مشهورترین زنانی که تحصیلات عالیه داشتند
علوم اسلامی به ویژه فقه و حدیث موضوعاتی هستند که زنان به آن ها علاقه مند بودند، ازاین رو، در میان محدثان و فقیهان، زنانی هستند که از چهره های برجسته به شمار می روند. شرح حال 1543، زن حدیث دان که در کتب تراجم گنجانده شده است، حکایت از این دارد که در آن زمان برای آموزش زنان بستر مناسبی وجود داشت. در اینجا گزارش کوتاهی از تعدادی از زنان سرشناس برای نشان دادن شایستگی آنان در تحصیلات عالیه، نقل می کنیم:
سیده نفیسه دختر ابومحمد حسن بن زید از تبار امیر مؤمنان علی علیه السلام
وی از زنان صالح و پرهیزگار بود و در علم حدیث آنچنان تبحر داشت که امام شافعی به هنگام اوج نام آوری خود در «فسطاط » مصر پای درس او می نشست و استماع حدیث می کرد (65) .
در حلقه درس این بانوی با فضیلت، بسیاری از دانشمندان نامی و مجتهدان حضور می یافتند.مصری ها به این بانو علاقه زیادی داشتند. هنگامی که امام شافعی فوت کرد، جنازه او را به خانه سیده نفیسه بردند و او نماز خواند (66) . سیده نفیسه در سال 208 ه ق در گذشت و شوهرش اسحاق بن جعفرالصادق علیه السلام خواست جنازه او را به مدینه انتقال بدهد، که مصری ها جلوگیری کردند. و اورا در قاهره دفن کردند. هم اینک مزار ایشان معروف است.
شهده دختر ابو نصر احمدبن فرج ابری دینوری
شیخه شهده که «فخرالنساء» نام گرفته بود در مسجد جامع بغداد برای انبوهی از دانشجویان علاوه بر علوم دینی، ادبیات و فنون بلاغت و شعر تدریس می کرد. ابن خلکان درباره وی می نویسد:
او از زنان دانشمند بود و خطی زیبا داشت و گروه زیادی نزد وی سماع حدیث کردند. ازبزرگان علما کسی به پای او نمی رسید. وی از ابوالخطاب نصربن احمد بطروانی و ابوعبدالله حسین بن احمدبن طلحه نعالی و طلحة بن محمد زینبی و افراد دیگر چون ابوالحسن علی بن حسین بن ایوب و ابوالحسن احمدبن عبدالقادر بن یوسف و فخرالاسلام ابوبکر محمدبن احمدشاشی سماع حدیث کرد و شهرت و آوازه اش عالم گیر شد. (67) او در میان علمای بزرگ اسلام مقامی همتای برجسته ترین علما را پیدا کرد. یکی از شاگردان این زن ابن تیمیه حرانی بود که ازوی سماع حدیث کرد. او در سال 574 درگذشت.