تبیان، دستیار زندگی

۱) دیابت نوع یك

یك بیماری خودایمنی است . بیماری خودایمنی هنگامی به وجود می آید كه دستگاه دستگاه ایمنی بدن به بخشی از بدن آسیب برساند . در بیماران دیابتی دستگاه ایمنی به سلولهای بتای جزیر ه های لانگرهانس لوزالمعده كه انسولین تولید می كنند یورش می برد و به آن ها آسیب می رساند . در نتیجه ، لوزا لمعده انسولین نمی سازد یا مقدار تولید آن بسیار پایین است. از این رو بیماران دیابت نوع یك برای زنده ماندن به دریافت روزانه ی انسولین وابسته هستند. دانشمندان هنوز به درستی نم ی دانند كه چه چیزی باعث می شود دستگاه ایمنی به سلول های بتا یورش برد. با وجود این آن ها عامل های ژنتیكی و عامل های محیطی ، مانند ویروس ها ، را در این كار درگیر می دانند.

نزدیك ۵ تا ۱۰ درصد دیابتی های شناسایی شده در ایالات متحده امریكا به دیابت نوع یك دچار هستند این نوع از دیابت بیشتر در بچه ها و افراد جوان دیده می شود ، اما می تواند در بزرگسالی نیز به وجود آید.

نشانه های دیابت نوع یك به طور معمول در زمان كوتاهی بروز پیدا می كند. این نشانه ها عبارتند از:

تشنگی بیش از اندازه

ادرار فراوان (شب ادراری در كودكان)

گرسنگی زیاد

كاهش وزن ناگهانی

تاربینی

خستگی فراوان

دل آشوبی

اگر این دیابت تشخیص داده نشود و با انسولین درمان نشود ، شخص ممكن است به وضعیت كشنده ایی دچار شود كه كتواسیدوز دیابتی نامیده می شود .

۲) دیابت نوع دو

فراوان ترین شكل دیابت است. نزدیك ۹۰ تا ۹۵ درصد افراد دیابتی به دیابت نوع دو دچار هستند كه نزدیك یك سوم آن ها شناسایی نشده اند. این گونه از دیابت ب بیشتر در بزرگسال ان، به ویژه در افراد بیش از ۵۵ سال دیده می شود. هم عامل های ژنتیكی و هم عامل های محیطی دراین بیماری دخالت دارند. بیشتر ژن های درگیر دراین بیماری شناسایی نشده اند. چاقی مهم ترین عامل محیطی اثر گذار در این بیماری است. نزدیك ۸۰ درصد از این افراد، چاق هستند. همین طور كه بچه ها روز به روز چاق تر می شوند ، دیابت نوع دو در بین افراد جوان و كم سال تر نیز فراوان تر دیده می شود.

هنگامی كه دیابت نوع دوم شناسایی می شود ، لوزالمعده به طور معمول به اندازه ی كافی انسولین تولید می كند . اما به علت های كمتر شناخته شده ای ، بدن نمی تواند به شیوه ی كارآمدی از انسولین بهره مند شود . یعنی سلول هایی كه انسولین برآن ها اثر می گذارد، در حضور انسولین نیز كار خود را در سوخت و ساز قندها به خوبی انجام نمی دهند . به این وضعیت، مقاومت به انسولین می گویند . ب ا ادامه پیدا كردن این وضعیت، پس از چند سال تولید انسولین كاهش می یابد و ممكن است بیمار به تزریق انسولین نیز نیاز پیدا كند . به هر حال، نتیجه مانند دیابت نوع یك است ، یعنی گلو كز خون افزایش می یابد و بدن نمی تواند از سرچشمه ی اصلی انرژی به خوبی بهره مند شود و افزایش گلوكز خون به بافت های بدن آسیب می رساند.

نشانه های دیابت نوع دوم آرام آرام خود را نشان می دهند. این نشانه ها عبارتند از:

ادرار فراوان

تار بینی

خستگی بیش از اندازه

عفونت های پی درپی

كاهش بیش از اندازه ی وزن

بهبود آهسته ی زخم ها

ناتوانی جنسی در مردان

بسیاری از بیماران دیابت نوع دوم نشانه هایی این بیماری را نشان نمی دهند و برای سال ها از بیماری خود آگاه نمی شوند. بررسی ها نشان می دهد هنگامی كه این بیماری در فردی شناسایی می شود، او دست كم از ۴ تا ۷ سال پیش به آن دچار بوده است. هنگام شناسایی بیماری در بیماران دیابت نوع دوم، ۲۵ درصد به آسیب شبكیه، ۹ درصدبه آسیب عصب ها و ۸ درصد به آسیب كلیه دچار هستند.

۳) دیابت بارداری

فقط هنگام بارداری پدیدار میشود و مانند دیابت نوع دوم بیشتر در خانواده هایی دیده می شود كه پیشینه ی دیابت دارند . این نوع دیابت به طور معمول در هفته ی ۲۴ و ۲۸ بارداری شناسایی و پس از زایمان ناپدید می شود . از این رو، پیشنهاد می شود كه مادران باردار در این هفته های بارداری غربالگری شوند. این دیابت در نزدیك ۳ تا ۵ درصد همه ی بارداری ها خود را نشان می دهد.

افزایش قند خون مادر با افزایش وزن نوزاد به هنگام تولد، نارسایی تنفسی، كاهش قند خون نوزاد و یرقان ارتباط دارد. گاهی نیز بچه در زهدان مادر می میرد. با نظارت بر میزان قند خون مادر می توان این آسیب ها را بسیار كاهش داد. این دیابت به طور معمول برای جان مادر خطر آفرین نیست. با وجود این، خطر دچار شدن مادر به دیابت نوع دوم را افزایش می دهد.

نشانه های دیابت بارداری عبارتند از:

تشنگی بیش از اندازه

ادرار فراوان

كاهش وزن با وجود افزایش اشتها

خستگی زیاد

دل آشوبی و بالاآوردن

عفونت پی در پی در مثانه، مهبل و پوست

منبع:

۱. Gard Paul R., Human Endocrinology, Taylor & Francis, ۱۹۹۸

۲. Murray R.K., Granner D.K., Mayes P.A, and Rodwell V.W, Harper’s Biochemistry, McGraw-Hill, ۲۰۰۴

۳. Leroith D., Taylor S.I., and Olefsky J.M., Diabetes Mellitus, Lippincott Williams and Willkins, ۲۰۰۰

۴. Diabetes, Medical Encyclopedia, A service by National library of Medicine & national Institute of Health , http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/۰۰۱۲۱۴.htm

۵. Scott R Votey, Scott R Votey, Diabetes Mellitus, eMedicine, http://www.emedicine.com/ped/topic۵۸۱.htm and http://www.emedicine.com/ped/topic۳۰۸۸.htm

۶. Goldfine Ira D. , Youngren Jack F. Contributions of the American Journal of Physiology to the discovery of insulin, Am J Physiol Endocrinol Metab ۲۷۴: E۲۰۷-E۲۰۹, ۱۹۹۸

دیابت ؛ درمان مدارا و...

در سراسر جهان، اکثر افرادی که در شهرها زندگی می کنند از فعالیت بدنی کمتری برخوردارند، جمعیت جهان رو به فزونی است و اکثر افراد نسبت به گذشته از طول عمر بیشتری برخوردارند. در عین حال مردم نسبت به گذشته از غذاهای ناسالم و پر حجم استفاده می کنند. بنابرین ین ترکیب نامناسب (فعالیت بدنی کم و استفاده از غذاهی نا سالم) سبب افزیش غیر قابل کنترل شیوع دیابت در جهان شده است.

چگونه می توان دیابت خود را کنترل کرد؟

شما می توانید با برنامه غذایی درست، فعالیت بدنی منظم و نگهداری وزن د حد ایده آل، به کنترل مطلوب قند خون دست یابید.

نگهداری وزن در میزان طبیعی به کنترل چربی های خون و کاهش فشار خون نیز کمک می کند. تعدادی از مبتلایان به دیابت برای کنترل قند خون طبق نظر پزشک به مصرف قرص های خوراکی پایین آورنده قند خون یا انسولین نیاز دارند.

کنترل قند خون= فعالیت بدنی منظم+ برنامه غذایی درست

چگونه می توان به طور صحیح غذا مصرف کرد؟

استفاده از هرم مواد غذایی به شما کمک می کند تا برای تغذیه صحیح از غذاهای متنوع استفاده کنید. زمانی که غذاهای متنوع می خورید ویتامین ها و مواد معدنی لازم نیز به بدنتان می رسد.

سعی کنید هر روز از هر گروه از مواد غذایی نام برده شده در هرم زیر استفاده نمایید.

مواد نشاسته ای چیست؟

مواد نشاسته ای شامل انواع نان، غلات، حبوبات، انواع خمیرها یا سبزیجات نشاسته ای است. در هر وعده غذایی باید از مواد نشاسته ای استفاده کرد. ممکن است شنیده باشید که مبتلایان به دیابت نباید مواد نشاسته ای بخورند ولی به خاطر داشته باشید که این توصیه دیگران را هرگز اجرا نکنید. خوردن مواد نشاسته ای برای سلامت هر فرد لازم و ضروری است.

تعداد واحد کربوهیدارت بستگی به شرایط مختلف دارد:

الف) میزان کالری مورد نیاز

ب) برنامه درمانی دیابت

مصرف مواد نشاسته ای سبب کسب انرژی، ویتامین ها، مواد معدنی و فیبر می شود. غلات کامل مفیدتر از بقیه غلات است زیرا باعث رساندن بیشتر مواد معدنی، ویتامین و فیبر به بدن می گردد.

فیبر موجود در غذاهای گیاهی که جزئی غیرقابل جذب است، به کارکرد درست روده ها کمک می کند.

یک واحد ماده نشاسته ای شامل چه غذاهایی است؟

۱ واحد

یک برش یا ۳۰ گرم نان (سنگک، تافتون، بربری) یا ۳ عدد بیسکویت معمولی یا ۱ عدد سیب زمینی کوچک یا ۳/۱ لیوان برنج پخته یا ۳/۱ لیوان عدس پخته

۲ واحد

۲ برش نان یا ۱ عدد سیب زمینی پخته+ ۱ عدد بلال (تقریباٌ ۱۵ سانتی متر)

۳ واحد

۱ عدد سیب زمینی آب پز+ ۵ قاشق غذا خوری برنج پخته+ برش نان

ممکن است فقط لازم باشد یکی از مواد فوق یا ۳ واحد ماده نشاسته ای را مصرف کنید. اگر به خوردن بیش از یک نوع کربوهیدرات در هر وعده غذایی نیاز داشتید از مواد نشاسته ای مختلف استفاده نمایید.

یک واحد از گروه سبزی ها شامل چیست؟

۱ واحد

۱ عدد هویج پخته یا یک سوم لیوان لوبیا سبز یا قارچ پخته

۲ واحد

۱عدد هویج پخته+ ۱ کاسه (کوچک) سالاد یا ۱ عدد گوجه فرنگی متوسط

۳ واحد

 نصف لیوان سبزیجات پخته یا خام خرد شده (گل کلم، ذرت و...)+ ۱ عدد گوجه فرنگی متوسط+ سه چهارم لیوان آب سبزی ها

ممکن است ۱ واحد یا بیشتر از سبزی ها مورد نیاز روزانه شما باشد. اگر روزانه بیش از ۱ واحد سبزی ها مورد نیاز است، سعی کنید از انواع مختلف سبزی ها استفاده نمایید.

مهم ترین راه برای خرید، پخت و خوردن سبزی ها چیست؟

سعی کنید از سبزی های خام یا پخته بدون چربی یا کم چربی مصرف نمایید. می توانید سبزی ها را بدون چربی نیز طبخ کنید.

سعی کنید از سس سالاد بدون چربی یا کم چربی برای روی سالاد یا سبزی ها استفاده نمایید.

از پیاز و سیر در غذاها استفاده کنید.

به جای سس از آبغوره یا آب لیمو در سالاد استفاده کنید.

در حین پخت به سبزی ها یک قطعه گوشت قرمز یا مرغ اضافه کنید.

بهتر است سبزی ها سریعاٌ بپزید و سعی کنید آنها را در کمی آب جوش بجوشانید.

اگر سبزی را بصورت سرخ کرده مصرف می کنید باید از روغن های مایع نظیر روغن زیتون، ذرت و یا آفتابگردان به مقدار بسیار کم استفاده نمایید.

سعی کنید به سبزی های پخته شده کره یا مارگارین اضافه نکنید.

اگر نیاز به مصرف سس برای سالاد دارید از ماست کم چربی و یا آب لیمو نی ز می توانید جهت تهیه سس استفاده کنید.