تبیان، دستیار زندگی

استان زیبا و باصفای گلستان در شمال خاوری ایران واقع شده و محل سکونت یکی از بزرگ ترین و با سابقه ترین عشایر منطقه شمال خاوری ایران (ایل ترکمن) است.

استان گلستان یکی از قطب های اقتصادی مهم کشور در زمینه کشاورزی، دام داری و صنایع وابسته به آن ها بوده و از معادن و صنایع با ارزشی نیز برخوردار است. پارک ملی گلستان که بزرگ ترین و با ارزش ترین پارک ایران است، درمحدوده این استان واقع شده و جنگل های خزری درمحدوده این استان به پایان می رسد. استان گلستان با دریای خزر ساحل دارد و از مواهب طبیعی چون سواحل دریا، جنگل های زیبا، کشتزارهای پررونق و باصفا و باغ های مطلوب برخوردار است. انواع جاذبه های طبیعی چون کوه، دریا، جنگل، آبشار، رودخانه، چشمه وانواع گونه های جانوری دراین استان قابل دسترسی و مشاهده است. به لحاظ این که این استان محل زندگی عشایر ترکمن ایران بوده، از جاذبه های متعدد اجتماعی چون جلوه های عشایر کوچ رو و آداب و رسوم حاکم بر آن ها، موسیقی سنتی و خاص منطقه به همراه انواع جشن ها و آیین ها برخوردار است.  به روایت تاریخ ، دین اسلام در اوایل قرن دوم هجری جایگزین دین مزدیسنا در طبرستان شده است . اکنون بیشتر ساکنان منطقه شیعه مذهب اند ؛ ولی در ناحیة ترکمن نشین گنبد و گرگان که در مجاورت با نواحی ترکمن نشین آسیای میانه قرار دارد اکثر اهالی سنی حنفی هستند . در استان گلستان ، اغلب گرگانی ها به زبان فارسی روان سخن می گویند . هر چند که در گذشته آنان زبان مخصوص به خود داشتند ، امابه مرور زمان ، این زبان به فراموشی سپرده شد . البته در قدیم دشت گرگان سرزمین مستقلی به شمار می رفته ولی چون در بین دو منطقة مازندران و خراسان واقع شده بود فرهنگ و زبانش از آن ها تاثیراتی هم گرفته است . در ترکمانان نیز زبان ترکمنی رایج است .

دوره سلجوقیان

سلسله سلجوقى را ركن الدین ابوطالب معروف به طغرل در سال 429 ه .ق بنیان گذارد. سلجوقیان از دشت‏هاى آسیاى میانه آمده بودند، كم‏كم وارد ماوراءالنهر و خراسان شدند. آنها در جنگ دندانقان در سال 430 ه .ق سلطان مسعود را در هم كوبیدند سپس در سال 433 ه .ق گرگان و طبرستان را تصرف و حكومت آل زیار را مضمعل كردند.

بعد از طغرل در سال 455 ه .ق الب ارسلان به حكومت رسید. الب ارسلان نیز بعد از 11 حكومت در گذشت و پس از وى معزالدین ابوالفتح ملكشاه به تخت نشست. در دوران سلجوقیان گروه‏هاى قبیله‏اى بسیارى از نفوذ و سیطره حكومت مركزى خارج بودند از جمله تركمانان چادرنشین كه مركز اصلى زیست آنها در عراق، جزیره، آذربایجان و گرگان بود. تركمانان ناحیه گرگان در زمان سلطان سنجر تحت نظارت دیوان مركزى خودشان قرار داشتند. آنها داراى «یورت» (چراگاه) بودند و عده‏اى از آنها به دلیل اینكه خود سلجوقیان نیزتركمان بودند، در دربار نفوذ فراوان داشتند، و از بزرگان شهرى و كشورى محسوب مى‏شدند.

در دوران حكومت سلطان سنجر در منطقه گرگان و استرآباد بلوایى براه افتاد و یكى از سرداران وى به نام اسماعیل حبشى بدست شورشیان به قتل رسید. این شورش منجر به كشتار زیادى در این مناطق شد. یرغش ارغونى گریخت ولى مدتى بعد در جنگى كه با نجم‏الدوله در گرفت، سپاه گرگان در محل «بك و بیجاكلاته» شكست خورد و یرغش با حمایت اسپهبد قارن دوباره بر گرگان مسلط شد.

دوره خوارزمشاهیان

سرزمین خوارزم در شمال ماوراءالنهر و در كنار دریاچه آرال كنونى واقع شده بود. از زمانى كه سلجوقیان حكامى بر این ناحیه گماشتند، قدرت فراوانى نیز به آنها تفویض نمودند. به همین دلیل این حكام را شاه خوارزم یا خوارزمشاه مى‏نامیدند. مهمترین آنها «اتسز» بود كه در زمان سلطان منجر حاكم این ناحیه شد.

اتسز در سال 533 ه .ق به گرگان حمله كرد و آنجا را تصرف شد و رستم كبود جامه را اسیر كرد. خبر اسارت رستم به شاه غازى حاكم طبرستان رسید. او به گرگان آمد و به تقاضاى وى استز، رستم را آزاد كرد. پس از اتسز پسر تاج الدین ابوالفتح ایل ارسلان به حكومت رسید. در این سال (521 ه .ق) حاكم گرگان و دهستان در اختیار آى تك از امراى سلجوقى بود كه خود را بلافاصله حامى خوارزمشاهیان نامید و بدینوسیله حاكمیت خود را تثبیت كرد.

در سال 555 ه .ق غزها به رهبرى «یامورخان» به دهستان و حدود گرگان هجوم آوردند. آى تك و شاه غازى به مقابله با آنها پرداختند ولى مغلوب شدند و اسپهبد شاه غازى به تختگاه خود سارى برگشت. آى تك نیز به خوارزم گریخت و غزها این منطقه را ویران و غارت كردند. سه سال بعد آى تك مجددا به كمك خوارزم شاهیان بر دهستان و گرگان حاكم شد و خطبه به نام خوارزمشاه ایل ارسلان و امیر آى تك خوانده شد. در زمان حكومت امیر آى تك فخر الدوله گرشاسف، امیر گلپایگان به استرآباد آمد و به آزار مردم پرداخت. شاه غازى پس از نبردى سخت، فخر الدوله را متوارى نمود و اندكى بعد حكومت استرآباد و گرگان را به عزالدین محمود سپرد و خود نظارت بر حكومت استرآباد و گرگان را به عهده گرفت.

پس از شاه غازى، فرزندش علاء الدوله جانشین او شد و به استرآباد آمد و گروهى از سران و بزرگان بالمن، لنكرود، جهینه و خواسته رود را كه به كبود جامه گریخته بودند دستگیر و در استر آباد آنها را به قتل رساند. چندى بعد سنقر ایناج، حاكم گرگان گردید. سپس نوه شاه غازى، اسپهبد اردشیر گرگان را تصرف نمود سید ابوالقاسم جمال الدین را به حكومت استرآباد گماشت. پس از مرگ ایل ارسلان سلجوقى، سلطان محمود به ناحیه گرگان و مازندران آمد و به اسپهبد اردشیر پناه برد. حكمران خراسان نیز به سلطان محمود پیوست و براى دفع سلطان تكش به خوارزم هجوم بردند. درگیرى‏هاى سلطان محمود و سلطان تكش تا سال 577 ه .ق ادامه داشت. در این جنگ‏ها سربازان گرگانى در جبهه سلطان تكش علیه سلطان محمود شركت داشتند. در اواخر سال 578 ه .ق ملك دینار به نواحى طبرستان حمله نمود. اسپهبد اردشیر از تكش كمك خواست. سلطان تكش متجاوزین را فرارى داد و دستور داد دور گرگان حصارى كشیدند و حكومت آن را به پسرش على شاه سپرد. مدتى بعد شحنگى گرگان به سلطان كیكاوس و چناشك استر آباد به سراج الدین زردستان واگذار گردید.

مدتى بعد به علت اختلاف بین سابق الدوله، امیر گشواره و سپهبد اردشیر، حاكم طبرستان و حمایت سلطان تكش از امیر گشواره، سپهبد اردشیر سراج الدین زردستان را كه حاكم دست نشانده سلطان تكش را به قتل رساند. پس از آن سلطان تكش به طبرستان حمله كرد و ضمن تسخیر آن نواحى، استرآباد را ویران نمود. چند سال بعد دوباره سلطان تكش جهت گوشمالى سپهبد اردشیر به طبرستان حمله نمود و گشواره و چناشك را تصرف كرد. استر آباد را غارت نمود و تمیشه را ویران كرد و عده‏اى از امراى استرآباد را در میدان شهر گردن زد.

سلطان تكش در سال 596 ه .ق درگذشت و سلطان محمد خوارزمشاه به حكومت رسید. در اوایل حكومت او، فیروز، یكى از امراى خوارزم، گرگان و استرآباد را فتح كرد و خود را حاكم و سلطان خواند. اما سلطان محمد خوارزمشاه پس از چندى گرگان را فتح نمود. سال بعد غیاث الدین غورى و شهاب الدین، شمال شرقى ایران را غارت كردند و گرگان را نیز تصرف كرده و براى آن شحنه انتخاب نمودند. اما چندى بعد آن دو سركوب شدند. در این زمان حسام الدین اردشیر (حاكم طبرستان) درگذشت و استرآباد و گرگان به دست سلطان محمد خوارزمشاه افتاد و در آنجا به نام او خطبه خوانده شد.

دوره مغول

در سال 615 ه .ق چنگیز سفیر خود محمود یلواج را نزد سلطان محمد فرستاد. در پى عقد یك معاهده، 500 نفر از بازرگانان چینى و مغولى به ایران آمدند ولى در ماورالنهر توسط حاكم شهر اترار به بهانه جاسوسى دستگیر و به قتل رسیدند. این واقعه بهانه لشكر كشى چنگیز به ایران شد. لشكر مغول بلافاصله بسیارى از شهرهاى ایران را فتح كرد و سلطان محمد پس از چند شكست دائما در حال فرار بود. حمله مغول به استرآباد و گرگان ویرانى شدیدى به همراه داشت. این تهاجم بر زندگى كشاورزى و دامپرورى مردم این مناطق تاثیر مخربى گذاشت به طوریكه پس از حمله مغول اثر از آبادانى در این خطه نبود و مردم اندكى در شهر زندگى مى‏كردند. چنگیز مغول در سال 624 ه .ق از دنیا رفت و اوكتاى جانشین او شد. به دستور او در اواخر سال 626 مغول‏ها مجددا به ایران حمله كردند.

در این هجوم شهرهاى مختلفى از جمله طبرستان و گرگان اشغال شد. در حمله مغولان به گرگان، نصرت الدین كبود جامه اسیر شد. هولاكو خان مغول 30 سال پس از دومین حمله مغول به ایران هجوم آورد و حكومت ایلخانیان را در ایران بوجود آورد و تا سال 663 ه .ق در ایران حكومت نمود. در زمان او گرگان و طبرستان اقامتگاه زمستانى ولیعهد بود. بعد از هولاكو خان، پسرش اباقا به حكومت رسید. سپس احمد تكودار و بعد از او ارغون خان به حكومت رسیدند.

در سال 680 ه .ق، در زمان حكومت ارغون خان، غازان خان حاكم خراسان شد و برادرش امیر نوروز نیز او را همراهى مى‏كرد. بعد از مدتى بین دو برادر اختلاف افتاد و به جنگ با یكدیگر پرداختند. در سال 688 ه .ق در نبردى سخت غازان خان به مازندران گریخت. چند ماه بعد در رادكان، نزدیك كردكوى، غازان خان مغلوب از راه كبود جامه و گرگان به سلطان دوین استرآباد و سپس به كالینوش آمد و در آنجا فتنه زیادى به راه انداخت. سایغان اباجى و ماملاق بر او تاختند و او را تا گرگان و كبود جامه عقب راندند.

او در سال 690 ه .ق به گرگان آمد و از آنجا عازم نبرد با برادرش امیر نوروز گردید. این كشمكش‏ها تا سال 694 ادامه داشت و در این سال بین دو برادر صلح برقرار شد و غازان خان به گرگان بازگشت. در اواخر دوره ایلخانان سران و امراى زمین دار در مناطق مختلف با یكدیگر به نزاع برخاستند و در گوشه و كنار حكومت‏هاى محلى تشكیل دادند.

آخرین ایلخان، ابو سعید از سال 716 تا 736 ه .ق حكومت كرد. بعد از او سلسله‏هاى كوچكى در گوشه و كنار كشور به حكومت پرداختند. یكى از این سلسله‏ها طغاتیموریان بودند كه در گرگان مستقر بودند. در سال 737 ه .ق طغا تیمور، فرزند سورى به ایلخانى برگزیده شد.

در سال 743 ه .ق طغا تیمور با سپاه گرگان به جنگ سربداران رفت ولى شكست خورد و برادرش امیر على در این جنگ كشته شد. سربداران به گرگان هجوم آوردند و طغا تیمور به رودبار فرار كرد و گرگان به دست سربداران افتاد. تا سال 754 ه .ق گرگان و استر آباد پس از چندى درگیرى بین دو طرف دست به دست مى‏شد. عاقبت طغا تیمور در پى قتل سران سربداران بر آمد ولى خودش قربانى نقشه‏هایش شد و در مجلس جشنى كه به قصد كشتن سران سربداران برپا كرده بود به قتل رسید و اردوى او در گرگان غارت شد و گرگان و استرآباد مجددا به دست سربداران افتاد. بعد از مرگ طغا تیمور، امیر ولى به مبارزه با سربداران در گرگان پرداخت و استر آباد را از سربداران پس گرفت.

طغا تیموران فرارى نیز به استر آباد بازگشتند. مدتى بعد سربداران به جنگ با طغا تیموریان به گرگان آمدند ولى كارى از پیش نبردند. در سال 754 ه .ق حكومت گرگان و نواحى اطراف آن به لقمان شاه، پسر طغا تیمور سپرده شد. دو سال بعد امیر ولى او را از گرگان راند و تا سال 783 ه .ق كه تیمور گوركانى به گرگان آمد بر این منطقه حكومت كرد.

دوره تیموریان

امیر تیمور گوركانى در سال 771 ه .ق در ماوراء النهر به سلطنت رسید و پس از دفع مخالفان، با داعیه جهان گشایى در سال 782 به ایران حمله كرد و چهار سال در ایران به جنگ پرداخت. در سال 788 امیر تیمور براى دومین بار به ایران حمله كرد و تا سال 790 در ایران به قتل و غارت ادامه داد. بعد از آن به مدت 4 سال و نیم مردم و سرزمین ایران از آسیب‏هاى او در امان بودند. امیر تیمور در سال 794 ه .ق براى بار سوم به ایران حمله ور شد. در این حمله ابتدا گرگان و مازندران را فتح نمود و سپس روانه دیگر نواحى ایران شد.

امیر تیمور در حمله اول به ایران، از راه فسا و كبود جامه به گرگان و استرآباد آمد و پس از 20 روز نبرد با امیر ولى حاكم استر آباد آنجا را فتح كرد. تیمور پس از فتح گرگان و استر آباد آنجا را به پیراك شاه، از نوادگان طغا تیمور سپرد. تیمور در دومین حمله به ایران، از راه ابیورد، خبوشان، كنار آب گرگان و استر آباد وارد این مناطق شد. در این زمان پیراك شاه پیشكش‏هاى فراوانى به امیر تیمور داد. امیر تیمور پس از مدتى اطراق و استراحت در گرگان به سوى آمل رفت. در مدت اقامت در گرگان دستور داد كنار رود گرگان كاخ بزرگ و معروفى به نام كاخ شاسمان بنا كردند. در این یورش تیمور سادات مرعشى مازندان را سركوب و تبعید كرد. پس از تیمور، شاهرخ در سال 807 ه .ق به حكومت رسید.

در سال 809 ه .ق پیراك شاه علیه شاهرخ شورش نمود و قصد تصرف استرآباد را نمود اما در مقابل سپاه شاهرخ مجبور به فرار شد. در سال 813 ه .ق سید على سارى از مازندران به استر آباد گریخت و از آنجا سید نصر الدین را به هرات فرستاد و از شاهرخ كمك خواست. مدتى بعد نیروهایش را در استر آباد مجهز كرد و از آنجا به سارى حمله كرد. بعد از مرگ بایسنقر استر آباد به علاء الدوله پسر بایسنقر واگذار گردید و این سرزمین محل لشكر كشى‏ها و عبور و مرور فرزندان بایسنقر شد.

در سال 855 ه .ق در نزدیكى استر آباد بین بابر و محمد (فرزندان بایسنقر) جنگ درگرفت و محمد در این جنگ به قتل رسید. بعد از مرگ شاهرخ، میرزا الغ بیگ به سلطنت رسید. او در سال 851 ه .ق با علاء الدوله به نبرد پرداخت و او را شكست داد. علاء الدوله به استر آباد نزد برادرش میرزا بابر رفت. مدتى بعد بین این دو برادر نیز درگیرى حاصل شد و میرزا بابر به خراسان رفت و آنجا را فتح كرد و با برادرش صلح نمود. ابو سعید در سال 855 ه .ق به حكومت رسید و در ابتداى حكومت خود میرزا حسین بایقرا را دستگیر و زندانى كرد. ولى او از زندان فرار كرد و پس از مدتى به استر آباد حمله آنجا را فتح كرد و خود را مطیع سلطان ابو سعید خواند.

در سال 862 ه .ق تركمانان به رهبرى حسین سعدلو در گرگان و استر آباد طغیان كردند ولى حسین بایقرا آنها را سركوب و متوارى نمود. در اواخر سال 862 ه .ق شاه محمود و میرزا ابراهیم (پسران بابر میرزا) به جنگ با هم پرداختند و شاه محمود در مشهد شكست خورده و به گرگان و استر آباد آمد. مدتى بعد میرزا ابراهیم در پى او به گرگان آمد. در این هنگام میرزا جهان شاه تركمان نیز به سوى استر آباد و گرگان حركت كرد. شاه محمود از آنجا فرار كرد. سپاه میرزا ابراهیم نیز با نیروهاى تركمان درگیر شدند و جمعى از آنها دستگیر شده و برخى به قتل رسیدند و میرزا ابراهیم نیز گرگان را ترك نمود.

در سال 864 ه .ق سلطان حسین بایقرا مجددا به گرگان آمد و پس از اندكى سلطان ابو سعید براى سركوبى سلطان حسین بایقرا به گرگان رفت و ضمن فتح آنجا، حكومت این سرزمین را به سلطان محمود میرزا سپرد. چندى بعد سلطان حسین بایقرا دوباره گرگان را فتح كرد و سلطان ابو سعید دوباره او را دفع كرده و آنجا را به حاكمى جدید سپرد. پس از مرگ سلطان ابو سعید، سلطان حسین بایقرا به سلطنت رسید. در زمان سلطنت او امیر على شیر نوامى به حكومت استر آباد منصوب گردید. امیر على شیر نیر اداره امور استر آباد را به قائم مقام خود بدر الدین سپرد و به هرات بازگشت. از وقایع مهم زمان سلطان حسین بایقرا، طغیانهاى مداوم بدیع الزمان در حوالى استر آباد و گرگان بود. سلطان حسین بدیع الزمان را از حكومت آنجا برداشت و استر آباد را به پسر دیگرش مظفر حسین میرزا سپرد.

در سال 900 ه .ق بدیع الزمان مجددا بر استر آباد مسلط گردید و در سال 903 ه .ق سلطان حسین بایقرا عازم فتح استر آباد شد و پس از اشغال آنجا، فرزندش را در آنجا گذاشت و به هرات رفت. در سال 912 ه .ق كه مصادف با حمله شیبك خان بود، بدیع الزمان و مظفر حسین در مقابله با او شكست خورده و به استر آباد آمدند. شیبك خان نیز به استر آباد و گرگان حمله برد و بدیع الزمان به تبریز فرار كرد و با آمدن شیبك خان به گرگان حكومت تیموریان نیز در گرگان و استر آباد خاتمه یافت.

دوره صفویه

پس از انقراض تیموریان، سلسله صفویه تشكیل حكومت دادند. شاه اسماعیل در سال 907 ه .ق حكومت متمركز و مقتدرى را به وجود آورد. بدیع الزمان به شاه اسماعیل پناه آورد و براى حكومت استر آباد تلاش نمود. بعد از او محمد زمان (پسر بدیع الزمان) خواهان حكومت استر آباد شد تا اینكه استر آباد از طرف شاه اسماعیل به محمد زمان سپرده شد. پس از اندكى محمد زمان در آن نواحى تا خراسان به تاخت و تاز پرداخت و شاه اسماعیل او را سركوب نمود و حكومت استر آباد را به محمد حسین میرزا سپرد. سال بعد مظفر میرزا، پسر سلطان حسین بایقرا بر والى استر آباد غلبه كرد و حكومت آنجا را به دست گرفت. پس از او بدیع الزمان به حكومت استر آباد رسید.

در زمان او (912 ه .ق) عبید، سلطان ازبك و محمد تیمور، استر آباد را فتح نمودند و وزارت كل گرگان را به مظفر پتكچى سپرد. در سال 916 ه .ق سپاه شاه اسماعیل صفوى مجددا آنجا را تصرف نمود و فریدون میرزا به حكومت آنجا منصوب شد. در سال 920 ه .ق محمد زمان قلعه استر آباد را محاصره و اشغال نمود و حاكم استر آباد، پیر غیب طالش از آنجا فرار كرد. اما پس از اندكى سپس مظفر پتكچى و سلطان تكلو محمد زمان را از استر آباد فرارى دادند. در سال 930 ه .ق شاه اسماعیل از دنیا رفت و شاه طهماسب به سلطنت رسید.

در سال 934 ه .ق ازبكان استر آباد را اشغال نمودند و عبدالعزیز حاكم آنجا نیز فرار كرد. در این زمان شاه طهماسب سپاهى را به مقابله با ازبكان فرستاد و استر آباد را فتح نمود و اخى سلطان در آنجا به حكومت رسید. مجددا ازبكان استرآبادى را اشغال نمود و حكومت آنجا به رئیس بهادر ازبك سپرده شد. پس از آن شاه طهماسب سپاهى را به آن منطقه روانه نمود و رئیس بهادر را دستگیر نمودند و بسیارى از ازبكان را نیز به قتل رساندند. در سال 939 ه .ق القاص میرزا به حكومت استرآباد منصوب شد. در سال 944 ه .ق محمد صالح پتكچى در استر آباد بر علیه شاه طهماسب شورش نمود و استر آباد را فتح نمود. شاه طهماسب نیرویى را به سركوبى او فرستاد و ضمن دستگیرى محمد صالح او را به قتل رساندند. حكومت استر آباد از این زمان به صدرالدین خان استاجلو واگذار شد. پس از او شاه على سلطان استاجلو به حكومت آنجا منصوب شد. پس از او شاه وردى خان استاجلو به حكومت رسید. پس از او ابراهیم خان ذوالقدر به حكومت استر آباد رسید. در این زمان عده‏اى از تركمانان به رهبرى آباى سردار طغیان نمودند. شاه طهماسب سپاهى را به سركوبى آنها فرستاد و آنها را فرارى دادند. سپس والى خوارزم سپاهى مهیا كرد و به استر آباد حمله نمود. قزلباش‏ها در این نبرد شكست خوردند و حاكم استر آباد نیز به قتل رسید. پس از او خلیل خان زیاد اوغلى حاكم استر آباد شد. در آخرین سال‏هاى حكومت شاه طهماسب، مرتضى قلى خان تركمان حاكم استر آباد گردید و در سال 996 ه .ق اعلام استقلال نمود و سر به شورش برداشت. اما بلافاصله از حكومت برداشته شد.

او در اواخر سلطنت سلطان محمد خدابنده (985ـ986 ه .ق) مجددا به حكومت استر آباد منصوب شد. اما دوباره به علت برپا شدن شورش عمومى در منطقه از حكومت عزل گردید. پس از سلطان محمد خدابنده، شاه عباس اول در سال 986 ه .ق به حكومت رسید. در سال 1000 ه .ق سپاه ازبكان به خراسان حمله كرد و تا حوالى گرگان پیش آمد و طوایف گرایلى را در نزدیك گرگان غارت نمود. شاه عباس آنها را دفع كرد و حكومت استر آباد را به على یار خان سپرد. از سال 981 به بعد در گرگان و استر آباد اغتشاشات پى در پى بوجود آمد و حكومت این مناطق دائما تغییر مى‏یافت. این اوضاع نابسامان تا سال 1006 ه .ق ادامه داشت تا حكام صفوى دوباره توانستند در این مناطق مستقر شوند. در این دوران قسمتى از آشوب‏هاى گرگان و استر آباد به وسیله تركمانان بوجود مى‏آمد.

شاه عباس بسیارى از این شورشیان را به قتل رساند و برخى را قطعه قطعه نمود و چشم عده زیادى را درآورد و دست و پاهاى آنها را برید و بدین ترتیب از اغتشاشات منطقه كاسته شد. در سال 1007 ه .ق الله یار خان حاكم استر آباد شد و دو سال بعد پسرش محمد یار جانشین او شد. در سال 1012 ه .ق یوسف خان حاكم استر آباد گردید. پس از او فریدون خان چركس حاكم استر آباد شد. در سال 1038 شاه عباس از دنیا رفت و نوه‏اش شاه صفى به حكومت رسید. در سال 1042 ه .ق خسرو خان حاكم استر آباد بود. در زمان حكومت شاه صفى غیر از حكام بزرگ، 12 بیگلربیگى نیز بر ایالات بزرگ حكومت مى‏كردند. یكى از این ایلات استر آباد بود. در سال 1048 ه .ق قزاق خان، بیگلربیگى استر آباد خودكشى كرد و حسین بیك جانشین او شد. سه سال بعد محراب خان به بیگلربیگى استر آباد منصوب شد. شاه صفى در سال 1052 از دنیا رفت و فرزندش شاه عباس دوم به حكومت رسید.

در سال 1066 منوچهر خان بیگلربیگى استر آباد بود. در این سال عده‏اى از دزدان و غارتگران به استر آباد هجوم آوردند. بیگلربیگى با آنها وارد نبرد شد و عده‏اى از آنها را كشت و برخى را نیز اسیر نمود. منوچهر خان در سال 1070 درگذشت و جمشید خان جانشین او شد. پس از شاه عباس دوم، شاه سلیمان به حكومت رسید. در آغاز حكومت او، جعفر قلى خان حاكم استر آباد بود. در زمان حكومت شاه سلیمان طوایف تركمن به رهبرى آدینه به استر آباد حمله كردند. شاه سلیمان سپاهى را به سركوبى آنها فرستاد و پس از یك نبرد خونین تركمنها شكست خورده و منهدم شدند و آدینه نیز دستگیر و سر از تنش جدا شد. در سال 1081 یكى از قزاقهاى روس با نیروهاى زیادى به مازندران و استر آباد حمله كرد و دست به غارت آنجا زد و پس از چندین نبرد سنگین آنجا را ترك كردند. در سال 1086 محمد خان حاكم استر آباد شد. اندكى بعد فتحعلى خان قاجار استر آباد را تصرف نمود و محمد خان را فرارى داد. فتحعلى شاه قاجار تا زمان شاه طهماسب دوم بر منطقه حكومت كرد.

پس از شاه سلیمان، سلطان حسین در سال 1105 ه .ق به حكومت رسید. در زمان او، ازبكها در خراسان شورش كردند و براى سركوب آنها از لشكر و سپاه استر آباد نیز استفاده نمودند. از وقایع مهم این دوره بالا گرفتن كشمكش بر سر آب رودخانه و اراضى موقوفه امام زاده عبدالله بود كه با حمایت حكومت از اولاد درویش الله دلو خاتمه یافت.

پس از مرگ سلطان حسین، شاه طهماسب به حكومت رسید. در زمان او دولت صفوى بسیار پریشان و اوضاع در نهایت هرج و مرج بود. در سال 1135 ه .ق عثمانى به ایران اعلان جنگ داد، شاه طهماسب به روسیه متوسل شد و با آنها قرار داد سن پطرزبورگ را امضاء نمود. طبق ماده 2 این قرار داد، مقرر گردید روسها از شاه طهماسب در مقابل افغانها حمایت كنند، در عوض طهماسب باكو، دربند و ایالات استر آباد و مازندران و گیلان را به روس‏ها واگذار كند. بلافاصله روس‏ها نیروهاى خود را بر تصرف ایالات مذكور روانه ایران نمودند. مردم به مقابله با روس‏ها پرداختند و مقاومت مردم باعث شد كه روسها نتوانند استر آباد را اشغال نمایند. سرانجام با مرگ پطر كبیر اوضاع آرام گرفت و روسها به سرزمین خود برگشتند.

در زمان شاه طهماسب، فتحعلى خان قاجار (از سرداران طهماسب) حكومت استر آباد را بر عهده داشت، به توطئه نادر افشار به قتل رسید و مازندران و گرگان و كرمان به نادر واگذار شد. نادر نیز حكومت استر آباد را به رئیس تیره علیاى قاجار سپرد و محمد حسن خان قاجار نیز به تركمن‏ها پناه برد و پس از مدتى شورش‏هایى را به راه انداخت و سرانجام استر آباد و مازندران و قسمتى از گیلان را تصرف نمود. در این زمان نادر شاه افشار شاه طهماسب را از سلطنت برداشت و شاه عباس سوم را جانشین او كرد و خود او زمام امور را بدست گرفت و بالاخره در سال 1148 ه .ق او را نیز از سلطنت خلع و تاج سلطنت را بر سر خود گذاشت و خود را نادر شاه خواند. بدین وسیله حكومت صفویه نیز به پایان رسید.

دوره افشاریه

حكومت افشاریه رسما از سال 1148 ه .ق با تاجگذارى نادر شاه افشار آغاز گردید. اما عملاً نادر شاه از زمان شاه طهماسب و پس از قتل فتحعلى خان قاجار اداره حكومت و شاهان را در دست داشت. پس از قتل فتحعلى خان قاجار، ایالت استر آباد به نادر واگذار شد. او نیز الله قلى خان قاجار را به حكومت گرگان منسوب نمود. وقتى كه محمد حسن خان قاجار در ناحیه استر آباد شورش نمود، نادر، الله قلى خان را از حكومت گرگان بركنار و رحیم خان گرایلى را به حكومت آنجا منصوب نمود. بین دو حاكم درگیرى حاصل شد و سرانجام ذوالفقار خان حاكم مازندران با سپاهى عازم گرگان شد و الله قلى خان كشته شد و ذوالفقار خان حاكم گرگان شد.

نادر در سال 1145 ه .ق بیكتاش بیك قرقلو را به سردارى دار المرز استر آباد فرستاد. در سال 1153 ه .ق سپاه نادر در گرگان گرفتار سیل شد و تلفات زیادى بر جاى گذاشت و پس از تجدید قوا عازم داغستان شد. در دوران حكومت نادر، محمد حسن خان قاجار اقدام به شورش نمود و در مدتى كوتاه عده زیادى به او پیوستند و استر آباد را فتح نمودند. حاكم استر آباد، محمد زمان خان قاجار نیز فرار كرد. نادر سپاهى را به مقابله با محمد حسن خان فرستاد و دو سپاه در محل حاجیلر و سرخ محله درگیر شدند و محمد حسن خان شكست خورد و به صحراى تركمن پناه برد. نیروهاى نادر در استر آباد عده زیادى را به قتل رساندند و بسیارى از شورشیان را زنده زنده سوزاندند و برخى را نیز به دار آویخته و عده‏اى را كور نمودند و از كله روساى قاجار و تركمانان مناره ساختند.

در اواخر حكومت نادر، حكومت استر آباد در دست سبز على بیك بود. با مرگ نادر حاكم استر آباد از عادلشاه اطاعت نمود. عادلشاه پس از یك سال حكومت به قتل رسید و شاهرخ (نوه نادر) به حكومت رسید. در این زمان محمد حسن خان قاجار مجددا شورش نمود و از سوى دیگر كریم خان زند نیز در صدد كسب قدرت برآمد.

دوره زندیه

كریم خان مؤسس سلسله زندیه شیراز را پایتخت خود نمود. كریم خان پس از غلبه بر بسیارى ازحریفان داخلى مدتها مشغول نبرد با حریف قدرتمند خود یعنى محمد حسن خان قاجار خان، پدر آقا محمد خان در استرآباد بود. در سال 1165 ه .ق سپاه كریم خان عازم استرآباد شد و از این تاریخ به بعد محمد حسن خان درگیر نبردهاى سنگین با كریم خان زند گردید و در اولین نبرد سپاه كریم خان مغلوب شد. در اواخر سال 1165 خبر اعزام مجدد سپاه زند به سوى استرآباد شد رعب و وحشت را بر شهر حاكم نمود. استرآباد در این دوران باروهاى بلند و مستحكم و چهار دروازه داشت كه برج‏هاى دیده بانى بلندى بر باروهاى آن قرار گرفته بود. و بیرون شهر پشت باروها، خندقى عمیق قرار داشت.

در طى محاصره قلعه استرآباد توسط سپاه كریم خان، دسته‏هاى تركمن، تفنگ‏چیان كتول و مازندران به شدت به سپاه كریم خان حمله كرده و تمام شترانى را كه آذوقه براى سپاهیان وى مى‏آوردند غارت مى‏كردند. در همین بحبوحه شاه اسماعیل سوم كه به همراه سپاه كریم خان آمده بود به محمد حسن خان پیوست و اردوى زند را تضعیف كرد. این محاصره چهل روز طول كشید و عاقبت كریم خان به تهران بازگشت. سرانجام در یك نبرد محمد حسن خان شكست خورد و در هنگام عقب نشینى به وسیله یكى از خواص خویش سر او را بریده و به تهران نزد كریم خان فرستاده شد و كریم خان دستور داد سر او را با تشریفات در شاه عبدالعظیم دفن كردند. فرمانده سپاه زند پس از مدتى استقرار در استر آباد، حسن خان قاجار دولو را حاكم استر آباد نمود ولى اهالى استر آباد بر او شوریدند و او را فرارى دادند.

در سال 1172 ه .ق طایفه اشاقه باش از ترس جان از استر آباد فرار كردند و یوخارى باش‏ها در آنجا مسلط شدند. در سال 1172 ه .ق محمد حسین خان، بیگلربیگى استر آباد به مرض طاعون درگذشت و محمد حسن خان جانشین او شد. در سال 1173 ه .ق رفیع خان در استر آباد طغیان نمود و به نبرد با زكى خان پرداخت. زكى خان وارد استر آباد شد و میرزا على خان را به بیگلربیگى آنجا منصوب نمود. در دوران حكومت حسن خان دولو قاجار در استر آباد، ابوالفتح حسین قلى خان جهانسوز در دامغان قیام كرد. امراى شهر فرار كرده و خود را به استر آباد رسانده و ماجرا را به حسن خان قاجار گفتند. حسین قلى خان مدتى بعد عازم استر آباد شد. حسن خان دولو قاجار به انزان گریخت. حسین قلى خان عده زیادى را مطیع خود نمود و عده‏اى را روانه سركوبى حسن خان دولو نمود. كریم خان زند در سال 1185 ه .ق زكى خان را براى سركوبى شورشیان به استر آباد فرستاد و زكى خان پس از مدتى اطراق در استر آباد به تهران بازگشت.

در سال 1186 فغان على، یوخارى باش دست به شورش زد ولى توسط حسین قلى خان جهان سوز كشته شد. حسین قلى خان جهانسوز به مازندران نیز حمله كرد و آنجا را نیز تصرف نمود و اعلام استقلال نمود. چندى بعد كریم‏خان، على محمدخان زند را روانه سركوب او نمود. بین طرفین درگیرى خونینى رخ داد و حسین‏قلى‏خان مغلوب شده و به تركمانان پناه برد و على محمدخان پس از ازدواج با خواهر حسین‏قلى خان جهانسوز به شیراز بازگشت. در سال 1188 ه .ق كریم خان، دامغان را به عنوان سیورغال به فتحعلى خان سپرد. حاكم استر آباد، میرزا على خان قاجار، طایفه گوكلان را علیه فتحعلى خان تحریك نمود. لذا فتحعلى خان با سپاهى عازم استر آباد شد و ضمن دستگیرى میرزا على خان، آنجا را فتح نمود. پس از چندى دوباره او آزاد و حاكم استر آباد گردید. در سال 1189 ه .ق حسین قلى خان جهانسوز به قتل رسید. بعد از مرگ او علیخان دولو به حكومت استر آباد گماشته شد. او نیز پس از مدتى به دست مرتضى قلى خان به قتل رسید.

در سال 1193 ه .ق كریم خان درگذشت و آقا محمد خان قاجار خود را به سرعت به استر آباد رساند. در سال 1195 شیخ رئیس خان و على مردان خان زند براى تصرف مازندران روانه آنجا شدند. اما در این نبرد سپاه زند شكست خورد. سپس على مردان خان از تهران نیروى جدیدى براى سركوبى سپاه استر آباد فرستاد اما موفقیتى حاصل نكرد. در سال 1196 ه .ق آقا محمد خان، رحیم خان دولو را به حكومت استر آباد منصوب كرد. سپس به سركوبى مخالفین خود از جمله برادرانش پرداخت و پس از سركوبى آنها طوایف مهم قاجار را با هم متحد كرد و روانه فتح شیراز و مبارزه با لطفعلى خان شد.

دوره قاجاریه

استرآباد را باید مهد خاندان قاجار دانست. استرآباد از قدیم تیول ایل قاجار بوده و سپس آنها اراضى این منطقه را به املاك شخصى تبدیل نمودند. آقا محمد خان قاجار بعد از مرگ پدرش مدتها در منطقه استرآباد درگیر نبردهاى پراكنده بود تا عاقبت دستگیر شد و سپس او را نزد كریم خان به شیراز بردند و مدتى بعد او را مقطوع النسل كردند. با شنیدن خبر مرگ كریم خان زند، آقا محمد خان راهى تهران شد و پس از چند سال جنگ و گریز با سرداران زند، عازم بابل شد. آقامحمدخان در استرآباد با قشون شیخ ویس خان به فرماندهى محمد ظاهر خان درگیر شد و بعد از نبردى خونین سپاه زند شكست خورد و محمد ظاهر خان دستگیر و كشته شد.

آقامحمدخان پس از فارغ شدن از سركوب حریفان زند و برادران خود تصمیم گرفت طوایف مختلف قاجار در ناحیه استرآباد را متحد كند. او سرانجام توانست با فتح شهرهاى ایران در سال 1210 ه .ق در تهران رسما تاجگذارى كند. آقا محمد خان در اوایل حكومت خود عده زیادى از تركمن‏ها را كه مداوم شورش مى‏نمودند با بى رحمى به قتل رساند و حدود 700 نفر از آنها را نیز اسیر كرده و به استر آباد آورد و بر چهار دروازه استر آباد از سر تركمن‏ها چهار مناره ساختند.

پس از آقا محمد خان، فتحعلى شاه قاجار به حكومت رسید. در دومین سال حكومتش به امام قلى خان، بیگلربیگى استر آباد دستور داد سادات استر آباد را از عوارض دیوانى و مالیات‏هاى ولایتى معاف نمایند. در زمان سلطنت فتحعلى شاه بخش‏هاى وسیعى از ایران بر اساس قراردادهاى مختلفى چون عهد نامه گلستان و تركمن چاى به روس‏ها واگذار شد و بدین وسیله دست روس‏ها به سرزمین ایران باز شد. در سال 1225 ه .ق محمد قلى میرزا پسر فتحعلى شاه به حكومت استر آباد منصوب گردید. او نیز محمد زمان قاجار را به نیابت از خود به حكومت استر آباد گماشت. در این زمان فتحعلى شاه مردم استر آباد را مسلح نمود و آنجا را به صورت تیول به شاهزادگان واگذار كرد.

در سال 1226 ه .ق بدیع الزمان میرزا، بیگلربیگى استر آباد و گرگان شد. دو سال بعد تركمانان به رهبرى خواجه یوسف كاشغرى دست به شورش زدند و تا استر آباد پیش آمدند. از تهران سپاهى به مقابله با شورشیان آمد و طى یك درگیرى خونین یوسف كاشغرى كشته شد و تركمنان به دشت گرگان گریختند و پس از آن فتحعلى شاه، محمد زمان خان را به حكومت استر آباد منصوب كرد.

پس از آن مجددا تركمن‏ها به رهبرى قربان قلیچ خان یموت شورش نمودند و به سوى دشت گرگان و استر آباد آمدند. فتحعلى شاه سپاهى را به سركوبى آنها فرستاد. تركمانها در این نبرد نیز شكست خورده و به سوى شمال فرار كردند. در سال 1229 ه .ق محمد زمان خان مجددا به حكومت استر آباد و تركمن صحرا منصوب گردید. او پس از مدتى علیه حكومت قاجار شورش نمود و عده‏اى از بزرگان قاجار را به قتل رساند. فتحعلى شاه نیرویى براى سركوبى او فرستاد. نیروهاى فتحعلى شاه، محمد زمان خان را دستگیر كردند. فتحعلى شاه پس از كور كردن او، او را به قتل رساند و همدستان او را نیز از بین بردند. پس از قتل محمد زمان خان، حكومت استر آباد به محمد قلى میرزا سپرده شد.

در سال 1242 ه .ق تركمن‏ها دوباره در نواحى گرگان به رهبرى قیات شورش نمودند. در این زمان بدیع الزمان حاكم استر آباد به مقابله با شورشیان پرداخت و به شدت آنها را سركوب نمود. در سال 1250 ه .ق فتحعلى شاه از دنیا رفت و محمد شاه به سلطنت رسید. او در اوایل حكومت خود محمد قلى میرزا را از حكومت استر آباد عزل نمود و ناصر خان به حكومت استر آباد منصوب گشت و عباس خان بیگلربیگى استر آباد شد. در دوران محمد شاه تركمن‏ها در مناطق اترك، دشت گرگان و استر آباد طغیان كردند. حاكم مازندران مأمور سركوبى تركمن‏ها شد. او از روس‏ها تقاضاى كمك نمود. روس‏ها نیز چند كشتى به آشورا ده فرستادند. پس از سركوب شورش و قتل و غارت تركمن‏ها، روس‏ها در آشورا ده ماندگار شدند و وقتى كه دولت ایران خواست كه منطقه را ترك كنند آنها نپذیرفتند.

پس از مدتى در سال 1262 ه .ق وزیر خارجه روسیه این منطقه را نیز جزو قرارداد تركمن چاى دانست. این منطقه تا سال 1339 ه .ق در اشغال روس‏ها بود و در این سال به ایران برگردانده شد. در زمان حكومت محمد ناصر خان در استر آباد، دوباره تركمن‏ها شورش نمودند. اما سپاه حكومتى پس از سركوبى آنها سران شورش را وادار به اطاعت كرد.

در دوره حكومت محمد شاه چندین بار دیگر تركمن‏ها علیه حكومت قیام كردند و با نیروهاى حكومتى به نبرد پرداختند و حتى عده‏اى از مردم استر آباد را اسیر كرده و به عنوان برده به فروش رساندند. در سال 1260 ه .ق شاهرخ خان صاحب اختیار استر آباد شد. در سال 1263 سلیمان خان جانشین او شد. در سال 1264 محمد شاه از دنیا رفت و ناصر الدین شاه به حكومت رسید. او مهدى قلى میرزا را از حكومت مازندران عزل و امیر كبیر میرزا اسماعیل را به حكومت استر آباد گماشت. اما اندكى بعد امیر كبیر، محمد ولى خان بیگلربیگى را به استر آباد فرستاد تا اهل یموت و گرگان كه دست به آشوب زده بودند، آرام كند. در سال 1267 ه .ق انبار بزرگ روس‏ها در آشورا ده آتش گرفت و مجددا حكومت ایران آن را ساخت و به روس‏ها اجاره داد. پس از آن امیر كبیر حق امتیاز شیلات در ناحیه استر آباد را كه به روس‏ها واگذار شده بود فسخ نمود. در این سال (1267 ه .ق) تركمن‏ها در ناحیه استر آباد شورش نمودند. محمد ولى خان قاجار به كمك جعفر قلى خان قره داغى آنها را سركوب نمودند.

در سال 1272 مجددا تركمن‏ها عصیان نمودند. جعفرقلى‏خان شادلو مأمور آرام نمودن تركمانان شد او نیز به كمك میرزا اسماعیل خان شورش آنها را آرام نمود. در سال 1275 تا 1277 كیومرث میرزا ابو الملوك حاكم استر آباد بود. در سال 1277 سلطان مسعود میرزا یمین الدوله ظل السلطان حاكم این مناطق شد. در سال 1279 شیر خان عین الملك جانشین او شد. در سال 1283 ه .ق سلیمان خان ملقب به سرتیپ صاحب اختیار، حاكم استر آباد شد.

در سال 1298 ه .ق طبق «قرارداد آخال» (كه بین ایران و روسیه منعقد شد) رود اترك به عنوان خط مرزى ایران و روس مشخص گردید و بدین وسیله بسیارى از تركمن‏ها تبعه روس شدند و قسمت كوچكى از سرزمین تركمن‏ها براى ایران باقى ماند. در سال 1300 ه .ق مساعد الدوله از حكومت استر آباد عزل گردید و سهام الدوله به حكومت آنجا منصوب شد. در سال 1302 بار دیگر تركمانان در استر آباد دست به شورش زدند. سپاهى از تهران به كمك سهام الدوله آمد و آن شورش را سركوب نمود.

در سال 1305 مجددا تركمان‏ها اقدام به شورش نمودند. سهام الدوله سپاهى را به نبرد با آنها فرستاد. سپاهیان او شكست خورده و عده زیادى كشته شدند. در این سال سهام الدوله عزل و سیف الدوله حاكم استر آباد گردید. او در همین سال به تركمانان حمله كرد و بسیارى از آنان را كشته و عده‏اى را اسیر نمود. در سال 1306 سیف الدوله یكى از رؤساى تركمن را به قتل رساند و مجددا شورش در شهر آغاز گردید. به دنبال آن سیف الدوله عزل گردید و حشمت الدوله جانشین او شد.

در سال 1310 بدنبال شیوع بیمارى وبا و ظلم و ستم حشمت الدوله، شهر استر آباد متشنج شد و به دنبال آن حشمت الدوله عزل و میرزا عبدالله خان انتظام الدوله جانشین او شد. او نیز در سال 1311 معزول گردید. در سال 1313 ه .ق ناصر الدین شاه به قتل رسید و فرزندش مظفر الدین شاه به حكومت رسید. دوران حكومت یازده ساله او، دوران رشد اولیه مشروطیت در ایران است. در آغاز حكومت مظفر الدین شاه، شاهزاده وجیه الله میرزا به حكومت استر آباد منصوب شد. چند صباحى بعد شاهزاده جهانسوز میرزا، امیر نویان جانشین او شد و در سال 1315 حكومت استر آباد و تركمن‏ها به ولى خان نصر السلطنه واگذار گردید. در سال 1317 میرزا احمد خان علاء الدوله به حكومت استر آباد و دشت گرگان منصوب شد. در سال 1322 ه .ق آقا بالا خان معروف به سردار افخم جانشین او شد.

وضعیت ناهمواری

استان گلستان از نظر ناهمواری به سه ناحیه زیر تقسیم می‌شود: * ناحیهٔ کوهستانی: این ناحیه از ارتفاع ۵۰۰ متری تا بیش از ۳۰۰۰ متر را در بر گرفته و پوشیده از گونه‌های جنگلی و مرتعی است.

شهرستان‌ها

این استان در اسفند سال ۱۳۸۷ دارای ۱۴ شهرستان به نام‌های آزادشهر، آق قلا، گرگان، گنبدکاووس، بندر ترکمن، گمیشان، رامیان، کردکوی، بندرگز، علی آباد کتول، گالیکش، کلاله، مراوه تپه و مینودشت و دارای ۲۵ شهر و ۲۳ بخش و ۵۳ دهستان می‌باشد.

مردم

جمعیت استان گلستان براساس بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ بالغ بر ۱٬۶۱۷٬۰۸۷ نفر است که از این تعداد ۷۳۲۶۹۹ نفر شهرنشین و ۸۹۴۵۳۹ نفر روستانشین می‌باشند. در استان، تنها دو شهر گرگان (۲۷۴٬۴۳۸) و گنبد کاووس (۱۲۹٬۱۶۷) دارای جمعیتی بیش از صد هزار نفر می‌باشند.

اقوام متعددی در این استان زندگی می‌کنند که شامل فارس‌ها، ترکمن‌ها، سیستانی‌ها، بلوچ‌ها، کردها، ترک‌ها (آذربایجانی و قزلباش) و قزاق‌ها می‌شوند.

فارس‌ها به دو دستهٔ بومی و مهاجر تقسیم می‌شوند. فارس‌های بومی بیشتر به گویش‌های گرگانی، کتولی و مازندرانی تکلم می‌کنند. مهاجرین به استان هم بیشتر سیستانی، بلوچ، سمنانی و خراسانی هستند. فارسی‌زبان‌ها بیشتر در مرکز و جنوب استان و مازندرانی‌ها در روستاهای نیمه غربی استان سکونت دارند.

ترکمن‌ها در بخش شرقی، مرکزی و شمالی استان و همچنین در مرکز استان سکونت دارند. ، سنی‌مذهب هستند و به زبان ترکمنی تکلم می‌کنند.

برآوردهای متفاوتی از نسبت جمعیتی اقوام مختلف این استان در دست است. به گفتهٔ وب‌گاه مؤسسه فرهنگی میرداماد؛ پارسی‌ها (بومیان و سیستانی‌ها) ۵۵٫۶ درصد تا ۶۳ درصد، ترکمنها (۳۳٫۱ درصد)، کردها (۵ درصد)، بلوچها (۴٫۳ درصد) و جمعیت را تشکیل می‌دهند. ۱۵٫۴ درصد تا ۱۸ درصداز پارسی‌های استان سیستانی‌تبارند. روستاییان برای ساختن خانه‌های خود، بسته به محیط جغرافیایی که در آن به‌سر می‌برند، از سنگ و چوب و آجر بهره گرفته‌اند و داشتن سقف شیروانی در آن‌ها بسیار دیده می‌شود. پس از انقلاب اسلامی، بیش تر این روستاها دارای راه ارتباطی مناسب و شبکه‌ی آب، برق و ارتباط از راه دور شده‌اند. روستاییان به کار کشاورزی، باغ‌داری، دامپروری، زنبورداری، پرروش کرم‌ابریشم، صنایع دستی، ماهیگیری و پرروش ماهی می‌پردازند و برخی از آن‌ها نیز در کار جنگل‌داری به سازمان‌های مربوطه یاری می‌رسانند.