تبیان، دستیار زندگی

شدیدترین حسرت در قیامت برای کیست؟

امام صادق علیه السّلام می فرمایند: ولایت ما جز با عمل به دست نمی آید و به راستی شدیدترین حسرت در روز قیامت از آنِ مردی است که از عدالت سخن بگوید ولی در عمل بر خلاف آن رفتار کند.۱

در جامعه ای که عدالت در آن برقرار است بدگمانی و سوءظن معنا ندارد و خوب است در همه چیز حمل به صحّت شود مگر اینکه خلاف آن ثابت شده باشد.

امام هادی علیه السّلام می فرمایند: در دوران غلبه عدالت پیشگی بر ستمگری، بدگمانی به دیگران نارواست و در زمان چیرگی ستمگری بر عدالت، اعتماد و خوش بینی به دیگران خطاست، مگر آنکه به بدی یا خوبی کسی علم داشته باشی.۲

منبع:
۱. مصادقة الاخوان، ص ۳۵.
۲. اعلام الدین، ص ۳۱۲.
۳. مفاتیح الحیاة، ص ۴۸۳.

قیامت را باور کن!

نماز آن است که انسان را از قیامت هراسناک و به یاد معاد متذکر کند. «انّ عذاب ربّهم غیر مأمون»⁴. چه کسی از عذاب الهی در امان است؟ مگر انسان برگه ی ایمنی دریافت کرده است؟

پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) می فرماید: بدانید که خدای سبحان به عزت خویش قسم یاد کرده که نمازگزاران و سجده کنندگان را به آتش نسوزاند و آنان را نترساند، روزی که همه گرفتار ترسند نمازگزاران و اهل سجده نمی ترسند؛⁵ زیرا صدای آتش جهنم را نمی شنوند:«لا یسمعون حسیسها»⁶.

از امام صادق (علیه السّلام) نقل شده که فرمود: وقتی نماز می خوانید، مانند کسی نماز بخوانید که می خواهد نماز را وداع کند؛ ممکن است اجل مهلت ندهد به نماز بعدی برسی!⁷

منبع:
1. سوره معارج، آیه 26.
2. سوره ص، آیه 26. 
3. سروه معارج، آیه 27.
4. سوره معارج، آیه 28.
5. اربعین شیخ بهایی، ح9.
6. سوره انبیاء، آیه 102.
7. الأمالی و المجالس، ص212، مجلس 44، ح10.

امان از روز رسوایی

اگر کسی در دنیا رسوا شد می تواند در جایی، مثلاً پشت دیوار، درخت، درّه یا دامنه ی کوهی پنهان

شود، تا کسی او را نبیند؛ اما فردا که در پیشگاه حق، حقیقت ظاهر می شود، دیگر مفرّ و دره و کوهی نیست. 

در قرآن کریم آمده است که از پیامبر سؤال می کنند: خداوند این کوهها را در قیامت چه می کند؟ «و یسئلونک عن الجبال فقل ینفسها ربّی نَسفاً- فَیَذَرها قاعاً صَفصَفاً- لا تری فیها عوجاً و لا أمتاً» ای پیامبر بگو کوهی نمی ماند. همه کوهها کوبیده می شود و سرزمین قیامت صاف بوده و درّه و کوه و تلّ و تپه ای ندارد. درخت و دیواری ندارد تا انسان شرمنده، خود را آنجا پنهان کند.

چشم اهل محشر هم تیز است؛ و هر جا را بخواهند می بینند: «فبصرک الیوم حدید» انسان است و چشم انداز وسیع موجودات. کجا انسان شرمنده می تواند خود را پنهان کند؟ چگونه کسی که عمری را به بدگویی سپری کرده آنگاه که سرپوش برداشته می شود در بین دیگران بسر برد؟

بنابراین، مهمترین خطر بی آبرویی است.

خدای متعال در ستایش پیامبر و مؤمنان، می فرماید: اینها کسانی هستند که آبرویشان در قیامت محفوظ است: «یوم لایخزی الله النّبی و الّذین امنوا معه نورهم یسعی بین أیدیهم و بأیمانهم یقولون ربّنا أتمم لنا نورنا و اغفرلنا إنّک علی کلّ شیءٍ قدیر» روز قیامت روزی است که خدا آبروی پیامبر و پیروانش را حفظ می کند. معلوم می شود که خطر جدی است. خدا عظمت پیامبر را تبیین می کند و می فرماید: در آن روز آبروی پیامبر و پیروانش محفوظ است و خدا آنان را خوار نمی گرداند و آبروی دیگران رفته است.

گریه کن نداریم!

جوان عابدى هنگام مرگ، خانواده خود را دید كه گرد او حلقه زده اند و گریه مى كنند.
پس رو به پدرش كرد و گفت: اى پدر، چرا گریه مى كنى ؟
گفت: پسرم فراق تو و تنهائى خود را بیاد مى آورم اشك از دیدگانم جارى مى شود.

خطاب به مادرش گفت: مادرم، تو چرا گریه مى كنى ؟
گفت: گریه من به خاطر غم فقدان تو است. عمرى من و پدرت زحمت كشیدیم كه عصاى دوران پیرى ما باشى، اكنون از میان ما مى روى و ما را تنها مى گذارى.
پس به همسرش گفت: چه چیزى ترا به گریه وا داشته است ؟
گفت: اینكه نیكى ترا از دست مى دهم و به غیر تو نیازمند مى شوم .

آنگاه از فرزندانش پرسید: شما چرا مى گریید ؟
گفتند: به خاطر یتیمى و خوارى پس از تو .
پس جوان عابد به آنان نگریست و گریست .
خانواده اش پرسیدند: تو چرا گریه مى كنى ؟
پاسخ داد: شما براى خودتان مى گریید، من هم بر خود مى گریم .

چه كسى براى سفر طولانى كه در پیش دارم مى گرید ؟
چه كسى به خاطر كمى زاد و توشه من اشك مى ریزد ؟
چه كسى براى من در آن خانه خاكى و تنگ و تاریك قبر گریان است ؟
چه كسى براى بدى اعمال و سوءحساب من مى نالد ؟

آیا در میان شما كه عزیزترین افراد نسبت به من هستید، و من نیز عزیزترین افراد نسبت به شما هستم، كسى هست كه براى وقوف من در مقابل پروردگار براى رسیدگى اعمال بگرید؟
این بگفت و آهى جانكاه كشید و بمرد.
اثنى عشریه / ص ۲۶۰.

برای خدا چه آوردی؟
شیخ عبدالله گلپایگانی را در خواب دیدند گفته بود پس از مرگ مرا به آسمان بردند و گفتند: «چه آورده‌ای؟»

گفتم: «درس و بحث» ملائكه در آن خدشه كردند.
گفتند: «دیگر چه داری؟» گفتم: «زیارت و توسل» آنرا هم قبول نكردند. عاجز شدم.

گفتم: «چیزی ندارم!» گفتند: «تو دُر گرانبهایی داری: می‌خواستی بروی كربلا، دو ریال نداشتی مركب كرایه كنی، پیاده كه می‌رفتی خار به پایت رفت عاجز شدی «من شیخ عبدالله با اینهمه درس و بحث نباید دو ریال داشته باشم با مركب بروم!؟» سریع از این فكر پشیمان شدی و گفتی:
« الحمد لله رب العالمین» این آن دری است كه نزد ما محفوظ مانده همین هم به درد تو می‌خورد.

مؤمنان کامل این صفات را دارند

امام صادق علیه السلام ـ در توصیف مؤمنان كامل فرمود : آنان ، كسانى اند كه در آسایش و سختى به برادران، نیكى مى كنند ، و در هنگام تنگ دستى ، ایثار مى كنند . این گونه، خداوند، ایشان را توصیف كرده و فرموده است : «و [دیگران را] بر خویشتن ، مقدّم مى دارند ، هرچند خودشان نیازمند باشند . و آنها كه از آزمندىِ نفس خویش ، مصون بمانند ، آنان ، همان رستگاران اند» . به خدا سوگند كه اینان كامیاب و رستگار شدند.

الإمامُ الصّادقُ علیه السلام ـ فی صِفَةِ الكامِلینَ مِنَ المُؤمِنینَ : هُمُ البَرَرَةُ بِالإِخوانِ فی حالِ الیُسرِ وَ العُسرِ ، المُؤثِرونَ عَلى أنفُسِهِم فی حالِ العُسرِ ، كَذلِكَ وَصَفَهُمُ اللّه ُ فَقالَ : «وَ یُؤْثِرُونَ عَلَى أَنفُسِهِمْ وَ لَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ وَ مَن یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُوْلَـئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» ، فازوا وَ اللّه  و أفلَحوا. 1

1) الاُصول الستّة عشر : ۶ .

با آزار مردم نماز قبول نمی شود!

نکاتی که باید توجه کرد:
۱. این جمله قسمتی از آیه ای است که خداوند در آن مواردی از پیمان بنی اسرائیل را که پیمان شکنی کرده بودن را یادآور شده است می باشد. ۲

۲. با زبان خوب می توانیم عملا نماز را تبلیغ کنیم چرا که کسانی که با اخلاق و چگونگی برخورد پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) مسلمان شده اند بیش از کسانی هستند که با دلائل و استدلال های عقلی مسلمان شده اند.

به پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) گفتند: فلان زن هر روز را روزه می گیرد، و شبها را به عبادت و خواندن نماز مشغول است اما بداخلاق است و همسایگان او از زخم زبان ها و سوء ظن های او در آزار هستند حضرت فرمود: خیری در او نیست و او اهل جهنم است. آیا برای شخص نماز خوان که با دهان و زبانش با خدا صحبت می نماید و آیات قرآنی تلاوت می کند شایسته است که با همین دهان حرف بد بزند، غیبت بکند، فحش بدهند، تهمت بزند و دروغ بگوید و ... ؟!

منبع:
۱. سوره مبارکه بقره، آیه ۸۳.
۲. تفسیر نمونه، ج۱.
۳. نکته های نابی از نماز، ص ۷۷

اولیای خدا نورافشانی می کنند
قرآن کریم می فرماید: عده ای نورانی اند: «و جعلنا له نوراً یمشی به فی النّاس» وقتی در بین مردم راه می روند، نورافشانی می کنند؛ راه رفتن، حرف زدن و عمل و رفتارشان، نور است.

انسان که با آنها می نشیند به یاد خدا متذّکر می شود؛ زیرا سخن آنان این نیست که چه خریدی و چه خوردی؟ سخن در این است که آن آیه کدام است؟ و این حدیث چیست؟

اولیای الهی حرف می زنند نه اینکه ساکت باشند ولی در تنهایی، ساکتند و سکوتشان فکر است. در جمع، یا به سؤالات جواب می دهند یا مسئله ای طرح می کنند. مجلس پر برکت رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) سرد و بی روح نبود؛ یا سؤال می کردند و حضرت جواب می فرمود: یا اگر کسی سؤال نداشت، خود حضرت ابتدای به سخن می فرمود. 

اولیای الهی وقتی به جهان می نگرند، نظرشان با نظریّه ی توحیدی همراه است؛ عبرت می گیرند و عبرت گرفتن، یعنی عبور از صفات بد به صفات خوب. اگر کسی در برخورد با حوادث روزگار از صفات بد به صفات خوب عبور نکند، نمی گویند عبرت گرفته، می گویند: تماشا می کرد. ولی اگر از صفت بد و زشتی به نیکی عبور کند، می گویند: اعتبار و عبرت گرفت.

اینان نظرشان، نظر عبرت آموز است، اهل ذکر هستند و زبانشان به یاد حق گویاست و چنانکه خداوند سبحان، قرآن را که سراسر حکمت است «ذکر» می نامد، ارشاد و تعلیمات آنان نیز حکیمانه و حرکتشان میان مردم، هم موجب برکت و آموزنده است، که انسان چگونه زندگی کند و هم مجرای فیض حق است. برکات الهی به وسیله ایشان بر امت اسلامی نازل می شود و زندگی و خطّ مشی آنان برکت است.

عمل واجبی که حد ندارد!

«ذکر» به معنای «یاد» است و در اسلام بهترین ذکر (یاد)، ذکرِ خداوند است.
حضرت صادق علیه السّلام می فرمایند: «هیچ عملی نیست مگر آن که خداوند برای آن حدّی قرار داده است که به آن حدّ که رسید پایان می پذیرد، خداوند واجباتی را بر انسان قرار داده است وقتی انسان آنها را بجا آورد، تمام است و ماه مبارک رمضان روزه اش را واجب فرموده؛ وقتی شخصی روزه را بجا آورده تمام است، و حج [نیز چنین است] وقتی حج واجبش را بجا آورد، تمام است بجز «ذکر» که خداوند به مقدار کم آن راضی نشده و برایش حدّی مشخص نفرموده است سپس این آیه را تلاوت فرمودند [که خداوند متعال فرموده است] «ای کسانی که ایمان آورده اید به یاد خداوند باشید یادِ زیاد (خداوند را بسیار یاد کنید) و صبح و شام او را تسبیح نمایید»؛ پس خداوند برای ذکر حدّی که به آن تمام شود قرار نداده است».

منبع: احکام عمومی، ج۲، ص۴۰۶.

محبوب ترین غذا نزد خدا کدام است؟

فرق میان خضوع و خشوع آن است که خشوع در بدن و چشم و صورت است ولکن خضوع در بدن است.

چنانچه روایت شده که پیغمبر اکرم(ص) مردی را دید در نماز با ریش خود بازی می کرد و فرمود:
اگر قلب او خاشع بود هر آینه جوارحش هم خاشع می شد.
این حدیث دلالت دارد بر اینکه خشوع در نماز در قلب و جوارح است.

اما در قلب ما اعراض و دوری از ماسوای حضرت احدیت و توجه تام به درگاه معبود است و اما به جوارح پوشیدن چشم و ترک التفات و توجه به غیر و فعل عبث و بیهوده است.

بنابراین هرگاه احساس کردیم نماز برای ما سخت و سنگین است باید بفهمیم که روح خشوع و توجه داشتن به خدا نداریم.
و زمینه نداشتن خشوع بی تفاوتی و کبر و بزرگ بینی است.

منبع: نکته های نابی از نماز، ص ۸۴.

پاداش کار در خانه
رسول خدا(ص) فرمود: هر زنی که در کار جهاد یا آموختن علم و دانش شوهرش را یاری و همکاری کند، خداوند به او پاداشی خواهد داد که به همسر ایوب (به خاطر صبوری اش) عطا کرد.

خانواده کانون تعاون و همبستگی است.
زن و شوهر هم با زندگی مشترک تصمیم می گیرند که بار زندگی را با هم به دوش بکشند و پشتیبان و مددکار یکدیگر باشند.

در سایه ی این تعاون، محبتها افزون می شود، رشته های الفت تقویت می گردد و بار سنگین زندگی تنها بر دوش مرد یا زن سنگینی نمی کند.

همچنان که مردان اگر زنان را در کارهای خانه کمک کنند، پاداش عظیم دارند، زنان هم در صورتی که پشتوانه فعالیت مردان باشند، آنان با دلگرمی بیشتری در تأمین معاش می کوشند.

گاهی مرد به سفر حج می رود و این بانوی خانه است که با تحمل تنهایی بار زندگی را به دوش می کشد و با ایثار و فداکاری چشم به راه همسر می ماند.

گاهی مرد به سفر علمی می رود و یا به صورت طلبه و دانشجو یا آموزشهای تخصصی دور از خانه و وطن است. همسر با شکیبایی اش خود را در پاداش آن حج و جهاد و در اجر این طلب علم شریک می کند.

منبع: راه زندگی(حکمتهای نبوی)،ص۵۰.