نگاهی اجمالی به وضعیت طب سنتی تبتی
طب سنتی ملیت تبت بحش مهمی از تشکیلات طب و داروی سنتی چین و طب سنتی اقلیت های ملی است که ملیت تبت قسمت عمده آن محسوب می شود و در روند درمانی درازمدت خلق شده و توسعه یافته است و بطورعمده در مناطق تبتی نشین رواج دارد. این مناطق عبارت است از: ناحیه خودمختار تبت ، استان های چینگ های ، سی چوان و گان سو؛ در کشورهای هند ، نپال و مناطق دیگر آسیای جنوبی نیز طب سنتی ملت تبت رایج است.
طب ملیت تبت در فلات چینگ های و تبت شکل گرفته است و دارای ویژگی های چشمگیر ملیتی ، اجتماعی و طبیعی می باشد. فلات چینگ های -- تبت از مناطق سرد سیر می باشد و ارتباط آن با خارج بسیار کم است. از اینرو، طب سنتی تبتی در درازمدت خصوصیات ذاتی خود را حفظ کرده است. برای نمونه انواع حیوانات و نباتات در فلات چینگ های -- تبت نسبتا کم است و به این سبب داروهای سنتی ملیت تبت اکثرا از حیوانات و نباتات ضد سرما که در محیط کوهستانی با اکسیژن کم می روید ، تهیه می شود.
در تبت ، بدلیل آنکه اندیشه مذهبی بودا در زمینه های مختلف اجتماعی نفوذ کرده و به نیروی قدرتمند روحی تبدیل شده است ، طب سنتی تبتی نیز از زمان بنیادگذاری دارای رنگ مذهبی بودای تبتی بوده است.
تئوری اساسی طب سنتی ملیت تبت طب سنتی تبتی در جریان تولید و یک فرایند درازمدت ، به یک سیستم نظری خاص تبدیل شده است.
تئوری درباره " سه عامل "
تئوری طب سنتی تبتی بر آن است که در درون بدن انسان سه عامل بزرگ " لون " ، " چی بائو " و " په گین" ، هفت پایه مادی خوراک مرغوب ، خون ، گوشت ، چربی ، استخوان ، مغز استخوان ، عصاره و ادرار، مدفوع و عرق وجود دارد. سه عامل بزرگ تغییرات هفت پایه مادی و سه خاصیت مذکور را شکل می دهد. تحت شرایط فیزیولوژی معمولی ، سه عامل فوق بر یکدیگر متکی و عامل یکدیگر بوده و همآهنگی و تعادل متقابل را حفظ کرده اند. زمانی که هر یکی از این سه عامل و یا چند عامل به هر دلیلی دچار اختلال شود ، بیماری های " لون " ، " چی با " و " په گین " رخ خواهد داد و برای درمان آنها به تعدیل و تنظیم سه عامل مهم است.
" لون" ، قوه محرکه برای حفظ فعالیت فیزیولوژی بدن انسان می باشد و ماهیت آن با " انرژی " طب سنتی ملیت " هان " شبیه است و معنی آن از " انرژی " طب سنتی چین گسترده تر است ؛ " چی بائو " به زبان چینی ، جرأت و یا گرم مزاجی معنا می دهد و دارای همین ماهیت می باشد. کارکرد های عمده آن تولید انرژی ، حفظ حرارت بدن انسان و تقویت کارکرد معده ، بهسازی رنگ چهره ، جرآت دادن به انسان و افزایش عقلانیت می باشد ؛ " په گین " به زبان چینی " آب دهان" معنا می دهد و ترکیبی از آب دهان و بزاق در طب چینی است و با اخلاط چهارگانه بدن ، و مواد دیگر مایع در بدن ارتباط فشرده دارد. در باره دلیل ابتلا به بیماری ها ، طب سنتی تبتی چنین نظریاتی دارد حاکی از اینکه اگر همآهنگی و تعادل " لون " ، " چه با " و " په گین " از بین رود ، انرژی اصلی درونی بدن انسان آسیب می بیند و بدین ترتیب ، به سلامت انسان ضرر می رسید. از این جهت هدف از درمان تعدیل و تنظیم سه عامل و همآهنگی مجدد آنهاست.
تشریح بدن انسان و فیزیولوژی آن
عادات ملی و آداب و رسوم مردم تبت باعث شده است ، طب سنتی تبتی تشریح بدن انسان و فیزیولوژی آن را نسبتا عمیق درک کند. بر اساس طب سنتی تبتی ، اعضای بدن انسان به پنج ارگان درونی و اعضای ششگانه مجوف و توخالی بدن تقسیم می شود. پنج ارگان درونی انسان قلب ، جگر، طحال ، ریه و کلیه ها است. اعضای ششگانه مجوف و توخالی در بدن روده بزرگ ، روده باریک ، معده ، مثانه ، کیسه صفرا و " سان موسیو " را شامل می شود. در عصر باستان ، طب سنتی تبتی با تشبیهات گوناگون به صورت خیالی کارکرد های فیزیولوژیک هر عضو را تعریف می کرد ، برای نمونه : قلب مانند پادشاه بر تخت سلطنت می نشیند ، در مرکز قفسه سینه بدن انسان جای دارد ؛ ریه ها مانند وزیران و شاهزادگان دور پادشاه جای گرفته است ؛ جگر و طحال مانند ملکه و سوگلی امپراطور نزدیک امپراطور هستند و با همدیگر ارتباط فشرده دارند ؛ کلیه ها مانند بلند ترین ستون فقره یک اطاق مهم است. بدون آن بدن نمی تواند مانند یک عمارت محکم پا برجا بماند و مقاومت داشته باشد. بر این اساس، ارتباط طب سنتی تبتی در روزگار قدیم با بدن نسبتا علمی بوده است.
روش های خاص درمانی طب سنتی تبتی
درمان با دارو
پزشکان تبتی طرفدار استفاده از موادی هستند که اثر دارویی را بیشتر می کند. برای نمونه شکر سفید برای درمان بیماری های گرم مورد استفاده قرار گیرد. با شکر قهوه ای رنگ می توان بیماری های سرد را درمان کرد.
علاوه بر این ، شیوه های خوردن داروها نیز باید مشخص شود. مثلا داروی قرص مانند چینی معمولا همراه با آب گرم خورده می شود ، برای معالجه بیماری سرد قرص با آب گرم خورده می شود و برای بیماری گرم برخلاف آن ، با آب سرد مصرف می شود. برای بیماری های دیگر قرص با آب ولرم خورده می شود.
شیوه معالجه " جیو "
نوعی معالجه در طب چینی است که در آن با استفاده از اتش زدن لوله کاغذای تهیه شده از برگ های ریز نقاط معین عصب بدن انسان را دود می دهند.
طرز تهیه وسیله " جیو " به این قرار است : برگ های خشک شده " برنجاسف " خرد خورد و با آن لوله های کاغذی پر می شود. هنگام معالجه سرلوله را روشن می کنند و دود آنرا به نقاط معین بدن بیمار می دهند .
برگ های " برنجاسف " از مواد عمده برای تهیه لوله " جیو " در طب سنتی تبتی محسوب می شود. این نوع شیوه درمانی معمولا برای درمان بیماری های گرم مورد استفاده قرار نمی گیرد بلکه بیشتر برای درمان بیماری های سرد بخصوص بیماری های معده ، سوء هاضمه ، تجمع آب در بافتهای بدن ، استسقاء ، اختلال اعصاب ، بیماری صرع ، ضعف حافظه و غیره مورد استفاده است. در طب سنتی تبتی برای انجام این شیوه درمانی معمولا نقاط مشخص مناسب بدن انتخاب می شود.
روش درمانی قی کردن
این روش درمانی است که بر اساس آن با استفاده از داروی خوراکی ، فرد بیمار قی می کند. علایم عبارت است از : سوء هاضمه ، برآمدگی شکم در معده و یا قفسه معده ، خوردن سهوی غذای سمی و یا انگل در بدن ، " په گین " های گوناگون در معده ازجمله خلط بنفش ، خلط خاکستری و غیره ، با روش درمانی فوق بر طرف خواهد شد. سالخوردگان و افراد ضعیف المزاج ، زنان باردار و کودکان نمی توانند از این روش استفاده کنند. اگر خوراک سمی خورده شده ، بتدریج از بدن خارج شود ، نیازی به قی کردن نیست.
شیوه مصرف داروهای مالیدنی
مرهم نهادن ، از شیوه های ویژه درمان در طب سنتی تبتی است. از طریق مرهم نهادن روی پوست عوارض بیماری درونی بدن درمان می شود. این کار ساده است. بر اساس نظریه طب سنتی تبتی ، شیوه درمان از طریق مرهم نهادن برای تقویت مزاج مفید است. برای بیماری هایی چون زمختی پوست ، کمبود خون و ضعف بدن به دلیل خونریزی ، خستگی مفرط ، بی خوابی و غیره . می توان از مرهم های معمولی استفاده کرد .
روش درمان از طریق حمام دارویی
روش درمانی طب سنتی تبتی از طریق حمام با دارو یک روش درمانی طبیعی با ویژگی خاص محسوب می شود. آبهای دارویی معمولی مانند سرچشمه های آب گرم ، سرچشمه های گرم آب معدنی گوگرد دار، سرچشمه گرم سنگ " هانشوی"، سرچشمه گرم " سنگ فنشی " ، سرچشمه گرم " وو لین جی" و سرچشمه گرم سنگ آهک است.
روش حمام به دو نوع حمام آبی و حمام مالیدن دارو تقسیم می شود که هر یک از آنها خصوصیاتی دارد. درمان بیماری های مناسب از طریق پنج نوع سرچشمه گرم طبیعی فوق الذکر بهترین نتیجه را حاصل کرده است. نقش این روش درمانی گوناگون است. ظاهرا تأثیرات آن رفع گرمای مخفی شده در عضلات و در درون مغز استخوان می باشد ؛ مالیدن روش درمانی ایفا می کند. در روش استفاده از دارو با روش مالش ، داروهای جوشانده و ترکیبی در داخل کیسه ای قرار داده شده و سپس بر روی بدن بیمار و یا محل های درد بدن قرار داده می شود تا درمان کامل گردد.
