تبیان، دستیار زندگی

حرف زدن کودک، نشانه هوشیاری

روان شناسان کودک تاکید می‌کنند پرورش توان حرف زدن در سنین پایین، بر مهارت‌های رفتاری یا توانایی گفتاری و شنیداری و تقویت حس کنجکاوی کودک تاثیر می‌گذارد.

بر این اساس بهتر است که والدین هنگام حرف زدن کودک، دست بزنند یا به طریق دیگری شادی خود را نسبت به توانایی که در او در حال شکل‌گیری است، نشان دهند. به بیان دیگر هر چقدر کودکی زودتر به حرف بیفتد در پرورش استعداد‌های شناختی و ارتباطی‌اش سریع‌تر رشد خواهد کرد.

بزازان با اشاره به این که وقتی کودکتان را به حرف زدن تشویق می‌کنید، او را به استفاده از استعداد طبیعی شنیدن نیز ترغیب می‌کنید، می‌افزاید: یکی از نشانه‌های ارزیابی کودکان باهوش، توانایی آنها در تکلم است، چراکه دیر حرف زدن کودکان یعنی صحبت کردن آنها پس از سه تا ۳٫۵ سالگی، رشد مهارت‌های ارتباطی و شناختی کودک را با تاخیر مواجه می‌کند.

5 – کارهایش را برای او توضیح دهید

هر کاری را که انجام می دهد برای خودش توضیح دهید. این کاری است که خیلی از والدین آن را انجام می د هند. مثلا وقتی نوزادتان بینی شما را می گیرد و چیزی زمزمه می کند، به او بگویید: «این بینی من است و تو می خوای اونو با دست کوچولوت بگیری. وقتی رویش را به سمت  دری که در حال بازشدن است برمی گرداند می توانید بگویید: «صدای باز شدن در رو شنیدی. خواهرته که داره می یاد تو؟». یا وقتی که جوجه اش را می بیند و به هوای جوجه دست و پایش را تکان می دهد می توانید بگویید: «جوجه رو می بینی که داره می یاد؛ از دیدنش خوشحال شدی؟» یا بگویید: «سلام جوجه طلایی، مریم کوچولو از دیدنت خوشحال شده».

6 – کارهای خود را برای او توضیح دهید

برای نوزادتان توضیح دهید که برایش چه کاری دارید انجام می دهید. حرف زدن با نوزادی که به نظر می رسد حرف شما را نمی فهمد کمی عجیب به نظر می رسد. اما او نیاز دارد که تجربه شنیدن را تکرار کند تا حرف زدن را یاد بگیرد. قبل از اینکه او را بغل کنید دست هایتان را به سمتش بگیرید و بگویید: «نازنازی مامان، الان می خوام بغلت کنم.» در این صورت او زبان را همراه با یک تجربه عملی درک خواهد کرد. در حین عوض کردن پوشک بچه برای او توضیح دهید: «این یک پوشک خشک است. من پاهای کوچولوی تو رو بلند می کنم و الان این پوشک را به جای پوشک قبلی برات می بندم.» این کار نه، تنها تمرین خوبی برای زبان آموختن و زبان شنیدن اوست بلکه او را در انجام آن کار با شما همراه می کند.

7 – با او حرف بزنید

در زمانی که با نوزادتان هستید، حرف بزنید. نوزادان بسیار قبل از اینکه مهارت های ارتباطی بیانی را یاد بگیرند، مهارت های دریافتی ارتباطی را یاد می گیرند. نوزاد شما قبل از اینکه توانایی حرف زدن پیدا کند، به خوبی می فهمد که شما به او چه می گویید. وقتی محیط کودک از لحاظ زبانی غنی باشد، او به طور طبیعی یاد می گیرد حرف بزند. وقتی شما به نوزادتان گوش می دهید و با او حرف می زنید، او زبان را می آموزد. او را مجبور نکنید که صحیح حرف بزند.

---

نوزادان هم با شما حرف می زنند

حتی گریه کردن نوزاد هم معانی مختلفی می دهد. او با گریه کردن می خواهد به شما بفهماند که ترسیده، گرسنها ست، خودش را خیس کرده یا خوابش می آید. معمولا والدین هم می آموزند که معنی پنهان گریه او را تشخیص بدهند و نسبت به آن واکنش مناسب نشان دهند. نوزاد هم به همین ترتیب واکنش نشان می دهد و می فهمد که از او مراقبت می کنید و حواستان به او هست؛ بنابراین گریه اش تبدیل به خنده و آغوش باز برای بغل شدن می شود.

والدین باید با نوزادشان حرف بزنند حتی اگر نوزادتان بسیار کودک است و هنوز نمی تواند حرف بزند، لازم است که شما با او صحبت کنید.

وقتی به او شیر می دهید یا او را حمام می کنید فرصت خوبی برای حرف زدن است. حتی زمانی که ارتباط شما با او مستقیم نیست و مشغول آشپزی کردن، ظرف شستن یا هر کار دیگری هستید، همچنان به حرف زدن با نوزادتان ادامه دهید. ممکن است بگویید مگر چقدر حرف دارم که با نوزادم بزنم. اشکالی ندارد اگر حرف کم آوردید درمورد کاری که دارید انجام می دهید برایش توضیح دهید.

نوزادان این نیاز را دارند که زیاد زبان بشنوند تا مهارت های اجتماعی شان به طور موثری گسترش یابد. هیچ جایگزینی برای این کار وجود ندارد. وقتی فرزندتان این توانایی را پیدا کرد که برخی صداها را تولید کند، شما باید به هر چیزی که او می گوید با جملات کامل جواب دهید.

شما باید نشان دهید که آنچه را او تلاش می کند به شما منتقل کند، متوجه شده اید چراکه او در حال انتقال چیزهای بسیار زیادی است. این حرف های ظاهرا نامربوطی که او بیان می کند درواقع بنیان توسعه توانایی های بیانی اوست. کمی که نوزادتان بزرگ تر شود، حتی می توانید برایش کتاب بخوانید.

هرچند که شما برای فرزندتان می خوانید باید روشن و ساده باشد. به زودی و به تدریج معجزه حرف زدن فرزندتان را می بینید و شگفت زده خواهد شد.

بچه هایی که دیر به حرف می افتند

برای کودکان، رشد و تکامل توانایی های گفتاری، تأثیر عمیقی بر سایر جنبه های رشد و تکامل دارد؛ مثلاً کودکی که توانایی های تکلمی اش بهتر است، در زمینه ارتباط با همسالان و پیشرفت تحصیلی معمولاً موفق تر است. اما این توانایی، چگونه توسعه می یابد و کی باید برای درمان اختلالات آن اقدام کرد؟
در زمان تولد کودک از طریق گریه صدا ایجاد می کند. سپس کودک از طریق قان و قون کردن که به خصوص نسبت به مادر انجام می شود و غیر از گریه صداهای دیگر درمی آورد و گریه کودک اختصاصی تر می شود. مثلاً برای گرسنگی صدای گریه متفاوتی دارد و مادران هوشیار می توانند بین گریه های مختلف کودک افتراق یکی شوند. کودک در 6 تا 11 ماهگی به مرحله زبانی وارد می شود، به طور انتخابی و ارادی به صداها گوش می دهد و اسم خودش را، داغ، جیز و نه را تشخیص می دهد. در 12 تا 18 ماهگی شروع به گفتن اولین کلمات می کند. سن متوسط گفتن اولین کلمه 11 ماهگی است. در حالی که تا یک و نیم سالگی، کودک حدود 18 کلمه را می تواند بیان کند، در همین زمان حدود 150 کلمه را می فهمد. در 2 سالگی بیش از 200 لغت بلد است و در سه سالگی بیش از 800 لغت را می تواند بگوید. ولی همیشه تعداد کلماتی که کودک درک می کند، بیشتر از کلماتی است که می تواند ادا کند. با نزدیک شدن به 2 سالگی ضمایر را می فهمد (من، مال من،...) شروع به درک جملات پیچیده تر می کند و از عبارات دو کلمه ای استفاده می کند. کودک در 3 سالگی 3500 لغت را می داند و در 4 سالگی بیش از 5000 لغت.

دختران زودتر به حرف نمی افتند

این بارو صحیحی نیست که دختران زودتر از پسران به حرف می افتند ولی یک سری از اختلالات زبانی وگفتاری در پسران بیشتر از دختران است. مثل اختلال در تلفظ، لکنت زبان، مشکلات زبانی خاص و بیماری هایی که در زبان و تکلم مشکل ایجاد می کند و این موضوع ممکن است باعث شود ما مشکلات زبانی و تکلمی را در پسران بیشتر ببینیم.

نقش ژنتیک در تکلم کودکان

ژنتیک و توراث در ایجاد یک سری مشکلات گفتاری نقش دارد؛ مثل لکنت زبان یا اختلال بیان. مسلماً کودکانی که اختلال بیان دارند، دیرتر از سایر بچه ها شروع به حرف زدن می کنند. از نقش خانواده هم نباید غافل شد. شلوغی و عوامل محیطی و پرجمعیت بودن خانواده هم در به حرف افتادن کودک نقش مهمی دارد. کودکانی که مورد بدرفتاری و اذیت و آزار قرار می گیرند و یا مورد غفلت واقع می شوند، ممکن است مهارت های کلامی پایین تری نسبت به همسالان خود داشته باشند. تحقیقات نشان می دهند کودکانی که والدینشان در دوره خردسالی، زیاد با آنها صحب می کنند، بهره هوشی بیشتر دارند. همچنین دامنه لغات آنها نیز وسیع تر از کودکانی است که کمتر با اطرافیان خود صحبت می کرده اند. پس از زایمان، هنگامی که به کودک شیر می دهید، پوشک او را عوض می کنید و یا او را به حمام می برید، با او صحبت کنید. در پنج ماهگی، ممکن است متوجه شوید که او با اشتیاق به حرکت لب ها و دهان شما نگاه می کند. به صحبت کردن ادامه دهید.

کی باید رفت دکتر؟

کودکان که مشکل شنوایی داشته باشند، توانایی تولید صداهای ساده را نیز از حدود شش ماهگی رها می کنند. در صورتی که نوزاد شما هیچ صدایی از خودش در نمی آورد (یا حتی تلاشی هم برای تولید صدا نمی کند)، یا با شما ارتباط چشمی برقرار نمی کند یا اگر کودک شما تا پانزده ماهگی هیچ کلمه ای بر زبان نیارود، یا شما هنوز هم قادر نیستی که حتی یک کلمه از حرف های او را بفهمید، در این مورد با پزشک خود صحب کنید و اگر در سه سالگی، هنوز هم کودک شما حروف بی صدای انتهای کلمات را تلفط نمی کند (مثلاً به جای «خوب»، می گوید: «خو»)، یا به جای یک صدا یا هجا، از صداهای دیگر استفاده می کند (مثلاً به جای «مار» یا «موش» می گوید: «بار» یا «دوش»)، ممکن است به مشکل شنوایی با گفتاری مبتلا باشد.

شایع ترین مشکلات تکلمی کودکان

اختلال در تلفظ، شایع ترین مشکل ارتباطی است که در آن، تولید صداهای تکلمی با سطح رشدی و تکامل کوک متناسب نیست.، تلفط کودک شمرده و صحیح نیست و صحبت کودک قابل فهم نیست و به اصطلاح کودک عروسکی صحبت می کند. کودک ممکن است نوک زبانی صحبت کند یا بعضی از حروف و صداها را حذف کند (مثلاً به جای کلمه عروسک می گوید عوسک، یا به جای نادر می گوید نار، یا شیرینی را شیینی تلفظ کند) یا ممکن است حرفی را جایگزین حرف دیگر کند (مثلاً به جای گربه بگوید دربه). این بیماری معمولاً در 4 سالگی شروع می شود، زمانی که انتظار می رود تکلم کودک قابل فهم باشد. در مورد بچه های زیر 3 سال زمانی تشخیص این اختلال گذاشته می شود که تکلم حتی برای اعضای خانواه نیز غیر قابل فهم باشد. این بیماری در پسران شایع تر از دختران است. گروهی از کودکان هستند که درک خوبی از زبان دارند اما برای استفاده از آن در گفتگو، مکالمه و برقراری ارتباط مشکل دارند. این کودکان معمولاً دیر شروع به صحبت می کنند. تا 2 سالگی اولین کلمات خود را نمی گویند و زمانی هم که شروع به صحبت می کنند، کملات جدید را به آهستگی و کندی وارد ذخایر لغات خود می کنند. این کودکان خطاهای زیادی در دستور زبان و گرامر دارند مثل نقص در به کار بردن افعال و ضمایر، حذف ضمیر، حذف فعل کمکی و... ممکن است جمله ای که کودک به کار می گیرد از نظر قواعد دستوری به هم ریخته و بی نظم باشد (مثلاً به جای آنکه بگوید: بابا ماشین دارد، می گوید: ماشین بابا دارد) ممکن است هنگام یافتن کلمه مناسب، کلمه ناصحیحی را انتخاب کند که ارتباطی با آن کلمه دارد (مثلاً به جای صندلی بگوید میز) یا عملکرد آن را توصیف کند (به جای صندلی بگوید چیزی که روی آن می نشینیم). این کودکان از کلمات کلی و مبهم (مثل: چیز، چیزه) زیاد استفاده می کنند یا ممکن است کلمه خودساخته خود را به کار گیرند.