تبیان، دستیار زندگی

هوش مصنوعی (artificial intelligence) را باید عرصهٔ پهناور تلاقی و ملاقات بسیاری از دانشها، علوم، و فنون قدیم و جدید دانست.

در مقایسه هوش مصنوعی با هوش انسانی می توان گفت كه انسان قادر به مشاهده و تجزیه و تحلیل مسایل در جهت قضاوت و اخذ تصمیم میباشد در حالی كه هوش مصنوعی مبتنی بر قوانین و رویه هایی از قبل تعبیه شده بر روی كامپیوتر میباشد. در نتیجه علی رغم وجود كامپیوترهای بسیار كارا و قوی در عصر حاضر ما هنوز قادر به پیاده كردن هوشی نزدیك به هوش انسان در ایجاد هوشهای مصنوعی نبوده ایم.



بطور كلّی، هوش مصنوعی را می توان از زوایای متفاوتی مورد بررسی و مطالعه قرار داد. مابین هوش مصنوعی به عنوان یك هدف، هوش مصنوعی به عنوان یك رشته تحصیلی دانشگاهی، و یا هوش مصنوعی به عنوان مجموعۀ فنون و راه كارهایی كه توسط مراكز علمی مختلف و صنایع گوناگون تنظیم و توسعه یافته است باید تفاوت قائل بود.

مدیریت پیچیدگی


ایجاد و ابداع فنون و تكنیك‌های لازم برای مدیریّت پیچیدگی را باید به عنوان هستۀ بنیادین تلاش‌های علمی و پژوهشی گذشته، حال، و آینده، در تمامی زمینه‌های علوم رایانه، و به ویژه، در هوش مصنوعی معرّفی كرد. شیوه‌ها و تكنیك‌های هوش مصنوعی، در واقع، برای حلّ آن دسته از مسائل به وجود آمده است كه به طور سهل و آسان توسط برنامه‌نویسی تابعی (Functional programming)، یا شیوه‌های ریاضی قابل حلّ نبوده‌اند.

در بسیاری از موارد، با پوشانیدن و پنهان ساختن جزئیّات فاقد اهمّیّت است كه بر پیچیدگی فائق می‌آییم، و می‌توانیم بر روی بخش‌هایی از مسئله متمركز شویم كه مهم‌تر است. تلاش اصلی، در واقع، ایجاد و دستیابی به لایه‌ها و ترازهای بالاتر و بالاتر تجرید را نشانه می‌رود، تا آنجا كه، سر‌انجام برنامه‌های كامپوتری درست در همان سطحی كار خواهند كرد كه خود انسان‌ها به كار مشغولند.

به یاری پژوهش‌های گسترده دانشمندان علوم مرتبط، هوش مصنوعی از آغاز پیدایش تاكنون راه بسیاری پیموده‌است. در این راستا، تحقیقاتی كه بر روی توانایی آموختن زبانها انجام گرفت و همچنین درك عمیق از احساسات، دانشمندان را در پیشبرد این علم، یاری كرده‌است. یكی از اهداف متخصصین، تولید ماشینهایی است كه دارای احساسات بوده و دست كم نسبت به وجود خود و احساسات خود آگاه باشند. این ماشین باید توانایی تعمیم تجربیات قدیمی خود در شرایط مشابه جدید را داشته و به این ترتیب اقدام به گسترش دامنه دانش و تجربیاتش كند.

برای نمونه به رباتی هوشمند بیاندیشید كه بتواند اعضای بدن خود را به حركت درآورد، او نسبت به این حركت خود آگاه بوده و با سعی و خطا، دامنه حركت خود را گسترش می‌دهد، و با هر حركت موفقیت آمیز یا اشتباه، دامنه تجربیات خود را وسعت بخشیده و سر انجام راه رفته و یا حتی می‌دود و یا به روشی برای جابجا شدن، دست می‌یابد، كه سازندگانش، برای او، متصور نبوده‌اند.

هر چند مثال ما در تولید ماشینهای هوشمند، كمی آرمانی است، ولی به هیچ عنوان دور از دسترس نیست. دانشمندان، عموماً برای تولید چنین ماشینهایی، از تنها مدلی كه در طبیعت وجود دارد، یعنی توانایی یادگیری در موجودات زنده بخصوص انسان، بهره می‌برند.



آنها بدنبال ساخت ماشینی مقلد هستند، كه بتواند با شبیه‌سازی رفتارهای میلیونها یاخته مغز انسان، همچون یك موجود متفكر به اندیشیدن بپردازد.

هوش مصنوعی كه همواره هدف نهایی دانش رایانه بوده‌است، اكنون در خدمت توسعه علوم رایانه نیز است. زبانهای برنامه نویسی پیشرفته، كه توسعه ابزارهای هوشمند را ممكن می‌سازند، پایگاههای داده‌ای پیشرفته، موتورهای جستجو، و بسیاری نرم‌افزارها و ماشینها از نتایج پژوهش‌های هوش مصنوعی بهره می‌برند.

سیستمی كه عاقلانه فكر كند. سامانه‌ای عاقل است كه بتواند كارها را درست انجام دهد. در تولید این سیستم‌ها نحوه اندیشیدن انسان مد نظر نیست. این سیستم‌ها متكی به قوانین و منطقی هستند كه پایه تفكر آنها را تشكیل داده و آنها را قادر به استنتاج و تصمیم گیری می‌نماید. آنها با وجودی كه مانند انسان نمی‌اندیشند، تصمیماتی عاقلانه گرفته و اشتباه نمی‌كنند. این ماشینها لزوما دركی از احساسات ندارند. هم اكنون از این سیستم‌ها در تولید عامل‌ها در نرم افزارهای رایانه‌ای، بهره گیری می‌شود. عامل تنها مشاهده كرده و سپس عمل می‌كند.

سیستم‌های خبره

سیستم‌های خبره زمینه‌ای پركاربرد در هوش مصنوعی و مهندسی دانش ا‌ست كه با توجّه به نیاز روز افزون جوامع بر اتخاذ راه ‌حل‌ها و تصمیمات سریع در مواردی كه دانش‌های پیچیده و چندگانهٔ انسانی مورد نیاز است، بر اهمیت نقش آنها افزوده هم می‌شود. سیستم‌های خبره به حل مسائلی می‌پردازند كه به طور معمول نیازمند تخصّص‌های كاردانان و متخصّصان انسانی‌ست. به منظور توانایی بر حل مسائل در چنین سطحی (ترازی)، دسترسی هرچه بیشتر اینگونه سامانه‌ها به دانش موجود در آن زمینه خاص ضروری می‌گردد.

عامل‌های هوشمند

عامل‌ها (Agents) قادر به شناسایی الگوها، و تصمیم گیری بر اساس قوانین فكر كردن خود می باشند. قوانین و چگونگی فكر كردن هر عامل در راستای دستیابی به هدفش، تعریف می‌شود. این سیستم‌ها بر اساس قوانین خاص خود فكر كرده و كار خودرا به درستی انجام می‌دهند. پس عاقلانه رفتار می‌كنند، هر چند الزاما مانند انسان فكر نمی‌كنن