تبیان، دستیار زندگی

برخی از کارشناسان معتقدند نماز خواندن تنها غذای روح انسان نیست , بلکه جسم انسانها را نیز تقویت می کند و آنها را در مبارزه با مشکلات روزمره یاری می دهد . وقتی چشمها در حالت نماز ثابت می ماند جریان فکر هم خود به خود آرام شده و ... ادامه مطلب

در نتیجه تمرکز فکر افزایش می یابد. ثابت ماندن چشم باعث بهبود ضعف و نواقصی مانند نزدیک بینی می شود و به لحاظ روانی این حالت باعث افزایش مقاومت عصبی فرد شده و بی خوابی و افکار ناآرام را از انسان دور می کند. ایستادن در حالت نماز باعث تقویت حالت تعادلی بدن شده و قسمت مرکزی مخچه که محل کنترل اعمال و حرکات ارادی است را تقویت می کند و این عمل باعث می شود فرد با صرف کمترین نیرو و انرژی به انجام صحیح حرکات بعدی بپردازد. نماز قسمت فوقانی بدن را پرورش داده و ستون مهره ها را تقویت کرده و آن را در حالت مستقیم نگاه می دارد. تقویت احشاء و ماهیچه های شکم , حفظ سلامت دستگاه گوارش و رفع یبوست مزمن سوء هاضمه و بی اشتهایی از دیگر خواص نماز خواندن و رکوع در نماز است.

عوامل بوجود آورنده خواب

با تمام بحتهایی كه دانشمندان پیرامون خواب و ویژگی های آن كرده اند باز هم به نظر می رسد كه هنوز همه زوایای این پدیده اسرار آمیز روشن نشده و حقایق پیچیده آن فاش نگردیده است .

هنوز در میان دامشندان بحث است كه چه فعل و انفعالی در بدن انسان صورت می گیرد كه در یك لحظه ناگهانی بخش از فعالیتهای مغز و بدن او تعطیل می گردد ،و تحولی در سرتاسر روح و جسمش ظاهر می شود ؟

عامل فیزیكی

بعضی علت اصلی خواب را یك عامل فیزیكی می دانند و معتقدند كه انتقال خون از مغز به قسمتهای دیگر بدن این پدیده را به وجود می آرود ، و برای اثبات عقیده خود از تختخواب مخصوصی به نام تختخواب ترازوئی استفاده كرده اند كه انتقال خون را از مغز به سایر اعضا مشخص می كند .

عامل شیمیایی

جمعی دیگر عامل خواب را عامل شیمیایی می دانند ،و معتقدند به هنگام تلاش و كوشش سمومی در بدن پیدا می شود كه بخشی از مغز را از كار می اندازد در نتیجه انسان به خواب می رود ، هنگامی كه این سموم جذب بدن و خنثی شد انسان بیدار می شود .

عامل عصبی

جمعی دیگر برای خواب یك عامل عصبی قائلند و می گویند سیستم فعال عصبی ویژه ای در مغز موجود است كه حكم گاز اتومبیل را دارد و بر اثر خستگی خاموش می شود و موقتاً از كار می ایستد .

اما پیرامون تمام این نظریه ها سئوالات و نقاط مبهم و تاریكی وجود دارد كه هنوز پاسخ آن به روشنی داده نشده است ، و خواب همچنان چهره اسرار آمیز خود را حفظ كرده است .

انواع و مراحل خواب

دانش پزشكی ظرف چند دهه اخیر موفق به اكتشاف مراحل خواب شده است .

از لحاظ علمی می توان خواب را به دو قسم تقسیم نمود

1- خواب آرام و معمولی ( Orthodox sleep ) كه داری چهار مرحله می باشد :

مرحله اول : خواب آلودگی ( Dozing )
مرحله دوم : خواب سبك ( Light sleep )
مرحله سوم : خواب عمیق و سنگین ( Deep sleep )
مرحله چهارم : امواج آرام مغز ( Slow-wave sleep )

2- خواب ( REM ) یا متناقض ( Paradoxical sleep )
اگر مجموع كلی یك خواب حدود 8 ساعتی را 100 در نظر بگیریم ، در صد هر یك از اقسام و مراحل ان به شرح ذیل می باشد

لازم به ذكر است كه عمق خواب اهمیت ویژه ای دارد ، چه بسا یك ساعت خواب عمیق كار چند ساعت خواب سطحی را در بازسازی روح و جسم انسان انجام می دهد .
البته در آنجا كه خواب عمیق ممكن نباشد نُعاس ( خواب خفیف ) هم یكی از نعمت های الهی است ،چنانكه در آیه 11 انفال در مورد مجاهدان بدر از آن یاد شده ، چرا كه میدان جنگ ،خواب عمیق نه امكان پذیر است و نه مفید و سودمند .

خواب سطحی كمتر از خواب عمیق به ما استراحت می بخشد اما گاهی یك چرت كوتاه خستگی بدن انسان را كاملاً بر طرف می كند ،زیرا خواب كوتاه مدت معمولاً عمیق می باشند .
در خواب آرام و معمولی چشم ثابت و بدون حركت می ماند ،اما خواب ( REM) همواره توام با حركات سریع و ریز چشم می باشد .

نقش نماز شب در ایجاد آسایش روحی و روانی و تامین بهداشت خواب
در اینجا به شرح و توضیح قسم دوم از خواب یعنی خواب ( REM ) یا خواب متناقض Paradoxical sleep كه رابطه تنگاتنگی با سلامت روحی و روانی انسان دارد می پردازیم :

در طول مرحله REM از خواب ،به طرز اسرار آمیزی تمام عضلات اسكلتی بدن به حالت سكوت در آمده و شخص كاملاً بی حركت می شود و نوار مغزی شخص به جای حالت خواب حالت بیداری كامل را نشان می دهد و در این حالت از فعالیت بالایی برخوردار است .

در طی مرحله REM درجه حرارت بدن و ضربان قلب بالا می رود . و همانطور كه اشاره كردیم حركات سریعی در چشمان فرد دیده می شود ، دمای حرارت مغز نیز بالا می رود و جریان خون در آن افزایش می یابد . خواب دیدن در این مرحله صورت می گیرد .

مرحله REM حدوداً 45 دقیقه بعد از آنكه انسان به خواب رفت آغاز می شودو به مدت كوتاهی ( حدود 10 الی 15 دقیقه ) ادامه می یابد .

مرحله REM پس از 10 تا 15 دقیقه متوقف می شود و پس از آن در طول خواب و به طور دوره ای و منظم تكرار می شود و با این وجود كل دوران REM در طول یك خواب 8 ساعتی در اشخاص طبیعی 90 دقیقه خواهد بود و قسمت اعظم آن در ساعات نزدیك به صبح به وقوع می پیوندد.

امروزه دانش پزشكی به اثبات رسانده است كه یكی از علائم بیماری افسردگی ، افزایش یافتن زمان خواب REM نسب به میزان طبیعی آن است . به عبارتی شخصی افسرده بیش از سایر اشخاص خواب می بیند . و زمان بیشتری در مرحله REM بسر می برد .

از این جهت یك مبنای مهم در تولید دارو های ضد افسردگی ایجاد داروهایی است كه مرحله REM خواب را كاهش می دهند .

علاوه بر این یك روش درمانی جدید برای بیماران افسرده ، بیدار نگه داشتن آنها ،برای كاهش میزان REM می باشد .

با توجه به زمانبندی نمزا شب و و قت آن می بینیم كه این عبادت با ارزش به گونه ای قرار گرفته است كه بطور قابل ملاحظه ای سبب كاهش میزان خواب REM در اشخاص می شود .

با توجه به اینكه قسمت اعظم خواب REM در حوالی سحر بوقوع می پیوندد چنانچه شخص خود را ملزم به بیداری قبل از صبح كند در حقیقت جلوی ورود خود به مرحله قابل توجهیی از خواب REM را گرفته است .

از این جهت بیداری قبل از صبح برای اقامه نماز شب خود به تنهایی می تواند به عنوان واكسنی در پیشگیری از افسردگی و حتی دارویی در درمان افسردگی مطرح باشد .
لازم به توضیح است كه خواب REM در حد تعادل برای سلامت و رفع خستگی لازم است اما زیادی آن – همان گونه كه اشاره شد – منجر به مشكلات مختلف از جمله افسردگی می شود و نقش نماز شب بعنوان متعادل كننده میزان REM مطرح است .

زمان و مقدار خواب
اهمیت خواب در هنگام شب و مدت زمان آن
البته هیچ كس نمی تواند مقدار معینی را به عنوان مقدار خواب لازم برای عموم انسان ها تعیین كند ،چه اینكه این امر بستگی به سن و سال و وضع و موقعیت اشخاص و چگونگی ساختمان روحی و جسمی آنها دارد ،آنچه مهم است اینكه خواب كافی ، مقدار ی است كه انسان بعد از آن احساس می كند از این نظر اشباع شده است ، درست همان گونه كه در مورد آب و مقدار غذا احساس سیری می كند .
در این رابطه دكتر « شابیرو » می گوید :
كسانی كه شب ها 7 تا 9 ساعت می خوابند بیش از كسانی كه كمتر یا بیشتر از این حد می خوابند ، طول عمر پیدا می كنند .
و كسانی كه گاهی در روز و گاهی در شب می خوابند نیز بیش از دیگران در معرض ابتلا به بعضی بیماری ها قرار می گیرند .