تغییر آن مهم است. زیرا در رشد بهنجار و رابطه صمیمانه و واقعی در مسیر بزرگ شدن کودک، میزان این مطلوب بودن به تدریج کم می شود، تا زمان نوجوانی که وی احساس می کند نه تنها می تواند به پدر برسد، بلکه می تواند بهتر و بالاتر از او باشد.
با گذشت زمان، جوان با چهره واقعی پدر، اعم از ضعفها و قدرتهایش رو به رو و واقعیت هستی پدر، برای وی ملموس می شود، اما اگر پدری به عمد یا غیر عمد، از نظر شخصیتی و روانی از پسر فاصله بگیرد و نتواند ارتباط مناسب با وی برقرار کند، پسر فاصله خود را از پدر بسیار دور می بیند. در چنین شرایطی برای پسر، رسیدن به پدر و رسیدن به تصویر مردانگی خویش بسیار دشوار است. پس میل به حرکت و طی این فاصله برایش غیرممکن می نماید. در نتیجه فرایند همانندسازی، یعنی الگوبرداری ناخودآگاه با مردانگی پدر، کاملاً مختل می شود.