تبیان، دستیار زندگی

http://anthropology.ir/node/6499  ابراهیم امیركلایی، آرمان مسعودی

 

محوطه باستانی قلعه کش در بخش جنوبی مازندران واقع گردیده است. در مجموع  تعداد 16 گمانه آزمایشی در پیرامون بلافصل محوطه قلعه کش به منظور تعیین حریم در این محوطه زده شد، که علاوه  بر مشخص کردن عرصه واقعی محوطه(17 هکتار)، یافته های بسیار ویژه ای مربوط به ادوار پیش از تاریخی آهن، مفرغ،

کلکولتیک(؟) بدست آمد که  از جمله آنها می توان به پیکره حیوانی، تدفین انسانی، مجموعه سفالین قابل گاهنگاری نسبی و... اشاره کرد. با توجه به وسعت محوطه و یافته های باستان شناختی ویژه، همچنین اهمیتی که این حوزه می توانسته در ارتباطات فرهنگی در پیش از تاریخ عهده دار باشد، محوطه قلعه کش به عنوان سایتی که از پتانسیلهای زیادی برای پژوهشهای باستان شناختی برخوردار است معرفی گردیده است.بطوریکه می تواند گویای توالی فرهنگی پیش از تاریخی و همچنین چگونگی تمایلات فرهنگی حوزه جنوبی مازندران_ که تا پیش از این مورد غفلت واقع گردیده بود_ باشد.

حاصل سخن:
محوطه قلعه کش بر اساس بررسی های میدانی باستان شناختی که در منطقه انجام یافته، جزو بزرگ ترین و وسیع ترین محوطه های منطقه به شمار می رود و با توجه به کاوشهای صورت گرفته، حریم این محوطه 17 هکتار تعیین شد.در بررسی های انجام یافته در حین کاوش ، می توان چنین احتمال داد که محوطه قلعه کش مرکزیت یک منطقه به شمار می رفته که محوطه های کوچک تری مثل تونی مزار و موزی لنگه( محوطه هایی در نزدیکی قلعه کش) جزو محوطه های اقماری آن  محسوب می شدند که البته این مهم تنها برمبنای نظریه کارامد بیان شده و برای رسیدن به پاسخ نیازمند بررسی های گسترده تر می باشد . از آنجایی که یکی از اهداف پروژه بزرگ پیش از تاریخ حاشیه جنوب و جنوب شرقی دریای خزر (Asec)نحوه پراکنش جوامع عصر مفرغ در حاشیه دریای خزر می باشد، مطالعات محوطه قلعه کش آمل_با توجه به بدست آوردن شواهدی از وجود عصر مفرغ نظیر مجموعه سفالین خاکستری تیره و براق قابل مقایسه با محوطه هایی نظیر حصار، تورنگ و گوهر تپه _ می تواند نقش مهم و موثری در شناخت این بستر جغرافیایی داشته باشد.
در گمانه اولیه در محدوده حریم محوطه متاسفانه بدلیل زیر کشت رفتن کل محوطه و همچنین وجود ریشه درختان، نمی توان نهشته های درجایی از آثار دوره اسلامی را مشاهده نمود، در عین حال بر اساس یافته های موجود می توان اذعان داشت که این محوطه می تواند اطلاعات نسبتاً جامعی در خصوص توالی دوره های فرهنگی از دوران برنز تا عصر آهن را در اختیار پژوهشگران قرار دهد.. از آنجایی که آثار سفالی منسوب به دوره کالکولیتیک به صورت لایه ای غیر درجا مشخص شده اند، ارائه یک نظر قطعی در این خصوص بسیار زود و نیازمند کاوشهای بر اساس لایه نگاری می باشد. با توجه به حجم و وسعت تپه می توان اذعان داشت که محوطه قلعه کش می تواند گویای توالی فرهنگی پیش از تاریخی در حوزه جنوب مازندران باشد.
لازم به ذکر است یافت یک تدفین انسانی در فاصله 300 متری  شرق تپه باعث پردازش فرضیه های بسیاری نظیر جدایی فضای استقراری از گورستانی در عصر آهن می شود که تمامی این موارد، نیازمند پژوهشهای بیشتر در این خصوص است.

فهرست منابع و ماخذ:

-    صفوی، یحیی،1379؛ جغرافیای نظامی ایران؛ جلد دوم ، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
-    عزیزپور، فرهاد، 1374؛ جمعیت و بستر جغرافیایی آن در شهرستان آمل، رساله کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، گروه جغرافیا، تهران.

-    ماهفروزی، علی، پیلر، کریستین، 1388، گوهر تپه یک استقرار گاه بزرگ از دوره برنز در حاشیه جنوب  و جنوب شرق دریای مازندران (ASEC) ، چکیده مقالات سومین همایش بین الملی روابط فرهنگی عصر مفرغ آسیای میانه، رامسر.

-    ماهفروزی،علی،1382، گزارش مقدماتی بررسی ها و کاوش های باستان شناختی در شرق مازندران، گزارشهای باستان شناسی2،صص 263_304

-    ملک شهمیرزادی،صادق،1383،ایران در پیش از تاریخ، انتشارات میراث فرهنگی،چاپ دوم،تهران
-    مجموعه کمبریج(سرزمین ایران، دفتر نخست از جلد یکم)، 1384،سرزمین ایران، ترجمه مرتضی ثاقب فر،انتشارات نیل، چاپ اول،تهران
-    موسوی کوهپر، مهدی، عباس نژاد سرستی، رحمت، 1385، گزارش نخستین فصل کاوش باستان شناختی تپه کلار کلاردشت، پروژه مشترک دانشگاه تربیت مدرس و پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری.

فهرست منابع لاتین

- Dyson, R & Howard, S. 1989, Tappeh Hesar report of the restudy project, 1976,   Casa editrice le lettere Firenze.  
-Arkadiusz Soltysiak, Ebrahim Amirkolaee, Serollah Ghasemi, Meysam Miri  ,2010, Ghale Kash, tepe lafor& Molla Kheil, Bioarchaeology of the near east