تبیان، دستیار زندگی

استرس شغلی، نوعی اختلال مزمن روانی است که در اثر شرایط سخت کاری به وجود می آید و روی عملکرد فردی و سلامت جسمی و ذهنی افراد تاثیر می گذارد.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز،   بی خوابی، حواس پرتی، اضطراب و تنش، غیبت از کار، افسردگی، خستگی، ناامیدی، عصبانیت بیش از حد، مشکلات خانوادگی و بیماری های جسمی مانند میگرن، بیماری قلبی، سردرد، سوءهاضمه و کمردرد، از نمونه های بارز استرس شغلی است که به دلیل مشکلات پیچیده و فراوانی به وجود می آید.

تحقیقات نشان داده است که مدیر کج‌خلق، خشن، انتقادگر و بی‌ملاحظه فشار را در محیط کار بالا می‌برد که در این شرایط کارمند قادر نخواهد بود روابط مثبتی را با همکاران و همچنین اعضای خانواده خود برقرار کند.

بر اساس یافته‌های یک پژوهش که در مجله اینترنتی «روانشناسی شخصیت» به چاپ رسیده است، استرس و فشاری که توسط مدیر بداخلاق ایجاد می‌شود، روابط مسالمت آمیز همکاری و متعاقب آن روابط فرد با اعضای خانواده‌اش را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

نتایج این پژوهش حاکی است: تعداد بیشتر فرزندان، سطح رضایت کارمندان را بالاتر می‌برد. همچنین ارتباط طولانی‌تر کارمندان با یکدیگر، تاثیر رفتار بد مدیران را روی آنها کاهش می‌دهد.

این یافته پیام مهم و صریحی برای سازمان‌ها و مدیران دارد که سوء رفتارها از سوی کارمندان برای همیشه تحمل نمی‌شود و روزی عواقب خود را به آنها نشان خواهد داد.

به یک پاسخ هیجانی و روانی “ مضر ” اطلاق می شود که در زمانیکه نیازهای شغل با نیازها و تواناییهای فرد همگون نباشد ایجاد می گردد.

استرس شغلی را می‌توان جمع شدن عامل‌های استرس زا در وضعیت‌های مرتبط با شغل دانست که بیشتر افراد نسبت به استرس زا بودن آن اتفاق نظر دارند. همچنین استرس شغلی به عنوان کنش متقابل بین شرایط کار و ویژگی‌های فردی شاغل، میزان بیش از حد خواست‌های محیط کار و در نتیجه فشار‌های مرتبط با آن است که فرد بتواند از عهده آنها برآید

استرس فرد را در حالت آماده باش قرار می دهد و انسان نیز با آماده کردن بدن برای ایجاد شرایط دفاعی پاسخ می دهد.

سیستم عصبی با ترشح هورمونها و افزایش نبض و تنفس عمیق و کشش عضلات پاسخ می دهد. این پاسخ از قبل آمادگی ایجاد شدن را دارد و اغلب همه به یک شکل پاسخ می دهند و بستگی ندارد که استرس در محل کار ایجاد شود یادر خانه.

استرس و عملکرد کاری

سطوحی از استرس ممکن است به بهتر شدن عملکرد کاری کمک کنند.. وقتی استرس وجود ندارد چالش‌های کاری وجود نخواهد داشت، کسالت و ناتوانی افزایش یافته و بر روی عملکرد اثر منفی می‌گذارد. چنانچه استرس افزایش پیدا کند عملکرد به سمت بهبود می‌رود و کارکنان آمادگی ذهنی و روانی بالایی برای رویارویی با چالش‌ها پیدا می‌کنند

بعضی تحریک‌ها مفید هستند و  کارکنان را برای رسیدن به احساس موفقیت و رضایت شغلی فعال می‌کنند. حال اگر مقدار استرس از سطح بهینه فراتر رود تقاضا‌های زیاد از حد از کارکنان افزایش می‌یابد و سطح عملکرد افت می‌کند.

در این نقطه، توان هماهنگی کارکنان از بین رفته، تصمیم‌گیری برای آنها مشکل شده و رفتار‌های نامتعادل بروز می‌کنند. همچنین اگر استرس از حد معینی بیشتر شود عملکرد بدتر شده و کارکنان با شکستگی ذهنی و فیزیکی روبرو می‌شوند.

استرس و سلامتی

 دوره های کوتاه مدت استرس چندان خطر ناک نیستند ولی اگر شرایط استرس زا لا ینحل باقی بمانند باعث خستگی می شود که بدن قابلیت دفاع را از دست می دهد و در نتیجه خطر ابتلا به بیماری و آسیب به سلامتی فرد بیشتر می شود.

 علائم اولیه استرس بخوبی قابل شناسایی نیستند و تاثیرات مزمن آن زمان زیادی می خواهد و ممکن است شناخته نشوند.

 استرس نقش مهمی در ایجاد بیماریهای مزمن بخصوص بیماریهای قلبی – عروقی ، اسکلتی – عضلانی و روانی دارد.

 تحقیقات نشان می دهند شغلهایی که به فرد اختیار عمل کمتری در کنترل آن می دهد خطر ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی را بیشتر می کنند.

 تفاوت ابتلا به بیماریهای روانی برای مشاغل مختلف به میزان استرس ناشی از آن بستگی دارد.

بسیاری از مطالعات نیز ارتباط بین شرایط کاری و ابتلا به سرطان ، زخم معده و حتی خودکشی را دریافته اند.

استرس - سلامتی و بهره وری

    امروزه شرایط شغلی استرس زا با افزایش غیبتها ،    تاخیر ها و حتی ترک کار همراه است.  یک سازمان سالم سازمانی است که میزان بیماریها ، آسیبها و ناتوانیها در محیط کار کمتر باشد.   تحقیقات  نشان داده که محیط کار سالم باعث بهره وری بیشتر می شود .

علائم اولیه ناشی از استرس

-   سردرد

-   اختلال خواب

-   عدم تمرکز

-   معده درد

-   عدم رضایت شغلی

-   روحیه پایین

-   خستگی

آسیبهای ناشی از استرس

الف )  عواقب جسمانی

-  بیماریهاو سکته قلبی

-  دردهای عضلانی – اسکلتی ، کمردرد

-   زخم معده

-   سرطانها

-   دیابت

-   بیماریهای کبدی

-  بیماریهای  تنفسی – شش ها

ب)  عواقب رفتاری

-   سیگاری شدن

-   استفاده از مواد مخدر و الکل

-   درگیر حوادث شدن

-   خشونت

-   اختلال غذایی ( اشتها )

ج )  عواقب روانی

-   شکست در روابط خانوادگی

-   اختلالات خواب

-   اختلالات جنسی

-   افسردگی

-   خستگی مفرط جسمی

 -  بی تفاوتی احساسی

-   بی تفاوتی رفتاری

-  کاهش مهارت فردی

-   عدم کنترل روی کار

-  بی ارزش دانستن ماهیت کار

-   عدم کارایی

-   عدم رضایت از همکاران

-   گرایش به ترک کار

عواقب استرس شغلی در محیط کار

-  بیماری

-   غیبت از کار

-  عدم رضایت شغلی

-  تاخیر

-   حوادث در محیط کار

-   کاهش بهره وری

-   کاهش انگیزه

-  کاهش قدرت تصمیم گیری

کنترل استرس :    

گام اول :   شناسایی مشکل

-   مربوط به نوع کار

-   مربوط به سازمان

-   مربوط به محیط کار

گام دوم :  طراحی مجدد و  مداخله

-  الویت بندی استراتژِی

گام سوم :  ارزیابی

-  ارزیابی کوتاه و دراز مدت

راهکارهای کاهش اضطراب

1- ورزش کنید و سعی داشته باشید که طی انجام تمرینات منظم ورزشی ، خود را رها کنید . نفس های عمیق ، آرام سازی عضلانی ، فریاد کشیدن در کوه و دشت و بی محابا دویدن ، بسیاری از اضطراب های شمارا رفع خواهد کرد .

3- به خاطر داشته باشید کلماتی را که بار اضطرابی دارند ، مثل « هیچ وقت ، همیشه ، هرگز ، زود ، سریع ، باید ، حتماً و ... ) از گنجینه لغات خود حذف کنید و جای آن را با کلمات متعادل و آرام بخشی مثل بعضی اوقات ، با حوصله ، آرام ، بهتر است و .. » جایگزین کنید .

سلام ملیا جان