تبیان، دستیار زندگی

 سه استخوان در تشکیل مفصل زانو شرکت دارند.

تاندونها:تاندونها عضلات را به استخوان اتصال می دهند.

رباط ها باندهای فیبری هستند که دو استخوان را بهم ارتباط و متصل می کنند.

به ساختمانهای غضروفی زانو منیسک می گوئیم که در بین دو استخوان درشت نی و ران قرار دارند و سبب افزایش سطح تماس در استخوان فوق و افزایش پایداری مفصل زانو می شوند.

به تخریب غضروف مفصلی زانو آرتروز زانو می گویند. در فرم شدید این بیماری منیسک ها که غضروفی اند بطور کامل از بین می روند و در استخوان ران و درشت نی به یکدیگر سایش پیدا می کنند.

لاغر اندام بمانید یا بهتر بگوئیم چاق نشوید. با حفظ وزن متعادل فشار بر روی زانوها کاهش و احتمال آسیب و آرتروز هم کاهش خواهد یافت.

هر گاه بعد از انجام برخوردهای اولیه که اشاره شد و یا استفاده از داروهای ضد درد بعد از ۳-۷ روز علائم شما ادامه یافت یا حتی بدتر شد حتماً   به پزشک مراجعه نمائید.

جلوگیری از صدمات زانو

چه کسانی مشکلات زانو به هم می زنند؟

مردان، زنان، و بچه ها می توانند مشکلات زانو داشته باشند. آنها در مردم از همه نژادها و سلبقه قومی اتفاق می افتد.

چه چیزهایی موجب مشکلات زانو می شود؟

مشکلات مکانیکی زانو می تواند ایجاد شود به وسیله:
- ضربه مستقیم یا حرکت ناگهانی که موجب در رفتگی و ضرب زانو شود
- استئو آرتریت در زانو ، در نتیجه فرسایش و پارگی در قسمتهایش
مشکلات التهابی زانو می تواند به وسیله برخی بیماری های روماتیسمی ، مانند آرتریت روماتوئیدrheumatoid arthritis و لوپوس اریتما توز(لوپوس) systemic lupus erythematosus ایجاد شود. این بیماری ها موجب ورم می شود که می تواند صدمه دائم به زانو ها بزند.

مشکلات زانو چگونه تشخیص داده می شود ؟

پزشکان مشکلات زانو را تشخیص می دهند به وسیله استفاده از :

- تاریخچه پزشکی
- معاینه بالینی

 تست های تشخیصی ( مانند عکس برداری، اسکن استخوان، سی تی اسکن، ام آر آی ، آرتروسکوپی، نمونه برداری).

آرتریت در زانوها

شایعترین نوع آرتریت زانوها استئو آرتریت است. در این بیماری ، غضروف داخل زانو به تدریج دچار فرسایش شده

. درمان های استئو آرتریت عبارتند از:
- داروهای کاهش درد، مانند آسپرین و استامینوفن
- داروهای کاهش ورم و التهاب، مانند ایبوبروفن و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی(NSAIDs)
- ورزش برای بهبود حرکت و قوی کردن
- کاهش وزن

روماتوئید ارتریت نوع دیگری از التهاب مفصل (آرتریت) است که بر زانو تاثیر می گذارد. در روماتوئید ارتریت ،زانو ملتهب شده و غضروف ها ممکن است تخریب شوند. درمان شامل:
- فیزیوتراپی
- دارو درمانی
- جراحی تعویض زانو( برای زانوهای شدیدا صدمه دیده )

صدمات غضروف و اختلالات آن
نرمی غضروفchondromalacia اتفاق می افتد وقتی که غضروف کپسول زانو نرم شود. این می تواند به علت صدمه ، استفاده بیش از حد، یا ضعف ماهیچه ای باشد، یا اینکه قسمتی از زانو خارج از محور باشد.نرمی غضروف می تواند ایجاد شود اگر یک ضربه به کپسول زانو موجب پارگی تکه ای از غضروف یا یک تکه از غضروف که شامل تکه ای از استخوان است.
منیسک ها Meniscus تکه هایی C شکل از غضروف هستند که مانند یک بالشتک بین استخوان فمور (استخوان ران) و درشت نی (قلم پا) هستند. بسادگی صدمه می بیند اگر زانو بچرخد در حالی که دارد وزن بدن را تحمل می کند.ممکن است قسمتی یا کاملا پاره شود.اگر پارگی بسیار کوچک باشد منیسک بهم متصل می ماند از جلو و عقب زانو. اگر پارگی بزرگ باشد ، منیسک ممکن است آویزان بماند به وسیله رشته ای از غضروف. شدت صدمه بستگی به محل و اندازه پارگی دارد.

درمان برای صدمات غضروف عبارتند از:
- ورزش برای قوی کردن ماهیچه ها
- تحریک الکتریکی برای قوی کردن ماهیچه ها
- جراحی برای صدمات شدید

صدمات رباط (لیگامنت)

اصول مراقبت از زانو

تحمل وزن بدن بر عهده برخی مفاصل مانند لگن (Hip) مچ پا و زانو است. ایستایی مفصل زانو استخوانی نیست بلکه لیگامانی بوده و در زیر پوست به وسیله زردپی‌ها و لیگامان‌ها حفظ می‌شود، از این‌رو بسیار در معرض صدمه است.
وزنی که روی مفصل زانو وارد می‌شود بین سه تا ۵ برابر وزن کل بدن است. یعنی یک فرد ۷۰ کیلوگرمی حدود ۳۵۰ کیلوگرم نیرو در هر بار که پا روی زمین می‌گذارد، به مفصل زانوی خود تحمیل می‌کند. این میزان در حین دویدن تا ۷ برابر وزن بدن خواهد بود.
تغییرات غضروفی مربوط به سن که در اثر گذر زمان رخ می‌دهد در زانو خیلی زودتر از دیگر مفاصل خود را بروز می‌دهد.از نظر بهداشت زانو باید بدانیم که وزن بدن بسیار مؤثر است و می‌تواند عاملی‌مخرب باشد، به عنوان مثال اگر فردی ۱۰کیلوگرم اضافه وزن داشته باشد به‌طور حتم بدون آنکه بداند حدود ۵۰ کیلوگرم در مجموع روی زانوهایش فشار وارد کرده است. تقویت عضلات چهار سر زانو بدون فشار به مفصل با انجام تمرینات ورزشی نشسته و با عنوان نرمش‌های ایزومتریک و در کل تقویت عضلات اطراف زانو بسیار مهم و حائز اهمیت فراوان است.
ساییدگی زانو یا به علت کهنسالی بروز می‌کند که این مسئله طبیعی است و در افراد متفاوت خواهد بود اما عامل دیگر به علت پارگی مینیسک (حتی ضایعه کم) در صورت درمان نشدن به صورت تدریجی موجب ساییدگی زانو می‌شود.
خیلی از افراد را می‌بینیم که مشکل انحنای زانو دارند یعنی اگر پای آنها را از مچ به هم بچسبانیم از ناحیه زانو به هم نمی‌چسبد و اصطلاحاً حالت پرانتزی به خود می‌گیرد و یا برعکس که البته این مسئله به علل ژنتیکی یا به علت راشیتیسم می‌تواند بروز کند که باید درمان شود تا بیومکانیک زانو بر هم نخورده و آسیب احتمالی به زانو وارد نشود که به این علل، علل ثانویه می‌گویند.
البته بیماری‌هایی مثل آرتریت روماتوئید، نقرس، روماتیسم و یا تصادفات می‌تواند از دیگر عوامل تخریب‌کننده بافت غضروف زانو محسوب شود.درمان در مواردی که علل ثانویه وجود دارد با رفع عامل تخریب زانو به عنوان مثال درمان پارگی لیگامان و یا پرانتزی بودن پاها به داخل یا خارج بدن، پیش از آسیب به غضروف زانو بسیار مؤثر و حائز اهمیت است اما اگر غضروف از بین رفت متأسفانه در افرادی هم که سن بالایی دارند کار خاصی وجود ندارد و دانش از کمک به اینگونه بیماران ناتوان بوده و تنها راه موجود تعویض مفصل است. این روش درمانی امروزه از گستردگی خاصی بهره‌مند است و در آن جراحان زانو با تراشیدن سطح مفصل تخریب شده، به جای آن مفصل فلزی مصنوعی قرار می‌دهند.
با پیشرفت‌هایی که در طراحی اینگونه پروتزها حاصل شده، طول عمر بهره‌گیری از آنها نیز افزایش چشمگیری یافته است. چند فرضیه را باید برای حفظ سلامت زانوها درنظر داشت:

اول این که تلاش کنیم وزن خودمان افزایش نیابد و اگر افزایش وزن داریم درصدد کاهش آن برآییم. دوم باید بدانیم که غضروف به‌طور مستقیم با تغذیه ارتباط ندارد ، اما چگالی استخوان به عنوان عاملی در حمایت غضروف ازاهمیت بالایی برخوردار است و این مسئله مستلزم مصرف کلسیم از طریق موادغذایی، لبنیات کم‌چرب، میوه‌ها و سبزی‌ها است.
قد و وزن افراد در بروز مشکلات زانو بسیار مهم است باید فراموش نکنیم که پله‌ها و یا کوهنوردی و استفاده نکردن از سرویس‌های بهداشتی فرنگی (توالت فرنگی) از علل صدمه زننده به زانو به شمار می‌رود.نادرست بالا رفتن و بویژه پائین آمدن از پله‌ها و حتی کوهستان به مفصل زانو آسیب فراوان می‌زند. پائین آمدن روی مفصل کشک رانی (پتله فمورال) نقش دارد و با بالا رفتن روی ساق پا فشار می‌آورد.
پائین آمدن از پله‌ها ۷ تا ۸ برابر وزن بدن بر زانوها فشار می‌آورد و درباره کوهنوردی هم همینطور اگر زانوی دردناکی داریم با پای غیر دردناک بالا برویم و با پای دردناک پائین بیاییم چون پای دردناک صاف پائین می‌آید اما اگر مشکل زانو داریم باید از کوهنوردی پرهیز کنیم. توصیه می‌کنم تا از سرویس بهداشتی فرنگی حتی از سنین پائین‌تر در منازل استفاده شود، با توجه به رعایت نکات بهداشتی در این خصوص مشکلی از نظر شرعی نیز وجود نخواهد داشت.ورزش‌های آبی بویژه راه رفتن در آب بسیار توصیه می‌شود. بهتر است در نواحی کم‌عمق که بالای لگن آب وجود دارد در جهات مختلف راه برویم.
برخلاف باورهای غلط کله و پاچه جز چاق کردن افراد کاربردی در تقویت غضروف ندارد. درخصوص مکمل‌های تقویت غضروف باید با پزشک مشورت کرد اما اگر کسی کاملاً تخریب غضروف دارد دیگر مصرف این داروها بی‌معنا است.

۱۰ حرکت برای تقویت زانو و جلوگیری از آرتروز

۱ ) محکم کردن زانو :
بنشینید و پاها را مقابل خود دراز کنید . زانوی خود را هرچه محکم‌تر راست کنید، آن را به زمین فشار دهید و هم‌زمان پا را از مچ به سمت خود بکشید . زانو را تا پنج شماره راست نگه دارید ، سپس آن را کاملا شل کنید ( سه بار در روز هر بار ده مرتبه ).
۲ ) محکم کردن زانـو در حالت ایستاده یا نشسته :
بایـد این تمرین را در فعالیت‌های روزمـره خود بگنجانید . بـرای مثال هنگامی ‌که بـرای مدتی طولانی نشسته‌ اید به دفعات زانوی خود را راست کنید.
۳ ) محکم کردن زانـو با حمایـت پـاشنـه :
بنـشیـنـیـد و پاها را در مقابل خود دراز کنیـد . جسمی ( مانند حوله‌ای تا شده یا یک تکه چوب به ارتفاع پنج سانتی‌متر ) را زیـر پـاشنـه خود قرار دهیـد ، عضلات ران را سفت کنـیـد و انگشتان را از مچ پا به سمت خود بکشید . تا ده بشمارید ، سپس عضلات را شل کنید و این تمرین را حداقل دو بار در روز و هر بــار ده مرتـبـه انجام دهید .
۴ ) بالا بردن پا در وضعیت کشیده :
بنشینید و پاها را راست کنید . در حالی که زانو را در وضعیت کشیده قفل کرده‌ایـد ، پای آسیـب دیـده را بالا ببرید ، سپس تا نزدیکی زمین پایـیـن بیاوریـد . این تمرین را به‌صورت متوالی و سریع ده بار انجام دهید و سعی کنید به سی بار برسانید .
۵ ) بالا بردن پا با وزنه :
بنشینید و پاهای خود را راست کنید. وزنه‌ای روی مچ پا قرار دهید،‌ پاها را در همان حالت راست بودن بالا ببرید و سپس به آرامی ‌پاییـن بیاوریـد . بـرای شروع ، وزنه نباید از یک کیلوگرم بیشتر باشد وزنه را به‌ تدریج سنگین‌تر کنید . مراقب باشید که زانو در وضعیت کشیده باشد. تمرین را با پنج بار شروع کنید و به‌تدریج به پنج سری ده‌تایی برسانید .
۶ ) چرخش مفصل ران :
بنشینید و مفصل پاهای خود را راست کنید. در حالی که زانو را در همان وضعیـت کشیـده قفل کرده‌ایـد پـا را بالا ببـریـد و دایره‌هایی را با پای خود در فضا به ‌سرعت رسم کنید و آن را به سه سری ده‌تایی برسانید . این تمرین را با افزودن وزنه به مچ پا انجام دهید.
۷ ) حرکت الفبا :
بنشینـیـد و پاها را راست کنید ، در حالی که زانو را صاف نگه داشته‌اید پا را بالا ببـریـد و بدون توقف حروف الفبا را در فضا بنویسیـد . وقتی این تمریـن برایتـان آسان شد ، آن را با افزودن وزنه به مچ پا ادامه دهید.
۸ ) بالا بردن پا در وضعیت نشسته :
بنشینید و پاها را راست کنید. در حالی که زانو را در وضعیت کشیده قفل کرده‌اید ، پا را بالا ببرید‌. به صورت عرضی آن را به یک سو ببرید و به آرامی ‌به سمت مرکز برگردانید و آن گاه به نرمی ‌پایین بیاورید . ایـن حرکت را با هر پا پنج بار تکرار کنید و به تدریج به سه سری ده‌تایی برسانید ؛‌ سپس این تمرین را با افزودن وزنه به مچ پا ادامه دهید.
۹ ) دور کردن مفصل ران :
به پهلو بخوابـیـد ، به نحوی که پـای آسیب دیـده بالا قرار گیـرد . زانـو را راست نگه دارید و پا را از زانو بالا ببرید ، تا سه بشمارید و سپس به آرامی ‌پایین بیاورید. با پنج بار شروع کنید ، به ‌تدریج تعداد تمرین به سه سری ده‌تایی برسانید و سپس با افزودن وزنه به مچ پا آن را ادامه دهید.
۱۰ ) بالا بردن پا در وضعیت دمر :
روی شکم بخوابید . زانو را راست نگه دارید و پا را از عقب کمی ‌بالا ببرید. این وضعیت را تا سه شماره حفظ کنید، سپس به‌تدریج پا را پایین بیاورید. تمرین را با هر پا پنج بار انجام دهید، به ‌تدریج آن را به سه سری ده‌تایی برسانید و سپس با افزودن وزنه به مچ پا ادامه دهید.