تبیان، دستیار زندگی

منبع:http://manamaniha.persianblog.ir/page/53  تهیه وتنظیم از:التماس یوسفی منامن

آموزش وپرورش که وظیفه ی تربیت کودکان و نوجوانان را بر عهده دارد این مهم بیش از هر چیز با بهره گیری از قالب ها و واسطه های جذاب هنری قابل دست یابی است.

نقش هنر در آموزش رسمی و غیر رسمی

صاحب نظران هنر را وسیله ای در جهت انگیزش ،یادگیری و شکوفایی استعداد های کودکان و نوجوانان می دانند و یکی از نقش های مهم هنر در آ»وزش و پرورش ،پرورش حواس است این کار به مانند ابزار شناخت و پیوند دهنده ی کودکان با جهان  خارج و
دریافت جهان درون تلقی می شود.

هنر در فرایند یادگیری به علت بار عاطفی و هیجانی و درنتیجه تاثیر پایدار آن مورد توجه قرار گرفته است و استفاده از شاخه های مختلف آن باعث به یادسپردن وبه خاطر آوردن ،رشدکلام،انگیزش و... در امر آموزش می شود.بسیاری از مدافعان نظرات جدید تعلیم وتربیت معتقدند که هنر بیش از هر رشته دیگری از دانش بشری می تواند به آموزش غیر مستقیم یاری برساند.

در اموزش و پرورش کودکان ،کاربردهای هنر اعم از آموزشی،پرورشی ،تربیتی ،درمانی و فرهنگی از جمله مسائلی است که باید مورد توجه جدی قرار بگیرد.

بعد پرورشی هنر

بعد مهم هنر بعد پرورشی آن است نه بعد آموزشی آن.در اموزش ابتدایی نیز هنر از جایگاه واقعی  برخوردار نیست .حتی درنظام تربیت-خانوادگی نیز دچار اشکال بزرگی هستیم و آن این است که ما فرزند خوب و با تربت را فرزندی حرف شنو،مطیع و آرام است و در برابر هر ساز ما ،رقصی متناسب را آغاز کند.و کودک خلاق و صاحب اندیشه را گوستاخ می پنداریم و با چنین طرز تفکر کودک را به جای پرداختن به هنر تنها به خواندن علوم، ریاضی ،تاریخ و جغرافیا تشویق می کنیم بیایید به کودکانمان اجازه ی اظهار نظر ،داسان گویی و ... بدهیم واقعیت این است که بوعلی ها بسیارند ،آن ها در خانه و مدرسه و در کنار ما هستند .فقط باید اجازه دهیم که استعداد ها و خلاقیت های آنان شکوفا شود. بدون تردید بخشی از اجازه ما تنها با درک اهمیت جایگاه هنر در نظام آموزش ابتدایی میسر می شود.

کارایی عام هنر در تربیت و ضرورت شناخت کارایی هریک از هنرها

مربیان با شناسایی نیازهای معنوی و عاطفی دانش آموزان و نیز شناخت کارایی هریک از هنرها ،آن ها را درخدمت تربیت بگیرند.هریک از هنر کاهرایی خاصی دارد و دانش آموزان نباید صرفا جنبه های تخصصی وآموزشی هنر را مدنظر داشته باشند.

هریک از هنر ها به تربیت جنبه خاصی از وجود انسان می پردازد.

هدف از فعالیت هنری در مدارس

—خلاقیت در دانش آموز ایجاد کند، توهمی مفید بیافریند،بینشی را حکایت کند،باطنی از یک انسان را به نمایش بگذارد یا یک واقعه را تجسم دهد. هنر می تواند توانایی ترکیب و ساخت را در دانش آموزان تقویت کند ،تخیل آنها را توسعه دهد یا زیرسازی برای تفکر باشد.

هنر می تواند موجب ایجاد فضایی باشد که در آن فضا فعالیت هنری ،روحیه ی همکاری با دیگران ،روحیه کرامت و امیدبخشی رشد یابد. یکی از کارهای تربیتی،تفهیم علاقه ها و ذوق های دانش آموزان به آن هاست و این که به چه مصادیقی از علاقه ها رسیده اند،کدام یک را فهمیده اند،به کدام یک عمل کرده اند و در عمل در کدام یک مهارت یافته و انجام آن برایشان راحت و آسان شده است؟

تفاوت تربیت هنری ودانش هنری

تفاوت زیادی در نحوه کار و شیوه های اجرایی آموزش هنر توسط معلمان مدرسه با بحث تربیت هنری که مدنظر مربیان پرورشی است، وجود دارد.در حیطه ی تربیت به ویژه از طریق هنر و در سنین پایین تر،پرهیز از هرگونه آموزش مستقیم،مخصوصا مطرح کردن فنون وتکنیک های هنری ضروری است،زیرا تاثیر نامطلوبی در آفرینش ناب هنری کودکان و نوجوانان دارد .

در تربیت هنری مربی پرورشی باید تلاش کند با توجه به فهم دانش آموزان،خود را با او هماهنگ و همراه سازد و از دریچه ی نگاه وی به دنیا و دریافت هایش بنگرد در این صورت حاصل کار مربی پرورشی خلاقیت و آفرینش هنری و در نهایت ،پرورش صحیح خواهد بود.

اما در تعلیم هنری معلم هنر فنون و تکنیک هنری را به دانش آموز بیاموزد در حالی که مربی باید به ایجاد فهم هنری دانش آموزان کمک کند .و تجربه نشان داده که افزایش فهم هنری به خلق اثر هنری منجر خواهد شد در حالی که دانش هنری لزوما به چنین نتیجه منجر نمی شود. هنگامی باید به آموزش تکنیک ها ودانش هنری پرداخت که امکان بروز روح هنری و خلاقیت در دانش آموزان وجود داشته باشد.در این صورت آموزش نیز در خدمت تربیت هنری قرار می گیرد و آفرینش هنری خلاق صورت می پذیرد

مربی پرورشی وظیفه دارد که به منظور استفاده از هنر در کار تربیت فضای مناسب برای ایجاد خلاقیت در دانش آموزان را فراهم کند و زمینه های تربیت نگاه ،هنر خوب دیدن،صحیح دیدن،گزینش درست مناسب،را در آنها تقویت کند.

کارکردهای عمومی هنر در تربیت

1-هنر راهی برای بیان احساسات

یکی از ویژگی های کار هنری این است که می تواند راهی برای بیان احساسات و اندیشه های دانش آموزان باشد. بدین منظور هرچه مربیان زمینه ی آزادی و فراهم کردن فضای بدون هراس را بیش تر فراهم کنند در کار تربیت بیش تر موفق خواهند بود.

هر قدر بچه ها راه بیشتری برای بیان احساسات داشته باشند مستعد نشاط و سلامتی بیشتر خواهند بود.بنابراین ایجاد فرصت برای بیان احساسات موجب شادی ونشاط می شود.

2-تاثیر هنر در پرورش خلاقیت

کودکان ذاتا خلاق به دنیا می آیند.و زمانی خلاقیت آنها رشد می کند که از سوی بزرگسالان پذیرفته و تشویق شوند و همچنین روش مناسبی برای کمک به رشد خلاقیت کودکان است.بدین منظور مربیان باید روی جمله تو می توانی تاکید و دانش آموزان را تشویق کنند.

اساس کار هنری کودکان دبستانی آن است که به آنها فرصت اکتشاف داده شود در این صورت غیر مستقیم به آنها فهمانده می شود که ممکن است بیان تجربه ها برایشان مشکل آفرین باشد. امروزه نقش هنرهای موسیقی ،شعر ،طراحی ،نقاشی،سینما،مجسمه سازی،نمایش،معماری و طراحی صنعتی در پرورش خلاقیت های کودکان و نوجوانان بر هیچ کس پوشیده نیست.

3-هنر و آموزش خوب دیدن

نقش مهم تربیتی هنر برای دانش آموزان اینست که هرچه بتوانیم از گفتنی های زبانی کم و شنیدنی ها را به دیدنی و کار عملی تبدیل کنیم بهره بیش تری از کار خود خواهیم گرفت و مطالب بهتر فهمیده می شود.

آموزش چگونه دیدن و یا خوب دیدن ،سرچشمه و منشا بسیاری از اقدام های مهم تربیتی و آموزشی به شمار می رودو بعد از این موضوع قابل دیدن برای دانش آموزان مطرح است در وهله اول باید فرصت داد که راز درست دیدن را کشف کنند.

4-هنر و درک محیط پیرامون  

هنر واسطه و روشی است که می تواند به کودکان کمک کند تا به درک و شناخت عمیق محیط پیرامون خود دست یابند. هنر موجب می شود که آنها بتوانند با این محیط هماهنگ شوند یا در حد خود آن را تغییر دهند.

5-هنر و تقویت توانایی کلامی

کودکان در هنگام فعالیت های هنری دوست دارند حرف بزنند آن ها در این هنگام از احساسات ،تجربه ها ،دستاوردها و ادراکات خود نسبت به محیط گفت وگو می کنند.اغلب فعالیت های هنری مانند سرود، قصه گویی و... هم در بهره گیری از کلام و هم در قدرت بخشیدن به کلام سهم بسزایی دارند.
سایر فعالیت ها نیز خود بیانگر تفکر و احساسات دانش آموزان هستند

6-هنر و رشد عاطفی و اجتماعی

ارتباط ها و برخوردها فرصت خوبی برای رشد عاطفی و اجتماعی دانش آموزان هست 
هر گونه روابط بر کودکان تاثیر می گذارد فعالیت های هنری در مدارس فرصت خوبی برای بیان احساسات ،بازگویی حالات درونی و انعکاس تاثیرهای محیط است.و موجب تخلیه روانی بررسی، بازنگری،و درنهایت تکامل عواطف خواهد شد.

7-نقش هنر در تفکر واگرا

در جوهره هنر بیشتر از تفکرا همگرا تفکر واگرا نقش وهدایت اساسی را ایفا می کند.نقطه قوت اساسی هنر همگرایی آن با خلاقیت و در بطن آن عنصری از نوگرایی و تازه جویی نهفته است و هنر برای ظهور و بروز خود نیازمند به تفکر واگرایانه است. ایجاد حصارهای غیر قابل انعطاف در اطراف هنر به معنای توخالی و پوچ کردن و ناکار ساختن هنر است.

8-طرح مسائل باوری از طریق هنر

بهترین وسیله است برای تحریک دل است و به منظور ترغیب کودکان به سوی حق ،خیر و ایجاد بصیرت در آنان است. باهنر توجه کودکان را به سمت نیکویی ها می توان جذب کرد و موجب ایجاد عاطفه های خوب در آن ها شد و در نهایت اورا به سوی غایت های مطلوب هدایت کرد.

هنر می تواند موضوع معنویت های اعتقادی و... را در انسان مصداق دهی کند و بصیرت بوجود آورد چون هنر این خاصیت را دارد که مسائل را به صورت دلخواه کودک عرضه کند به گونه ای که به محض ملاحظه عینی به مطالعه ی قلبی سوق داده می شود.هنر درون کودک را آزاد می سازد،به گونه ای که او در این حالت هرچه را ببیند می خواهد،با انصاف می نگرد و بدون عایق و مانع می پذیرد و باور می کند و این بهترین حاصل است.مثال و قتی به کودک گفته می شودبه درختان ،گیاهان،محیط اطراف خوب نگاه کن،بعد نقاشی بکش زمینه بسیار خوبیبرای تحریک حس کنجکاوی و مشاهده ای آثار خداوند در هستی و با هدایت غیر مستقیم مربی موجب قبول مسائل ایمانی می شود.

9- آموزش کار گروهی از طریق هنر

شروع کارگروهی در کودکان از سن هشت سالگی است. کودکان در این سنین بیش تر تمایل به تشکیل دسته و گروه دارند.برخی فعالیت های هنری مانند نمایش ،سرود،نمایش ماهیت فردی ندارند و ذاتا گروهی هستند این فعالیت ها زمینه مناسبی برای آموزش کارهای اجتماعی و کارگروهی به حساب می آیند.

10-کاربردهای هنر درمانی

اضطراب ،بی نظمی،پرخاشگری،ناآرامی،خجالت،اعتماد به نفس ،افسردگی ،خشونت از جمله مواردی هستند که می توان به کمک رشته های متنوع هنری ،آن ها را درمان کرد.

11-فعالیت های هنری زمینه ساز طرح مسائل زندگی

یکی از مشکلات بزرگ آموزشی و تربیتی کشور ما این است که بسیاری از فارغ التحصیلان ،از به کارگیری بسیاری از آموخته های خود در زندگی روزمره عاجزند.از روبه رو شدن با شرایط جدید و ارائه راه حل برای مشکلات پیش آمده ناتوانند.شاید علت مهم آن ،در مدت تحصیل در شرایط ناشناخته و پیش بینی نشده از خلاقیت خودشان نتوانستند استفاده کنند.یا شاید ریشه های این مشکلات در کیفیت نظام آموزشی  باشدما درسها را آموزش می دهیم ،اما به راستی در کدام درس به  او می آموزیم که چگونه توانایی های خودش رابشناسد و باور کند؟یا حرف های تازه برای گفتن داشته باشد؟یاشیوه های گفت وگو را در کدام درس به او یاد می دهیم؟یا چگونه نظر خویش را ابراز کند؟ —              
تردیدی نیست که طرح بسیاری از این آموزه های زندگی ،با انجام فعالیت های هنری تحت نظارت مربیان پرورشی مدارس امکان پذیر است ولی متاسفانه جدی گرفته نمی شود.

نقش مربیان پرورشی در فعالیت های هنری

استفاده از هنر در تعلیم وتربیت کشور ما کارنامه درخشانی ندارد.شاید بتوان گفت ازبین رفتن استعداد ها و خلاقیت های هنری دانش آموزان یکی از نتایج سیستم فعلی آموزشی است.یکی از دلایل این امر آن است که جایگاه هنر ونقش پرورشی آن برای معلمان و مربیان روشن نیست —              
هنر باید در مدارس توسط مربیان پرورشی ابزاری برای تربیت محسوب شود نه درسی برای آموزش.معلم فقط به فکر این است که برای مثال درس نقاشی را چگونه بدهد و در حقیقت معلم نقاشی فن نقاشی کردن را به می آموزد و کار تربیتی نمی کند.

اما در تربیت هنری مربی پرورشی بیش از همه به این فکر می کند که چه گونه کار کند تا اخلاق کودک یا نوجوان از طریق این هنر ،خوب شود.رفتارش تغییر کند ،حالاتش متحول شود و...

مربیان پرورشی می توانند از طریق فعالیت های هنری به ایجاد تفکر واگرا کمک کنند به دانش اموزان فرصت دهند که یافته های خود را در قالب نو وبا ساختی جدید به نمایش بگذارند و خلاقیت را تجربه کنند.به این ترتیب کودکان و نوجوانان فرصت می یابند که اعتماد به نفس پیدا کنند و توانایی های خودشان راباورداشته باشند.

اجرای یک برنامه کیفی هنری ،به یک مربی علاقمند،خلاق و متعهد نیازمند است ،همه ی تلاش مربی باید آن باشد که شوق و رغبت نسبت به فعالیت های هنری را برانگیزاند،به گونه ای که مثلا  از سرود خسته و دل زده نشوند.

—  مربی باید دانش آموزان را به خوب دیدن ترغیب و سپس آن ها رابه کندوکاو با ابزار مختلف تشویق کند آن گاه محیط پرورشی را متناسب با شرایط سنی و ویژگی های رشد آن ها آماده سازد،سپس کار هنری خود را آغاز کند.

توانایی های مربی پرورشی در کار هنر

علاوه بر ویژگی های عمومی برای کسب توفیق در استفاده از هنر باید دارای توانایی های زیر باشد:

1-آشنایی با مسائل هنر وتربیت

اولین انتظار از مربی برای به کارگیری هنر در تربیت این هست که هم با مسائل تربیتی و هم با هنرهایی که قصد واسطه قرار دان آن ها را دارد آشنا باشد.بی تردید اگر کودکان با مربیان متخصص و آگاه مواجه شوند ،خلاقیت و اعتماد به نفس بیش تری پیدا خواهند کرد.

2-داشتن روحیه ای شاد و با نشاط

یکی از شرایط انجام فعالیت های هنری ،داشتن روحیه شاد است.مربی موفق آن است که هنگام استفاده از هنر از روحیه شاد و با نشاط برخوردار باشد.مربی افسرده و بی ذوق نه تنها از هنر بهره ای نخواهد برد ،بلکه روحیه ی شاداب بچه ها را نیز کسل خواهد کر .کار با کودکان و نوجوانان نیازمند انرژی ،حوصله ،تحمل روحی و استقامت بسیار زیاد است.

3-دقت در رفتار بچه ها

بهره گیری از هنرها در تربیت ،مستلزم دقت در رفتار دانش آموزان است. مربی باید بدون این که دانش آموزان متوجه باشند رفتارشان را زیرنظر داشته و متوجه هرنوع تغییر و تحولی در رفتار آنان بشود؛درست مثل باغبانی که همه ی گل ها و گیاهان باغ خود را زیر نظر گرفته و با هر کدام رفتاری متناسب با رشدش دارد.

4-برخورداری از خلاقیت و وسعت دید

مربی باید دارای خلاقیت ،انرژی و فرصت کافی باشد تا بتواند موفق شود لزوما نباید هنرمند خوبی در همه رشته ها باشد،اما باید از تفکر خلاق و وسعت دید بهره داشته باشد. او باید از هر نوع ایده یا رکت تازه ی دانش آموزان استقبال کند.

توصیه های اجرایی در استفاده از هنر در فعالیت های پرورشی استفاده از زبان هنر در تربیت

فعایت های هنری نه به عنوان درس بلکه به عنوان فعالیت های اساسی در مجموع نظام پرورشی مدرسه مورد توجه قرار گیرد و منجر به پرورش افرادی خلاق،مبتکر و نوآور شود.

برای بهبود کیفی فعالیت های هنری نکته های اجرای زیر باید رعایت شود:

1-دوره ی دبستان بهترین دوران استفاده از هنر است کودک در این دوره بیش تر از هر زمان برای رشد هنری آمادگی داردزیرا روح هنری و دید هنری بسیار خوبی دارد ،گرچه از قدرت اجرایی وتکنیکی هنر برخوردار نیست از دوره راهنمایی شروع شود تکنیک بوجود می آید ولی روح هنری در دانش آموزان شکل نمی گیرد.بهره گیری از هنر از دوره ی دبستان آغاز شود و در مقاطع بعدی نیز متناسب به نیاز سنی دانش آموزان ادامه یابد.

2-شناخت و انتخاب واسطه هنری مناسب

استفاده از زبان هنری نیازمند شناخت ویژگی های رشد کودکان و نوجوانان از لحاظ  مشخصات روانی ،عاطفی،اجتماعی و عقلانی آنان. و همچنین باید واسطه های هنری
را خوب بشناسند و با برنامه و مقصد تربیتی حرکت کنند.

گزینش واسطه برای انتقال پیام مورد نظر یا ایجاد تربیت خاص باید آن واسطه متناسب با انتظارات تربیتی باشد. مثال اگر مربی می خواهد تمرکز و دقت بچه هارا زیاد کند خوب است از نقاشی استفاده کند .

هنگام استفاده از هنر مربی باید از خود بپرسد که فایده تربیتی و آموزشی آن برای دانش آموزان چیست؟کارایی ها و کارکردهای هنر را بررسی و هنگام عمل مدنظر قرار دهد.مثال هنر نقاشی در هر مرحله سنی عهده دار کدام یک از موضوعات و مسائل تربیتی است

3-حفظ مجموعیت هنر ،ادبیات و ورزش

حفظ مجموعیت و همراهی «هنرها»،«ادبیات»،«ورزش» و دیگر واسطه هایی که برای تربیت دانش آموزان از آن بهره گرفته می شود،از مهم ترین نکات اجرایی کار است. این مجموعیت باید در عمل نشان داده شود.اگر هنر یا ادبیات بتواند برای ترغیب نوجوانان به ورزش نقش داشته باشد،خودبه خود بین آن ها ارتباطی لایق ایجاد می کند و همین حرکت موجب هماهنگی و همراهی آن ها می شود.

4-تهیه شناسنامه تربیتی به وسیله مربی

از آن جا که تربیت امری مستمر و پیوسته است هرگونه برنامه ریزی برای بچه مستلزم شناخت روحیات و حالات آن هاست.بدین منظور مربی باید ارزیابی درستی از صفات و رفتار متربیان داشته باشد،تا بتواند «حسن ها» و صفات خوب را در آن ها تقویت کند و «عیب های »آنان را بر طرف سازد.

در صورت امکان  مربی ،برای شناسایی دانش آموزان باید شناسنامه تربیتی فراهم کند.با این شناسنامه مربی ارزیابی درستی از «فهم ها»،«استعدادها»،«ذوق ها»،غرایز،انس ها،توانمندی ها،زمینه های وجودی و علایق دانش آموزان خواهد داشت و همه این شناخت ها زمینه جلب اعتماد دانش آموزان و ارتباط صمیمانه با آنان را فراهم می کند.

5-ایجاد زمینه ی انتخاب برای دانش آموزان

فعالیت هنری زمانی ارزش تربیتی دارد که بچه ها در انتخاب و ادامه فعالیت ها احساس آزادی کند.اگر فعالیت اجباری شود دیگر ارزش هنری و خلاقانه خود را ازد ست می دهد.

6-دست نبردن در آثار دانش آموزان

پذیرش و احترام به کار خلاقانه ی دانش آموزان یک اصل مهم تربیتی است.طبیعتا شیوه ی کار مربیان و دانش آموزان متفاوت است،مربیان باید به این تفاوت توجه کنند و از این که دانش آموزان به طور مستقل کار می کنند راضی باشند،به همین جهت نباید در آثار خلق شده آن ها دست ببرند. این کار باعث کاهش پیشرفت هنری آنان می شود باید به دانش آموزان فرصت بدهیم و آن ها را برای بیان آزادانه ی اندیشه و احساسشان تشویق کنیم.

7-پرهیز از تقلید در کار هنری

مربی نباید نظرات خودش را دیکته کند که چه بیافریند،چه گونه بسازند،از چه موادی استفاده کنندو... مربی باید به دانش آموزان اختیار و آزادی عمل بدهد تا خودشان تجربه کسب کنند.مربی باید قدرت تخیل کودکان را درک کند و به آن ها شهامت و جسارت ارائه و بیان بدهد.

اساس رشد دانش آموزان از طریق هنری این است که به او فرصت اکتشاف و تجربه داده شودو گاهی نتیجه کار هنری دانش آموزان از نظر ما خیلی ارزشمند نیست ،در این صورت نباید او را مسخره یا تحقیر کنیم چون این کار برای همیشه ذوق هنری او را ازبین  می برد.

8-شادی و تحرک در کلاس های پرورشی

منظور از نشاط ،خنده  و شادی بی مورد نیست،بلکه ایجاد یک فضای روحی است که هر کسی با بهره وری از آن انگیزه و انرژی لازم و کافی برای تلاش داشته باشد.فضای شاد برای ایجاد خلاقیت از هر فضای دیگری مساعدتر است.برقراری نشاط در کلاس به معنای ایجاد بی نظمی و اختلال نیست.نظم باید در خدمت کلاس و تربیت باشد نه کلاس در خدمت نظم و انضباط خشک و بی روح.

9-تنوع در کلاس ها و کارگاه

ایجاد این تنوع به موضوع زمان و کار بستگی دارد.گاهی نیاز است که دانش آموزان به یک قطعه سرود یا موسیقی گوش بدهد ،گاهی لازم است سکوت برقرار شود.تا بتوانند درباره یک موضوع بیندیشد،یا ضرورت دارد چیزی را با دقت مشاهده کند و... همه این حالت ها به تصمیم مربی خلاق بستگی دارد.

10-ملموس و قابل درک بودن موضوعات کار هنری

برای ملموس کردن موضوع برای دانش آموزان راه های مختلفی وجود دارد که مربی باید از آنها استفاده کند.برخی ازاین روشها عبارتند از :

فراهم کردن امکان مشاهده مستقیم ،مانند بازدید از نمایشگاه و موزه دیدن نمایش یا فیلم ،تماشای تصویرهای کتاب ها و مجلات،دیدن اسلاید،مشاهده یک موضوع از نزدیک در کلاس و... این روش ها دقت لازم و دوباره نگری را به دانش آموزان می دهد.

11-نمره دادن به آثار هنری دارای جنبه تربیتی

علاقه مربی به ارزیابی برای اطمینان از اینکه به اهداف تربیتی خود رسیده و جود دارد.اما باید دانست که ارزش حقیقی فعالیت های هنری که به قصد تربیت انجام می شوند به نتایجی بستگی دارد که در نگرش و رفتار دانش آموزان ایجاد می شود نه محصول کار آنها.پس مربی نباید مثل سایر معلمان به ارزیابی فعالیت ها بپردازد.ارزش یابی با استفاده از معیارهای کیفی که حکایت از تغییررفتار دارد بسیار موثرتر است.

12-توجه به اصل شاگرد محوری

مربی باید بداند که تنها او نیست که به شاگردش چیزی می آموزد ،بلکه دانش آموزان نیز ممکن است برای او حرفی داشته باشد و بتواند به وی چیزی بیاموزد.

13-تشویق به کار گروهی

کار گروهی انگیزه و تمرین بسیار خوبی برای ایجاد بسیاری از تربیت های اجتماعی موردنظر مربیان است . این نوع کار احساس همبستگی با دیگران را تقویت می کند و میزان اعتماد به نفس دانش آموزان را افزایش می دهد. علاوه براین نیاز روحی به پذیرفته شدن از سوی دیگران را برآورده می سازد.

14-توجه به افات فعالیت های هنری

با همه ی اهمیتی که فعالیت های هنری،ادبی و ورزشی دارند،متاسفانه این فعالیت ها بدون آفت و آسیب هم نیستند. اگر مربی یا معلم رویه های غلط به کار بندد،حاصل تخریبی خواهد داشت. برای مثال،بارزترین آفت قابل مشاهده،به ویژه در نوجوانی که به کار هنری ،ادبی یا ورزشی می پردازند،پیدا کردن «شخصیت کاذب» و دچار غرور نابجا شدن است و حرف شنوی و احترام معقول قبلی را ندارد. واسطه های تربیتی همانند شمشیرهای دولبه ای هستند که یک سوی آن ها خودمان را نشانه می گیرندا اگر ما لباس تدافعی مناسبی بر باطن وجود خود نپوشانده باشیم ،طبعا با این سلاح ،زخمی کاری بر وجود خود و متربیان خویش خواهیم زد.

ممکن است این زخم ها در کودکی و نوجوانی سرباز نکنند و عفونتی نداشته باشند،یقینا در بزرگی بروز پیدا خواهند کرد.به همین جهت در میان هنرمندان ،ادیبان  و ورزشکاران با چهره های بیماری روبه رو می شویم که بسیار «خودباور»،«مغرور»،بی حیا و متکبر هستند این ها زخم خورده ی همین شمشیرند!

ریشه اصلی این آفت ها از آنجا ناشی می شود که این دانش آموزان قبل از تربیت لازم ،تکنیک کار آموخته اند.در حالی که بنا به رهنمودها و دریافت های مکتبی که ما از کار تعلیم وتربیت داریم،تزکیه باید قبل از تعلیم صورت پذیرد و مقدمه ی حرکت معنوی فرد شود.

تاثیر هنر نقاشی در تربیت

1-نقاشی یکی ازرشته های  تجسمی وبسیارموردعلاقه وتوجه کودکان ونوجوانان است.به همین جهت می تواندواسطه اثربخشی درتعلیم وتربیت،به ویژه برای کودکان محسوب شود.

2-از نقاشی می توان از دوجهت سودجست:یکی نقاشی هایی که خود کودک کشیده می شود،ودیگرنقاشی هایی که دیگران برای کودکان  می کشند.

3-درمجموع هنر نقاشی باتوجه به زبان تصویری وتجسمی خود،کارایی های بسیاری درامرتعلیم وتربیت دارد که برخی ازآنها بدین شرح است:

الف)کودک از طریق فعالیتهای نقاشی به شناخت وجهان نائل می شود

ب)ازطریق و با در نظر گرفتن شرایط وخصوصیات زندگی او موردتجزیه وتخلیل قرار گیرد،می توان حالات او راشناخت.

ج)ازدیگرویژگی های نقاشی،قابلیت ان در انتقال دانش های کودک است

  د)ایجاد سرگرمی سالم و لذت بخشیدن به کودک ازدیگر اثاراین هنراست.

ه)کشیدن نقاشی منجر به پرورش تخیل کودک می شود.

و)نقاشی وعمل خلاقانه،حس بودن را درکودک ایجاد می کند.

ز)کودک که نقاشی می کند چشم ودلش با دیدنی ها ما نوس می شودونگاهش عوض می شودوبهتر می بیندوبهتر عمل می کند.

ح)تلطیف هیاجانات روحی وبرطرف کردن مشکلات کودک در برقراری ارتباط اجتماعی ونظم گروهی از دیگرکابردهای تربیتی این هنراست.

ط)از دیگر کارکرد های این مهم نقاشی،شناخت محیط وفضای زندگی است که توسط کودک به دست می اید.

ی)توجه ودقت کودک درنقاشی   ،به«زیبایی ها»،در مقابل«زشتی ها>»،«خوبی ها»در مقابل «بدی ها»،و«حسن ها»درمقابل «قبح ها»موجب شناخت ارزش ها دروی می شود

4 -موضوع دیگری که در این بخش مطرح  شد توجه به برخی  توصیه های عملی درهنگام اجرای این فعالیت هنری برای دانش آموزان است.ازجمله این توصیه هامی توان موارد زیر رابرشمرد:

-استفاده از روش های غیر مستقیم-ارائه ی موضوعات مربوط به زندگی دانش آموزان باتوجه به سن،کلاس،مدرسه،جنسیت

-استفاده از جاذبه ی مسابقات وتشکیل نمایشگاه درررونق بخشیدن به فعالیت نقاشی

5-درست است که نقاشی ممکن است حاوی نکات خوبی درباره ی کودک ونیازهای او باشد اما بدان معنانیست که هرکس به راحتی بتواند از روی یک یاچندنقاشی کودک دربارهی شناخت او قضاوت کند.

تاثیر هنر خوشنویسی در تربیت

1-هنر خوشنویسی ازهنرهی خاص مورد علاقه وتوجه برخی دانش آموزان است که می تواند مورد استفاده مربیان قرارگیرد.

2-هنر خوشنویسی باتوجه به قدمت تاریخی درهنر ایرانی-اسلامی وارزش های سنتی-تربیتی واخلاقی،ثمرات بسیاری درپیشبرد اهداف تربیتی دارد.

3-خوشنویسی(خط) یکی ازهنر ایرانی-اسلامی ارزشمند است که می تواند درخدمت«تعلیم وتربیت»دانش آموزان قرارگیرد.برخی ازتاثیرات تربیتی این هنر ارزشمند بدین شرح برشمرد:

الف)سرمشق پذیری وانتقال مضامین ارزشمند تربیتی از طریق تکراروتمرینآن ها:

ب)اعتدال پذیری ونرمش وایجادانعطاف درروحیات ورفتار:

ج)نظم آموزی وایجاددقت:

د)ایجاد نشاط درونی دردانش آموزان:

4)زیبایی پذیری وپرورش حس جمال:

و)فهم مطالب وتوجه به مضامین نیکو:

ز)لذت از کارخلاق ئاحساس رضایت:

ح)قاعده پذیری و ایجادرفتارقاعده مندی درزندگی:

ط)ایجاد دقت وشکیبایی وافزایش حوصله.

- چندنکته ای اجرایی در زمینه ی استفاده از این هنرنیز از جمله:توجه به نیازهای سنی دانش آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی ،تنوع در شیوه های آموزش،قابل درک وساده بودن موضوعات ومحتوای مضامین وسرمشق ها،ایجادرقابت سازنده وسالم درمسابقات خوشنویسی و...

تاثیرسرودخوانی  وهم آوایی درتربیت

1-با توجه به اثرات مثبت وسازنده فعالیت سود خوانی،این فعالیت به عنوان یکی ازبرنامه های هنری جذاب در مدارس پیشنهاد می شود.این فعالیت حتی بدون ابزارموسیقی نیزقابل اجرا است.

2-کارایی هاوکاربرد هایی تربیتی فعالیت سرود خوانی را می توان بدین شرح برشمرد:

الف)از ان جاکه کودکان ونوجوانان درسرود خوانی مورد توجه دیگران قرار می گیرند تشویق می شوند وشخصیت پیدا می کنند.

ب)«هم آوایی»و«هماهنگی»موجود در فعالیت سرود،موجب پرورش روحیه ی کار جمعی وایجاد وحدت می شود.

ج)حضور در مقابل دیگران وخواندن سرود همراه با بیرون راندن صدا،نیروی اعتماد به نفس را در دانش آموزان تقویت می کند.

د)موسیقی وسرود اگر در مناسب درک و فهم ذهنی کودکان و نوجوانان باشد موجب پرورش مایه های عاطفی و توجه به زیبایی ها جمال ها می شود.

ه)استفاده از نیروی بیان ،اماده سازی دستگاه صوتی و تنفسی، تاکید بر نحوه ی ادای کلمات ، موجب تقویت گفتاری و بهتر سخن گفتن می شود.

و) عناصر ادبی وهنری موجود در برنامه ی سرود خوانی، زمینه ی بسیار مساعدی برای عواطف و علایق و ذهن دانش اموزان می شود.

ز)سرود خوانی موجب آشنای دانش آموز با «ریتم» ، «ضرب»و«ملودی» می شود که از عناصر اصلی و سازنده موسیقی هستند.

ح)این فعالیت زمینه ی افزایش گنجینه ی لغات دانش آموزان را فراهم میکند .

ط)سرود و موسیقی مناسب زمینه ی درک موزونیت را درزندگی فراهم می کند

3.فعالیت سرود خوانی (بدون موسیقی) نیازمند امکانات خیلی خاص نیست و در اغلب مدارس و کانون های پرورشی قابل اجرا است.

4.در خصوص شیوه ی اجرای این فعالیت نیز باید گفت که موضوع و محتوا سرودها باید متناسب با
نیاز کودکان و نوجوانان باشد.

تاثیر نمایش زنده وعروسکی در تربیت

1-هنرهای نمایشی ازجمله فعالیت های بسیارمفیدوموثردربرنامه های مدارس وکانون های پرورشی است که درشاخه های متنوع ومتعدد نظیرنمایش زنده،نمایش عروسکی ،و...قابل اجراست.

2-این فعالیت به عنوان یک واسطه ی قوی تربیتی می توانددرخدمت بسیاری ازفعالیت های آموزشی قرارگیردواهداف تربیتی مختلف،ازجمله موارد زیر رادنبال کند.

الف)ایجاد عطف وتوجه وتقویت مایه های درونی وقلبی:

ب)ایجاد اعتماد به نفس از طریق رفتن روی «صحنه»یا شرکت در بازی ها ی نمایشی:

ج)ایجاد هم زاد پنداری باشخصیت های مثبت نمایش؛

د)فراهم سازی زمینه تخیله ی روحی مشکلات تربیتی ومسائل دانش آموزان:

ه)پرورش خلاقیت ونیروی تفکر دانش آموزان با استفاده از عناصری چون تصور،تخیل وتوهم؛

3-نمایش ونمایش عروسکی درهرسه مقطع دبستان،راهنمایی ودبیرستان قابل طرح واجراست

4-مربیان پرورشی بایدخود شان با این هنراشنا باشند تا بهتر بتوانند از ان درجهت مقاصد تربیتی خودشان استفاده کنند.

5-«نمایش خلاق»نیز یکی از شیوه های علمی وارزشمند تجربه شده است که در کلاس درس ومدرسه نیز قابل اجراست.

6-تئاتر دانش آموزی باید در پی تجربه های خلاق و افریننده باشد و از همه ی روش های شناخته شده بهره ببرد.

7-ارائه آثار نمایشی دانش اموزان برای دیدن دیگران در حد تشویق و ترغیب به فعالیت بیش تر،
مجاز و قابل توجیه است ، ولی استفاده از کودکان و نوجوانان به عنوان بازیگر در اجراهای متعدد نمایشی و شبه حرفه ای ، اثار سوء و آفات تربیتی زیادی به دنبال دارد .

برپایی نمایشگاه در مدارس

1-یکی مهم ترین واسطه های انتقال مفاهیم تربیتی ، دیدنی های مناسب برای کودکان و نوجوانان
است که این مهم در نمایشگاه ها به خوبی اتفاق می افتد و زمینه ی برگزاری آن ها دراغلب مدارس فراهم است.

2-برگزاری درست نمایشگاه ها در مدارس به عنوان یک ابزار بیانی تصویری ، نیاز به شناخت کارکردهای این فعالیت دارد. به همین جهت مربیان پرورشی باید با اهداف و انتظارات و
نحوه ی برگزاری نمایشگاه ها و... آشنایی لازم را پیدا کنند.

3-نمایشگاه های مدارس انواع متفاوت دارند که هر کدام از آن ها می تواند به منظور خاصی تشکیل شود . از جمله نمایشگاه های آثار هنری دانش آموزان ، نمایشگاه های تاریخی و مذهبی در مناسبت های مختلف ، تشکیل نمایشگاه های کتاب و...

4-نمایشگاه های مدارس دارای اهداف و کارکردهای مختلف تربیتی است که از جمله ی آن ها به موارد زیر می توان اشاره کرد:

الف)ارائه دیدنی های مناسب به قصد تربیت دانش آموزان ؛

ب)تقویت روحیه ی گروهی و همکاری از طریق مشارکت دانش آموزان در آماده سازی نمایشگاه ؛

ج)تقویت حس «زیباشناسی و زیبا فهمی »دانش آموزان ؛

د)ایجاد حس اعتماد به نفس در دانش آموزان و افزایش باور والدین آن ها نسبت به فرزندانشان؛

ه)ایجاد زمینه مشارکت در دانش آموزان برای حضور فعال آن ها در کلاس های پرورشی؛

و)دادن برخی آموزش های غیر مستقیم در زمینه ی موضوعات تربیتی ؛

ز)فراهم کردن زمینه ی تقویت دقت و توجه در دانش آموزان ؛

ح)پر ساختن لحظات فراغت دانش آموزان ؛

ط)ایجاد لذت و سرگرمی سالم.

5-در خصوص نحوه ی تشکیل نمایشگاه , نکات اجرایی زیادی باید مد نظر قرار گیرد که برخی از آن ها عبارت اند از :

الف) مشارکت دادن دانش آموزان در تهیه ی مواد نمایشگاهی و برگزاری ؛

ب) به کار گیری درست دانش آموزان و بهره گیری از آثار آن ها براساس یک طراحی درست و برنامه ریزی دقیق؛

ج)برگزاری مسابقات فرهنگی و هنری در مدارس به منظور جمع آوری آثار خوب دانش آموزی برای استفاده در نمایشگاه ها ؛

د)توجه به اصول فضا سازی و تزئین محیط نمایشگاهی به منظور جذاب تر کردن آن و انتقال بهتر مفاهیم تربیتی مورد نظر ، برای مثال ، توجه به عوامل انسانی ، در نظر داشتن عوامل هنری ،توجه به عوامل فیزیکی و محیطی و...

به نام خدا و سلام

ممنون استاد

هنر دراری نقش های بسیار مفیدی در مباحث تعلیم و تربیتی هست ولی متاسفانه در بیشتر مدارس اصلا به آن توجهی نمی شود