تبیان، دستیار زندگی

در بسیاری از آبادی ها از جمله در قمصر كاشان، زنان نیز در نظافت مساجد و تكایا شركت می كنند و دسته جمعی به آب و جاروی مسجد و شستن ظرف ها و آماده ساختن وسایل پذیرایی برای ماه رمضان می پردازند.

ماه رمضان ماه روزه و عبادت است، به همین سبب در ماه رمضان كسب و كار از رونق می افتد و مردم هم سعی می كنند مایحتاج شان را قبل از ماه رمضان تهیه كنند. اغلب برنج یا پلو غذای اصلی مردم در ماه مبارك رمضان است. در میان حبوبات هم مصرف عدس بیش از سایر حبوبات است زیرا علاوه بر اینكه عدس از نظر غذایی كامل است مردم عقیده دارند عدس رقّت قلب می آورد و حبّ علی(ع) را زیاد می كند.

مردم معتقدند اگر بزرگتر گذشت كند و برای آشتی پیشقدم شود و به سوی كوچكتر برود، ثواب زیادی می برد. همچنین عقیده دارند چون ماه رمضان ماه خداست ، خداوند از آدم كینه به دل ، بدش می آید و روزه اش را كمتر ثواب می دهد. اگر كدورت بین دو مرد باشد یك ریش سفید پا در میانی می كند و اگر دو زن از یكدیگر ناراحتی داشته باشند یك عاقله زن همت می كند و آنها را آشتی می دهد. همچنین اگر در محلی مریضی باشد چند روز قبل از ماه رمضان همه اهالی به عیادتش می روند و هدایایی برایش می برند و او را به حق این ماه عزیز و پر بركت دعا می كنند تا حالش خوب شود.

در فرنق خمین عده ای یك روز و بعضی دو تا سه روز قبل از ماه رمضان روزه پیشوازی می گیرند. این روزه را روزه نذری گویند و از خدا حاجت می طلبند كه دردشان را دوا كند، مسافرشان را به سلامت از سفر بازگرداند، قرضشان را ادا كند، اولاد به آنها عطا كند، زیارت قبور ائمه علیه السلام را قسمت آنان كند، گناهانشان را بیامرزد و روزی بلند و حلال نصیب آنها بگرداند.

از آداب بسیار ستودنی ماه رمضان اهتمام همگانی به اطعام است .در این ماه همه بندگان میهمان خوان پروردگارند و اگر كسی سفره ای می گسترد و جمعی از بستگان و یا همسایگان را افطار می دهد نه خود را كه خداوند را میزبان اصلی می داند. روایات بسیاری كه بر اطعام دادن نقل شده مومنان و روزه داران را به این كار خیر بیشتر ترغیب می كند . در این بخش به آداب مربوط به افطار كردن و اطعام دادن می پردازیم .

مردم جهرم هم افطار را با چند دانه خرما آغاز می كنند و عقیده دارند حضرت علی(ع) با خرما افطار می كردند و خوردن خرما را ثواب می دانند. شب دهم ماه رمضان هم عدس پلو می خورند و روز هفدهم را با كله پاچه افطار می كنند و می گویند كلّه ابن ملجم را قبل از اینكه موفق شود حضرت علی (ع) را به شهادت برساند می خوریم. شب نوزدهم با نان خشك و گل آبشن( آویشن ) افطار می كنند و معتقدند نان خشك و گل آبشن افطار حضرت فاطمه(س) بوده است. همچنین شب بیست و سوم گل آبشن و نان جو و پیاز می خورند و برای همسایگان هم می فرستند و می گویند این سه چیز خوراك حضرت علی(ع) بوده و حضرت غذای خود را به مستمندان می دادند و خود به نان جو كفایت می كردند.

در مشهد هم رسم پسندیده افطاری دادن بسیار مورد توجه است و اغلب خانواده ها هم چند روز از ماه رمضان را افطاری می دهند. البته سعی می كنند افطاری دادن مصادف با شبهای احیا نشود تا به دعا و شب زنده داری آنها لطمه ای وارد نگردد. از ساعتی به غروب مانده مهمانان به خانه میزبان می آیند و در اتاقی كه معین شده است می نشینند. با صدای نقاره خانه حضرت رضا(ع) جلوی هر كدام از مهمانان یك سینی پیش افطاری كه عبارت است از یك استكان آب جوش، چای شیرین، نان روغنی یا نان قاق و پنیر و مربا می گذارند. مهمانان پس از خواندن دعای افطار و سوره قدر، با خوردن آب جوش و یكی دو لقمه، نان و پنیر روزه را می گشایند و سپس به نماز مغرب و عشا می ایستند. صاحبخانه در اتاق دیگر سفره پهن می كند و غذاهای افطار را در سفره می چیند. غذاها اغلب عبارت است از كته با خورش بادمجان با قیمه، هویج پلو، آلبالو پلو، آبگوشت، حلوای آرد گندم، شله زرد، یخ در بهشت، شیربرنج و فرنی. اگر تابستان باشد بعد از افطار با میوه و فالوده نشاسته یا فالوده انار یا فالوده سیب از مهمانان پذیرایی می كنند. وجود شیرینی و زولبیا هم سر سفره افطار از واجبات است.

در خرانق یزد دو مسجد وجود دارد یكی مسجد سرچشمه و یكی مسجد توده یا مسجد جامع شبهای ماه رمضان از درآمد موقوفات در هر دو مسجد افطاری می دهند.

در مشهد از روی سه ستاره كه به نیم ذرع مشهور است وقت سحر را معین می كنند. ستاره های نیم ذرع باید همان ستاره هایی باشند كه در یزد نیم گزك نامیده می شوند. آن طوری كه پیرمردان مشهد می گویند، اول شب این ستاره ها در جنوب غربی قبله به صورت عمودی دیده می شوند كه به تدریج به وسط آسمان می آیند و نصف شب به صورت افقی روبه روی قبله ظاهر می شوند . از نیمه شب ستاره ها به سمت جنوب شرقی قبله سرازیر می گردند و لحظاتی بعد از سحر محو می شوند. با ناپدیدشدن این ستارگان صدای اذان صبح از گلدسته های مساجد بلند می شود. لازم به تذكر است هر چه روز كوتاهتر شود ستاره های نیم ذرع زودتر نمایان می شوند و هر چه روز بلندتر شود دیرتر دیده می شوند.