بحث را با درخواستی از امام سجاد آغاز می‌كنم حضرت در دعای مكارم الاخلاق یكی از درخواست‌هایشان این است «هب لی معالی الاخلاق»
«خدایا یكی از چیزهایی كه به من هبه می‌كنی امور متعالی اخلاقی باشد.» حضرت نفرمود: اخلاق حَسن به من عطا كن بلكه فرمودند معالی الاخلاق یعنی بلندای قله اخلاق را به من عطا كن.
فرمایش امام سجاد در دعای مكارم الاخلاق ما را متوجه این معنی می كند كه امكان رسیدن به امور متعالی اخلاقی برای همه ما هست،اگر امكان آن نبود طرح درخواست بی‌مورد بود، امكان رسیدن به بلندای فضایل اخلاقی برای یكایك ما وجود دارد. البته نظر بنده درباره مسائل اخلاقی این است كه اخلاق یك روبنا است، روبنایی كه زیربنای آن اعتقادات است اگر صرفا به این رو بنا توجه شود بدون توجه به زیر بنا باید گفت كه این رو بنا درگذر زمان و زلزله حوادث و امور مختلف، اخلاقیات صحیح انسان از بین می‌رود و فراموش می‌شود ولی اگر مسائل اخلاقی بر مبنای صحیحی بارگزاری شود در این صورت ملكه فرد می‌گردد و آنقدر در نهاد او ریشه می‌دواند كه با آن اخلاق متعالی از این عالم وارد عالم دیگر می‌شود.
می‌توان استدلال کرد که اخلاق روبنا و زیربنای آن اعتقادات صحیح است
در آغاز دعای مكارم الاخلاق ملاحظه می‌كنید قبل از اینكه برای اخلاقیات متعالی درخواستی مطرح شود برای اعتقادات صحیح درخواست می‌كنیم.
حضرت می‌فرمایند:«اللهم بلغ بایمانی اكمل الایمان و اجعل یقینی افضل الیقین و انته بنیتی الی احسن النیات و بعملی الی احسن الاعمال»
قبل از اینكه فضایل اخلاقی را درخواست كنیم، كمال ایمانمان را طلب می‌كنیم، می‌خواهیم یقینمان افزون شود و نیّتهایمان كه امری باطنی است به زیباترین نیت تبدیل شود و عملمان زیباترین عمل گردد یعنی در هر زمان ایمان، نیّت و عملمان در حال افزایش به بهترین شكل خود باشد تا تبدیل به اخلاق شود زیرا اخلاق از كلمه خُلق به معنای كهنگی است،كهنگی نه به معنای قدیمی شدن بلكه در معنای ماندگار شدن و ثابت گشتن است، با این دعا از خدا می خواهیم درحالیكه ایمان، اعتقاد و نیّت ما را نو می‌كند اما آن را ماندگار و ثابت كند تا تبدیل به خُلق شود. كهنه شدن اخلاق در ما زمانی صورت می گیرد كه ما توجه كامل به اعتقاداتمان داشته باشیم یعنی هركس در ابتدا باید خود را پیدا كند چه كسی است و با چه عقاید و عملی است. اگر كسی این ها را در خود پیدا كند و خود را بشناسد و عقیده و عملش را بررسی كند می‌تواند روی آن زیر بنا، زیباترین ارزش های انسانی قرار بدهد .
(منبع: سایت موسسه علمیه السلطان علی بن موسی الرضا)
