تبیان، دستیار زندگی

سلام در این قسمت در باره معلم نمونه و قوانین مربوط به ان صحبت میشود

معلم واقعی کیست؟
    بسیاری از معلمین تازه کار غالبا مقدار زیادی از وقت خود را به طراحی و تمرکز بر روی دروس و موضوعات صرف می کنند و فراموش می کنند که تدریس خوب صرفا به شیوه ها و کارافزارهای یادگیری خلاصه نمی شود. گروه زیادی از معلمین به هنگام تدریس، به جای آنکه شخصیت و رفتاری واقعی و طبیعی برای برقراری ارتباط با دانش آموزان از خود نشان دهند به ایفای نقش و بروز رفتارهای مصنوعی می پردازند. این گروه فکر می کنند که ایفای نقش می تواند آنان را در جلوگیری از بروز مسائل و مشکلات مربوط به نظم و انضباط محیط کلاس یاری دهد. رفتارهای سرد، خشن و دور از انسانیت بعضی از معلمان در محیط کلاس با فلسفه آموزش و نقش و رسالتی که به عهده آنان گذارده شده مغایرت دارد. این گونه رفتارها گاهی به این علت از آنان سر می زند که فکر می کنند در صورتی که رفتاری مهربانانه و روابطی دوستانه با دانش آموزان داشته باشند ممکن است آنان را افرادی سهل اندیش، بی کفایت و سست نظر قلمداد کنند. متاسفانه به دفعات زیاد مشاهده شده که معلمین تازه کار را با رهنمودهای غیرمنطقی و به دور از احساسات انسانی نظیر “از همان آغاز با سرسختی صدای دانش آموزان را خفه کنید” و یا قدرت و ریاست خود را به دانش آموزان نشان دهید و “به آنان اجازه ندهید در هیچ موردی اعتراض کنند” مواجه ساخته و بسیاری از این گونه معلمین نیز چنین رهنمودهایی را در تدریس خود به کار گرفته اند. این نگرانی وجود دارد که معلم ضمن اینکه به ایفای نقش می پردازد ممکن است آن را کاری راحت یا حداقل موفقیت آمیز بیابد و به تدریج در این قالب فرو برود. کم کم رفتارش بر محور اعتقادات سنتی سازمان می گیرد؛ به طوری که دیگر قادر نیست خود را از چنین قالبی رها سازد. در اینجا به بعضی از این اعتقادات سنتی تدریس که نسل به نسل به معلمین انتقال یافته است اشاره می کنیم:

من، سکوت و میانه روی را پیشه می کنم
    براساس این اعتقاد معلم موجودی است بی ثمر و فاقد تحرک که هر موقعیت و رویدادی را با سردی و سکوت می نگرد. او در هر شرایطی خلق و خوی بی طرفانه از خود نشان می دهد و در واکنش های او اثری از شادی، غم، تواضع یا تکبر مشاهده نمی شود. در کلیه بحث ها نقشی خنثی بازی می کند و عقاید و اندیشه های شخصی خویش را ابراز نمی دارد.

من به همه کودکان عشق می ورزم
    براین اساس معلمان باید همه کودکان را به یک میزان دوست داشته باشند. عصبانیت، نفرت و طرد، جایی در قلمرو احساسات معلم ندارد! معلمینی که این احساسات طبیعی را تجربه می کنند گاهی دچار احساس گناه می شوند، زیرا به غلط به آنان گفته شده که معلم خوب باید فاقد این گونه احساسات باشد؛ یعنی عصبانی نشود، هیچ کس را طرد نکند. باید توجه داشته باشیم که وقتی می گوییم معلم باید همه کودکان را دوست داشته باشد، از لحاظ اینکه کودکان همه انسان هستند و حق دارند که دوست داشته شوند، حرف درستی است اما به آن معنا نیست که معلم ملزم باشد بر سایر احساسات طبیعی خود سرپوش بگذارد. خشم، عصبانیت، طرد و امثال آن نیز می تواند از سوی معلم و البته به عنوان بخشی از ابزارهای تعلیمی و پرورشی در مقابل رفتارها و کنش های مختلف کودکان بجا و سنجیده به کار گرفته شود. در چنین حالتی خشم و طرد، عین دوست داشتن و در امتداد آن خواهد بود.

من با همه کودکان، رفتاری یکسان دارم
    این باور بیانگر آن است که معلمان باید همه کودکان را به یک دید نگاه کنند و احساس و رفتار یکسانی نسبت به آنان داشته باشند. این دیدگاه را باید از دو لحاظ بررسی کرد؛ آنجا که توجه ما به تفاوت های اقتصادی، طبقاتی و اجتماعی معطوف است، اتخاذ روش و برخورد یکسان و به دور از تبعیض با دانش آموزان نه تنها صحیح است بلکه از جنبه اخلاقی و انسانی ضروری و الزامی هم هست. اینجاست که معلم باید مراقب رفتارهای خود باشد اما آنجا که تفاوت های فردی در زمینه ساختارهای ذهنی و خصوصیات روانی- بدنی رخ می نمایاند، روش و برخورد یکسان از سوی معلم عین ستم و بی عدالتی است.

کودکان به من نیاز دارند
    این باور اساسا از این قضاوت نادرست نشات می گیرد که کودکان برای حرف زدن، فکر کردن و عمل کردن به حمایت و کمک معلم وابسته اند و مستقلاقادر نیستند به کاری بپردازند و مسئولیت یادگیری خود را در کلاس به عهده بگیرند. بدیهی است که چنین عقیده ای با روند طبیعی رشد و هدف اصلی تعلیم و تربیت مغایرت دارد. معلم باید در فرآیند یادگیری عمدتا نقش راهنما و تسهیل کننده را داشته باشد و زمینه های لازم برای تحرک و فعالیت و خودجوشی دانش آموزان در جریان کلاس را فراهم سازد. رعایت این اصل از سوی معلم نقش شایسته ای در ساختار رفتاری دانش آموزان دارد و تقویت اتکای به نفس و اعتماد به خود را در آنان باعث خواهد شد

من پاسخ همه سوالات را می دانم
    این عقیده چنان احساس نامطلوبی در بعضی از معلمان به وجود می آورد که آنان را از پذیرش اشتباه باز می دارد.
    بر این اساس معلمین به سختی می توانند عبارت “نمی دانم، ولی سعی می کنم پاسخ آن را بیابم” را بر زبان جاری سازند. اگر معلم واقعی و خودش باشد، دانش آموزان قادر خواهند بود با او- آن چنان که هست- ارتباط برقرار کنند؛ یعنی با کسی که به عنوان یک موجود انسانی، دارای احساسات و عقایدی است و صرفا به شکل عاملی که دستورات و فرامین دیگران را عمل می کند، نیست. دانش آموزان به این ترتیب پی خواهند برد که معلم “خویشتن خویش” است و ممکن است مرتکب اشتباهاتی بشود. گذشته از آن هرگاه که اشتباهی از او سر می زند این شهامت را دارد که به راحتی آن را بپذیرد. هرچه باشد، به هرحال او انسان است و ممکن است خطاهایی از او سر بزند. ولی متاسفانه فقط عده معدودی از معلمان، این واقعیت را به ذهن دانش آموزان خود منتقل می سازند که معلم نمی تواند موجودی ماورای انسان، بی عیب و به دور از خطا و اشتباه و منبع همه علوم باشد. دانش آموزان با معلمینی که اشتباهات خود را می پذیرند و نقش برج عاج نشین و عالم به کل علوم را بازی نمی کنند بهتر و راحت تر می توانند رابطه برقرار کنند.

ویژگی های معلمان موفق و ناموفق
    از دیدگاه انسان گرایانه می توان گفت معلمان کارآمد کسانی هستند که به مفهوم دقیق کلمه “انسان” هستند. آنان با برخورداری از زیباترین احساسات انسانی با روشی منصفانه، آزادمنشانه و فارغ از گرایش های دیکتاتور مآبانه با دانش آموزان رفتار می کنند و قادرند به راحتی و به شکل طبیعی با آنان روابط دوستانه و انسانی برقرار کنند. معلمان نالایق و ناموفق نیز به نظر می رسد که از احساسات انسانی بی بهره اند و همواره در پی جاه طلبی، اعمال قدرت و استفاده از شیوه های دیکتاتوری در کلاس هستند و کمتر به نیازهای دانش آموزان خود می اندیشند. گروهی چنین می پندارند که اگر کسی دانشجو یا طلبه خوبی باشد معلم خوبی نیز هست و چنین استدلال می کنند که هرگاه معلمی به موضوع تدریس خود تسلط داشته باشد می تواند به خوبی آن را تدریس کند، اگرچه این امر تا حدودی صحت دارد، ولی میزان دانش و تسلط معلم بر موضوع درس به تنهایی نمی تواند فضای خالی موجود بین تدریس و فراگیری را پر سازد. بهترین مثال این ادعا در مقاطع عالی تحصیلی مشاهده می شود. استادانی که بیشترین دانش را در یک موضوع خاص دارند الزاما از لحاظ تدریس بهترین استادان نیستند. در مورد این گروه معلمین بارها شنیده شده است که “موضوع درس را به خوبی می داند ولی قادر به برقراری ارتباط نیست، گوش دادن به حرف هایش سردرد می آورد یا موضوع درس را به شکل خام ارائه می دهد.” این عبارات نمایانگر آن است که مشکلات مربوط به روابط بین معلم و دانش آموزان صرفا ناشی از میزان دانش معلم نیست. این امر به آن معنا نیست که اهمیت تسلط معلم بر موضوع تدریس، نادیده انگاشته شود، بلکه خود نیز به عنوان آموزگار بر آن تاکید کافی داریم اما نگاهی به میانگین نمرات، ضریب هوشی و میزان آمادگی کارآموزان معلمی به هنگام طی دوره تربیت معلم این حقیقت را آشکار می سازد که بین عوامل مذکور و میزان موفقیت و کارآمدی این افراد در زمان تدریس عملی در کلاس ها همبستگی مختصری وجود دارد.

متغیرهای دیگری نظیر گرمی سخن و مهربانی و احساس مسئولیت در برابر نیازها و علایق دانش آموزان و رغبت به تدریس، رابطه معنی دارتری با موفقیت معلم و میزان آموخته های دانش آموزان دارد. به طور کلی هرچه بیشتر به جنبه های عاطفی و انسانی در کلاس توجه گردد بیشتر می توان به کارآمدی و اثربخشی تدریس معلم امیدوار بود. معلمی که اعتقاد دارد دانش آموزان از توانایی فراگیری برخوردارند، رفتار مطلوب تری از خود بروز خواهد داد تا معلمی که دانش آموزان را فاقد قدرت یادگیری می پندارد. به نظر می رسد که معلمین خوب و موفق را می توان با توجه به اعتقادات زیر نسبت به مردم از معلمین غیرکارآمد و ناموفق متمایز ساخت: معلم خوب، معتقد است که سایرین خود قادر هستند مشکلات و مسائل خویش را بررسی کنند و راه حل موفقیت آمیزی برای آنها بیابند.
    دیگران را به منزله دوستان خود می پندارد و اعتقاد دارد که آنان همواره در راه تکامل خود گام بر می دارند.
    دیگران در نظر او موجوداتی با ارزش و متعادلی هستند و هرگز کسی را عاطل و بی ثمر نمی انگارد. مردم و رفتار آنان را از دیدگاه رشد توسعه درونی نه محصولی از وقایع بیرونی برای شکل بخشیدن به موجودیت انسان، می نگرد و معتقد است که مردم از خلاقیت و پویایی کافی برخوردارند و این فکر که دیگران فاقد نیروی سازنده هستند هرگز در او راه پیدا نمی کند. می پذیرد که مردم ارزش این را دارند که مورد اعتماد و اطمینان قرار گیرند و به شیوه ای منطقی و قانونی با آنان رفتار گردد. معتقد است که مردم با برخورداری از تعالی بالقوه به سوی رسیدن به کمال در حرکت اند و آنان هرگز به منزله موانعی بر سر راه دیگران و تهدید آنان قلمداد نمی شوند.
    منابع و ماخذ:
    1- تعلیم و تربیت در اسلام، استاد شهید مرتضی مطهری
    2- روانشناسی تربیتی، محمد پارسا
    3- روانشناسی شخصیت از دیدگاه اسلام، علی اصغراحمدی
    4- روانشناسی رشد، علی اکبر شعاری نژاد
    5- روانشناسی پرورشی، علی اکبر سیف
    6- بررسی کتاب تفکر در تعلیم و تربیت، نوشته متیو لیپمن
    7- فرهنگ عمید
    8- سایت اینترنتی رشد

معلم واقعی و اثر بخش کیست؟

معلمان واقعی و اثر بخش آن تعداد معلمانی اند که دارای یک اصول و برنامه خاص میباشند. برای رسیدن به این هدف از دانش و مهارت های خاص استفاده مینمایند و آنها بعد از کسب دانش وافر به خود صلاحیت میدهند، تا دیگران را به طور واقعی و بدون کدام هدف تربیت نمایند، آنان نه تنها در بهبود معارف بلکه در بهبود تماماً ساحات جامعه توجه دارند همچنان بصورت عموم معلمان اثر بخش از تمام اهداف که توسط دیگران تدوین میشود به خوبی آگاهی دارند به عنوان مثال یک معلم که از رشته تاریخ فارغ گردیده است از موضوعات ریاضی چندان خبری ندارد و یا معلم ریاضی از موضوعات رشته تاریخ معلومات ندارد چرا که به طور مسلکی به رشته همدیگر تربیت نشده اند، اما معلمان واقعی و اثر بخش از طریق رشته مورد نظر خویش به جامعه اثر میگذارند.

و

ظایف وجدانی و عمده معلم کدام ها اند؟

نخست باید گفت وظایف وجدانی و عمده معلم را صداقت، خدمت و رهنمائی واقعی افراد یک جامعه تشکیل میدهد. قسمیکه معلمان، عضوی از نظام آموزشی و نهاد های تحصیلی بشمار میآیند که آنها وظایف بسیار عظیم و عمده را عهده دار اند. و در اجرای آن هیچ گاهی شانه خالی نمی کنند و در آن صورت در قطار معلمان موفق و واقعی قرار میگیرند، معلمان بعضی وظایف عمده را از این قرار به عهده دارند که باید وجداناً عملی نمایند:

1-                        درک درست جهت ایفای وظیفه...

2-                        تصمیم قاطع جهت ایفای وظیفه...

3-                        حضور به موقع در صنف درسی...

4-                        توجه به وضع ظاهری خویش...

5-                        آماده گی کامل برای تدریس...

6-                        نظارت کامل به رفتار و عملکرد شاگردان در صنف درسی...

7-                        تهیه و آماده ساختن مواد و وسایل درسی جهت تقویت دروس...

8-                        آماده ساختن به موقع پلان درسی...

9-                        تعقیب نمودن یک برنامه منظم...

10-                 بر قراری و حفظ نظم صنف درسی...

11-                 داشتن توانمندی لازم به منظور تقسیم شاگردان جهت کار های گروپی و نظارت از آنها...

12-                 ارزیابی مداوم از جریان تدریس و دانش شاگردان...

13-                 دادن نمرات به مستحقان بدون تعصب لسانی، قومی و پارتی...

14-                 سپردن کار خانگی با طرز های گوناگون...

15-                 مطالعه مداوم در مورد شیوه های تدریس...

16-                 شرکت فعال به منظور تبادل افکار در جلسات معلمان...

17-                 داشتن تألیفات در مورد رشته و مسلک خویش...

18-                 توجه به وضع تحصیلی شاگردان...

19-                 توجه مدام به تربیت سالم شاگردان...

20-                 توجه همیشگی به صحت و سلامتی شاگردان...

21-                 اشتراک فعال در سیمنار ها و رهنمائی های میتودیکی، گردهمائی ها و کنفرانس ها به منظور کسب معلومات بیشتر...

22-                 همکاری صادقانه با سایر کارکنان مکتب...

23-                 تشویق شاگردان و سهمگیری آنها به دروس...

24-                 توجه به شاگردان که غیابت دارند...

25-                 تماس مداوم با اولیای شاگردان...

26-                 تشویق بیشتر تمام شاگردان به خصوص شاگردان که زیاد سهم میگیرند...

27-                 شناخت و کمک برای شاگردان دیر آموز...

28-                 انتخاب یک شیوه موثر برای رسیدن به هدف درسی...

29-                 احترام بخشیدن به شخصیت و افکار فردی شاگردان...

30-                 شاگردان لایق و با تلاش معلمان را افتخار میبخشند و باید معلمان آنها را بدون مکافات نگذارند...