تبیان، دستیار زندگی

وقضی ربك الا تعبدو و اایاه و بلو الدین احسانا.  ( سوره اسراء – آیه 33 )
و امر كرد پروردگار تو، كه بندگی نكنید، مگر خدا را و نسبت به پدر و مادر نیكی و مهربانی كنید.

اطاعت اویس قرنی از مادر:
اما پیروان قرآن كه غیر از دوستی خدا و عشق خدا و مهر معبود خود چیزی در دل ندارند ، مانند اویس قرنی كه تصمیم می گیرد به زیارت حضرت رسول اكرم (ص) در شهر مدینه منوره بیاید ولی مادرش اجازه ی ماندن در مدینه را بیش از نصف روز به او نمی دهد. اویس وارد شهر مدینه شده و متوجه شد كه رسول اكرم (ص) تشریف ندارند ، هرچه انتظار كشید حضرت نیامد. هرچه گفتند : بمان ،‌چند ساعت دیگر رسول اكرم (ص) می آید ، اویس گفت : مادرم بیش از این مرا اجازه نداده است در شهر مدینه بمانم و برگشت. وقتی رسول اكرم (ص) آمدند فرمودند :
یفوح روائح الجنته من قبل القرن و اشوقاه الیك یا اویس القرن.
نسیم بهشت از جانب یمن و قرن می وزد، چه بسیار مشتاقم به دیدارت ای اویس قرن.

گریه شیخ مرتضی انصاری كنار جنازه مادر:
شیخ مرتضی انصاری یكی از بزرگترین اهل كتاب است. صاحب كتاب ( فقه و اصول) كه به قول علما ( كتاب نردبان اجتهاد است) مرد بزرگی كه هر طلبه ای بخواهد به درجه اجتهاد برسد باید این كتاب را مطالعه كند. این مرد بزرگ و اهل عمل ، با این مقام عظمی ، كنار جنازه ی مادرش اشك می ریخت و گریه ها می كرد. بعضی از شاگردانش به او گفتند : مثل شما مرد بزرگ و با شخصیتی كه دارای ارزنده ترین مقام شیعه هستند ، سزاوار نیست بر بالین پیرزنی اینطور اشك بریزی. شیخ انصاری با نگاهی ناراحت فرمود : گویا شما از مقام والای مادر خبر ندارید.
در تشییع جنازه ی آیت الله حكیم ، فرزندش پای برهنه به دنبال جنازه ی پدر راه می رفت.
اگر مقداری در تاریخ ،‌زندگی نامه بزرگان و مراجع عالیقدر مطالعه كنید ، می بینید كه آنها خود را در   مقابل پدر و مادر كوچك كردند و خداوند آنها را بزرگ كرد ، و به عزتشان افزود. اینها كسانی هستند كه واقعا پی به ارزش  مقام پدر و مادر برده اند و موقعیت پدر و مادر را به حقیقت درك كرده اند.

حقوق والدین در حیات و ممات :
از اربعین سلیمانی نقل شده والدین را بر فرزند هشتاد حق است ،‌چهل حق در حال حیات ایشان و چهل حق در حال ممات آنها. اما آن چهل كه در زمان حیات پدر و مادر است ، ده تا از آنها به وسیله ی تن ،‌ ده تا به واسطه ی زبان ، و ده تا با مال و ده تای آخر به دل است :
آن ده حق كه به تن است :
1)     خدمت كردن.
2)    كمال حرمت كردن.
3)    جلو ایشان منشین بلكه پشت سر آنها بنشین.
4)    فرمان آنها را اگر شرع نهی نكرده انجام بده و از نهی آنها اگر واجب نیست خودداری كن.
5)    روزه مستحبی را با اجازه آنان بگیر.
6)     به رضای ایشان به سفر نرود.
7)    چون آنان ظاهر شوند برای آنان برخیزی و تا اجازه ندهند ننشینی و جای آنان ننشینی بلكه پایین تر بنشینی.
8)    در وقت راه رفتن پشت سر آنها راه روی مگر در جای گل و یخ و خطر و شب تار.
9)     همیشه با مهربانی به روی آنها بنگری.
10)     آماده خدمت آنان بودن.
آن ده حق كه به زبان است :
1)     سخن گفتن با آنان به نرمی.
2)     صدایت را بر آنان بلند نكنی.
3)     گستاخی و پرخاشگری نكنی.
4)     آنان را به نام نخوانی ، بلكه بگویی پدرجان ، پدر بزرگوار.
5)    سخن ایشان را قطع نكنی و در میان سخن ایشان وارد نشوی.
6)    گفته ایشان را رد نكنی.
7)    به صورت امر و نهی آنان را خطاب نكنی.
8)    بر سر آنان داد و فریاد نزنی.
9)    بر آن دو بزرگوار اف نگویی ، رویت را برنگردانی و سرنپیچی.
10)    آنانكه با ایشان با ادب سخن بگویی و مواظب كلام خود باشی كه به آنان برنخورد و آن دو را همیشه دعا كنی و تقاضای دعا نمایی.

آن ده حق كه به مال است :
—    1 ) لباس آن دو را پیش از لباس خود تهیه كنی.
—    2) آن دو را از طعام خویش « بلكه بهتر» تخورانی ، زیرا در هر اتفاقی پدر و مادر خلو هستند.
—    3) قرض آن دو را بدهی.
—    4) مخارج سفرشان را چه واجب و چه مستحب از زیارت بدهی.
—    5) اگر فوت كرده اند و حج و نماز و روزه اش دارند از جانب آنها ، نایب بگیرید یا اینكه خودت انجام بدهی.
—    6) اگر مسكن و خانه ندارند برایشان تهیه كنی یا اجاره خانه آنها را بدهی.
—    7) از مال خود در اختیارشان گذاری كه هرگاه احساس نیاز كردند خودشان رفع نیاز كرده و به دیگر از شما درخواست نكنند.
—    8) امور آنان را « از پزشك و دارو ، تعمیرات مسكن و برف پارو كردن منزلشان و وصول طلب و امور اداری و امثال اینها » یا خود انجام بدهی یا مخارج آنها را تحمل كنی.
—    9) با مال خود به آنها عزت ببخشی.
—    10) مال خود را مال ایشان بدانی و هرچه از روی اموالت برداشتند ، به روی آنان نیاوری.
—    آ

ن ده حق به دل است :
—    1) همیشه با آن دو نرم دل باشی و ترحم كنی.
—    2) آن دو را همیشه دوست بداری ، اگرچه از حیث اقتصاد ، آنها در مضیقه باشند ، اگرچه خیال كنی به تو خوبی نكرده اند ، اگرچه تو را به ناحق بزنند ، حتی باید دوستان پدرت را دوست بداری ، زیرا كه آنها نیز به یاد دوست خود باشند ، جلسات تبلیغی و طعام دادن و رسوم پدر و مادر را حفظ كنی.
—    3) به شادی آن دو شاد باشی.
—    4) در غم آنان شریك بوده و غمخوار آنان باشی.
—    5) با دشمنان آنها دوستی نكنی كه آن دو می رنجند.
—    6) از بدگویی یا كج گویی آنان نرنجی.
—    7) اگر به تو ستم كردند بر آنان خشم نكنی ، و حتی اگر تو را زدند دستشان را ببوسی.
—    8) هرچقدر هم حق آن دو را رعایت كردی باز هم بیم تقصیر داشته باش.
—    9) همیشه در دل قصد كسب رضای آنان را داشته باشی و اگر پیر و فرتوت شدند قصد آزارشان را نكنی.
—    10) در دل طول عمر آندو را بخواهی هرچند از زحمت و فقر و بیماری آن دو به تنگ آمده باشی.

چهل حق بعد از وفات والدین :
—    1) تسریع در غسل و كفن و نماز دفن آن دو نماید.
—    2) از بهاء زیاد و هزینه آنها ناراحت نشود.
—    3) مراسم را به دستور شرع اسلام انجام دهد نه مانند روز.
—    4) طبق وصیت پدر و مادر عمل نماید و خلاف آن و دلخواه دیگران نكند.
—    5) در شب دفن، نماز وحشت بخواند و به دعای آنها بپردازد.
—    6) از آن كسانی كه در مراسم قرآن خوانی و مرثیه خوانی و سخنرانی شركت می كنند دعوت كرده و با دادن وجه ( و اگر مالی ندارد با تشكر از آنان ) مراسم برگزار كند.
—    7) اگر اهل بازار بوده حساب او را فورا تسویه كند كه میت گرفتار دین نباشد.
—    8) اگر سفارش به ثلث كرده باید فورا آن مال را جدا كنند و حق هر وارثی را به خودش بدهند.
—    9) برای آنها هر روز قرآن بخواند ، اقلا بعد از هر نماز سه قل هو الله بخواند و بر آن دو هدیه كند ، خداوندا او را و والدین او را و بچه های او را می آمرزد.
—    10) بعد از هر نماز برای آنها دعا كند به ویژه در نماز شب و اوقات دعا.
—   

11) هر روز به نیابت از آنها تصدق دهد كه یك بر هفتاد هزار حساب می شود.
—    12) اگر بتواند هر روز نماز والدین را بخواند.
—    13) بر مصائب آنها صبر نماید.
—    14) قضاء نمازهای واجب او را بخواند یا اجیر گیرد.
—    15) روزه های او را هرچه هدر شده قضا كند یا پول بدهد كه دیگران بگیرند ، اگر روزه ایام پر فیض می گیرد ثوابش برای آنها بفرستد.
—    16) به زیارت قبر آنها رود كه ثواب حج دارد و در طریق عامه وارد شده رسول خدا (ص) كه فرمود : هركه به زیارت قبر مادر رود فرشتگان به زیارت قبر وی آیند.
—    17) در قبرستان آیه الكرسی و قرآن بخواند و صلوات بفرستد و برای آنان هدیه بدهد.
—    18) وقتی كه به زیارت یكی از مشاهد مشرفه مانند : حضرت رسول اكرم (ص) یا ائمه (ع) می رود به نیابت از آنان نیز زیارت كند.
—    19) به نیابت آنان عمره رود و اگر در حج واجب است ،‌به نیابت آنان ،‌وقت فراقت ،‌طواف كند.
—    20) به نیابت آنان اگر حج واجب كرده ،‌حج واجب برود و اگر آنها مستطیع نبوده اند برای آنها مستحبی انجام دهد.
—    

21) اگر كسی از آنها ناراحت باشد كه پندارد به او ستم كرده اند او را با زبان یا وجه یا امر دیگر راضی كند.
—    22) برای آنان رد مظالم بدهی و به نیت آنها وجهی را به فقیر می دهی به عنوان اینكه اگر حقی از كسی به گردن آنها است ادا شود.
—    23) اگر مجلس هفتگی یا ماهیانه از مرثیه خوانی داشته احیاء نمائی.
—    24) اگر طعام سالیانه داشته یا گوسفندی قربانی می كرده سنتهای خوب او را بپا داری.
—    25)‌اگر كار خیر ناتمامی از او مانده باید به اتمام برسانی.
—    26) خدای ناكرده اگر آنان مالی را غضب كرده اند و تو هم خبر داری ،‌ باید برای نجات آنان در آن جهان ،‌ مالهای غصبی را به صاحبانشان برگردانی ،‌ اگرچه آنها ندانند و ادعا نكنند.
—    27) اگر خمس و زكات بدهكار باشند حتما باید آنها را رد كنی.
—    28) به پدر و مادر كسی بدنگوئی كه به پدر و مادر تو بد بگویند.
—    29)‌در جامعه ای كار نكنی كه مردم به پدر و مادرت بد گویند كه در این صورت عاق می شوی ،‌ مردم آزاری نكرده و به مردم ظلم روا نداری.
—    30) با مردم به نیكی رفتار نمائی تا مردم پدر و مادر تو را دعا كنند و آن باعث بالا رفتن مقام والدین و باعث عزت تو خواهد شد.
—   

31) دوستان و آشنایان پدر و مادر را احترام كنی ،‌زیرا آنها هرگاه تو را ببینند به یاد والدین تو می افتند.
—    32)‌احتمال گرفتاری آنها را بدهد و از پی نجات برآید.
—    33) آثار آنان را از كتب و حسینیه و مسجد و درمانگاه و غیره ، اگر گذارده اند حفظ نماید تا آنان از او خشنود باشند.
—    34) بجای زیارت پدر و مادر به زیارت عمو و عمه و دائی و خاله رود و آنچه پدر و مادر به آنان خوبی می كرده اند از او به نیابت آن دو انجام دهد.
—    35) اگر در حال حیات به حقوق آن دو كوتاهی كرده بعد از فوتشان بكوشد تا رضای آن دو را بدست آرد.
—    36) سعی كند تا آنان را در خواب ببیند تا از حالشان آگاه شود.
—    37) خیرات و مبرات و زیارت و صدقات را تداوم بخشد در هر حال شده از آنان قطع نكند و آنها را به مرور زمان فراموش نكند.
—    38) احترام نام آنان را بهتر از حیات آن دو داشته باشد ، نگذارد كسی آنان را به بدی یاد كند یا در قبور آنان هتك حرمت نماید.
—    39) چنانچه آنان مومن بوده اند شوق لقاء آنان را داشته به همان صورتی كه ائمه (ع) شوق پدران و مادران خود را داشته اند.
—    40) چنانچه قبر آنان ویران شده ترمیم نماید ، نگذارد قبرشان ویران شود.

بازگشت ارواح به سوی خانواده :
رسول خدا (ص) می فرمایند:
هرشب جمعه ارواح مومنین جلو درب خانه خود می آیند و به هزار حسرت و اندوه فرزندان و خویشان خود را می خوانند.