رفـع بـوی بـد دهـان در ماه مبارک رمضان

 

---

---

وقتی شب، قبل از خواب، مسواک می‌زنیم این میکروارگانیسم‌ها فرصت پیدا می‌کنند تخمیر را آغاز کنند به همین دلیل صبح قبل از خواب دهانمان بوی نامطبوعی می‌دهد.

 

در ماه رمضان نیز چون در طول روز چیزی نمی‌خوریم، این روند با شدت بیشتری اتفاق می‌افتد.

 

در روزهای عادی، گیاهان معطری مانند جعفری و نعناع بجوید. برای چند دقیقه تا حداکثر نیم ساعت دهان خوشبو می‌شود و به دلیل خاصیت ضدمیکروبی، فعالیت تخمیری میکروارگانیسم‌ها کاهش می‌یابد.

 

اما در ماه رمضان که نمی‌توان در طول روز چیزی خورد، راه‌حل بهتری وجود دارد که آثار مثبت آن طولانی‌تر هم هست. توصیه می‌شود روزه‌داران از قطره «پرسیکا» به عنوان دهان‌شویه استفاده کنند.

 

این گیاه ایرانی است و 400 سال پیش درختش به اسم ایران نام‌گذاری شده است، بنابراین کافی است بعد از مسواک شبانه یا مسواک بعد از خوردن سحری، 20-15 قطره پرسیکا را با 2 قاشق غذاخوری آب مخلوط کنید و دهان را با آن بشویید و بعد از آن دیگر چیزی نخورید یا نیاشامید تا ترکیب‌های آن داخل دهان باقی بماند.

 

این دهان‌شویه کاملاً گیاهی، از ترکیب پرسیکا یا چوب مسواک (که از قدیم استفاده از آن به مسلمانان توصیه شده است و هم‌اکنون نیز در برخی کشورها از جمله عربستان به عنوان مسواک استفاده می‌شود)، نعناع و گیاه بومادران تهیه شده و فعالیت تخمیری میکروارگانیسم‌ها را در دهان کاهش می‌دهد. وقتی تخمیر کم شود، بوی نامطبوع دهان از بین می‌رود.

 

البته این دهان‌شویه بوهایی که از معده متصاعد می‌شوند، از بین نمی‌برد.

8 هشدار تغذیه‌ای برای دختران روزه‌دار

---

---

گاه شاهد هستیم که افراد و به ویژه دختران نوجوان پس از پایان ماه رمضان دچار اختلالاتی در سلامت می‌شوند که این امر به علت تغذیه نامناسب و شیوه غلط زندگی، به خصوص در این ماه است. بهتر است در این مقاله به چند عادت نامناسب تغذیه‌ای افراد و به ویژه دختران نوجوان، در این دوران بپردازیم که این عادات موجب بروز عوارض مختلف در آنان می‌شود.

1- کمبود مصرف میوه، سبزی و سالاد

از جمله مشکلات تغذیه‌ای دختران نوجوان در ماه رمضان، کمبود مصرف سبزی‌ها و میوه‌های تازه و سالاد است. معمولاً نوجوانان ترجیح می‌دهند با غذای خود، نوشابه‌های گازدار استفاده کنند که این امر نه تنها برایشان مفید نیست، بلکه زیان‌های زیادی نیز در بردارد.

از اشکالات مهم نخوردن سبزی‌ها و میوه‌های تازه این است که ویتامین و مواد معدنی به میزان کافی به بدن نمی‌رسد و در نتیجه عوارضی از قبیل کاهش مقاومت در برابر بیماری‌ها، یبوست، ریزش مو و اختلالات بی‌شمار دیگری که سلامت دختران نوجوان را به خطر می‌اندازد، بروز می‌کند.

2- نخوردن سحری

چنانچه وعده سحری از برنامه غذایی ماه رمضان حذف شود به علت گرسنه ماندن شخص در زمانی طولانی، مشکل کاهش قند خون پیش می‌آید که پیامد آن، عوارض عصبی از قبیل احساس خستگی و کوفتگی، بی‌حوصلگــــی، عصبانیــت، پرخاشــگری، افسردگی، سردرد و سرگیجه می‌باشد.

علاوه بر آن نخوردن سحری و گرسنه ماندن به مدت طولانی موجب احساس تشنگی، گرسنگی و بی‌طاقتی در برابر روزه و در نتیجه عدم موفقیت در روزه‌داری می‌شود، بنابراین وعده سحری از اهمیت خاصی برخوردار است و هرگز نباید از برنامه غذایی ماه رمضان حذف شود.

3- شروع افطار با آب سرد

در ماه‌های گرم سال و ایام تابستان به علت روزه‌داری و نخوردن آب در طول روز، معمولاً تشنگی یکی از مشکلات مهمی است که گریبان‌گیر افراد می‌شود.

به علت تشنگی بسیاری از افراد، روزه خود را با آب سرد آن هم به مقدار زیاد باز می‌کنند که این امر می‌تواند از نظر سلامتی اشکالاتی برای فرد در بر داشته باشد. مصرف آب زیاد پس از مدت مدیدی گرسنگی، موجب پر شدن معده و رقیق شدن شیره‌های گوارشی شده و مانع تأثیر کامل شیره‌های گوارشی بر روی مواد غذایی می‌گردد، در نتیجه هضم غذا دچار اختلال می‌شود و سبب بروز عوارضی مانند پری و سنگینی دستگاه گوارش و بروز ناراحتی‌های گوارشی می‌گردد، حال چنانچه آب مصرفی سرد باشد می‌تواند علاوه بر عوارض فوق، موجب دل درد، نفخ و تشدید ناراحتی‌های گوارشی بشود. ضمناً اختلال در هضم و جذب غذا، نهایتاً باعث سوءتغذیه و عوارض ناشی از آن خواهد شد.

4- افطار کردن با غذای سنگین و مفصل

در برخی موارد دیده شده افرادی که در ماه رمضان تغذیه صحیح ندارند و به خصوص آن‌هایی که وعده سحری را از برنامه غذایی خود حذف می‌نمایند، در ساعات روزه‌داری بسیار گرسنه می‌شوند و به این دلیل به هنگام افطار، با غذای اصلی که معمولاً شامل مواد سرخ‌کرده، چرب و سنگین است تغذیه خود را شروع می‌کنند. یکی از اشکالات این فرم تغذیه این است که موجب تجمع چربی در بدن و چاقی می‌شود. ضمناً چنانچه پس از مدتی طولانی گرسنگی ناگهان معده را پر از غذا آن هم غذایی چرب و سنگین بنماییم، موجب سنگینی و اختلالات گوارشی شده که حتی ممکن است منجر به تهوع، اسهال و سایر ناراحتی‌های گوارشی شود که در این صورت هضم و جذب مواد مصرفی نیز دچار اختلال خواهد شد و به این ترتیب شخص نمی‌تواند از غذای مصرفی استفاده کامل بنماید.

5- افراط در مصرف مواد شیرین در وعده افطار

یکی از شایع‌ترین عادات نامناسب تغذیه‌ای در بین روزه‌داران، مصرف زولبیا، بامیه و سایر مواد شیرین به مقدار زیاد در وعده افطار و در مهمانی‌های ماه رمضان است. به طور کلی مصرف مواد شیرین از عوامل بسیار مهم بروز چاقی است، همچنین افراط در مصرف انواع شیرینی موجب افزایش چربی‌های نامطلوب خون شده و زمینه بدن را جهت ابتلا به اختلالات قلبی- عروقی فراهم می‌سازد.

از دیگر مضرات مصرف مواد شیرین، پوسیدگی و خرابی دندان‌ها است، به خصوص چنانچه بلافاصله پس از مصرف این مواد، دندان‌ها شسته نشوند. به اضافه اینکه در تهیه زولبیا، بامیه، گوش فیل و مواد مشابه، معمولاً از مقدار زیادی روغن استفاده می‌شود که مصرف روغن زیاد علاوه بر چاقی، موجب ناراحتی‌های قلبی- عروقی خواهد شد.

6- ریزه‌خواری در فاصله بین افطار و شام

بعضی از افراد تصور می‌کنند اگر در طول روز به علت روزه‌داری غذا میل نمی‌کنند، می‌توانند بعد از افطار تا هنگام خواب، به طور مداوم ریزه‌خواری نمایند. این کار منجر به بروز اختلالات زیادی از جمله چاقی، ناراحتی‌های گوارشی و سوء تغذیه به علت نخوردن غذای کافی و با کیفیت تغذیه‌ای بالا می‌شود.

افراد ریزه‌خوار معمولاً مواد مصرفی خود را از بین مواد خوراکی حاوی کالری بالا و دارای ارزش تغذیه‌ای پایین انتخاب می‌کنند که این مواد به طور معمول فقط مقدار زیادی انرژی به بدن می‌رسانند و فاقد ارزش تغذیه‌ای بالا جهت تأمین نیازهای تغذیه‌ای شخص هستند. مصرف چنین مواد غذایی به علت دارا بودن قند یا چربی بالا، جلوی اشتها را برای مصرف غذای اصلی گرفته و در نتیجه انسان را مبتلا به سوء تغذیه می‌نماید. این امر به خصوص برای دختران نوجوان اهمیت زیادی دارد. ضمناً ریزه‌خواری یکی از عوامل مهم خستگی دستگاه گوارش و اختلالات گوارشی است.

7- دیر شام خوردن و مصرف غذاهای سنگین در وعده شام

در ماه رمضان معمولاً افراد روزه‌دار به مهمانی‌های افطار و شام دعوت می‌شوند و بازار مهمانی‌های فامیلی و دوستانه رواج زیادی دارد. در این مهمانی‌ها، اکثراً شام دیر سرو می‌شود، به طوری که فاصله بین صرف شام و خواب کوتاه می‌باشد. پیامدهای این نوع تغذیه عبارت است از سنگینی دستگاه گوارش به علت عدم تحرک پس از شام و مصرف شام سنگین، ایجاد اختلال در خواب شبانه به علت پری و سنگینی دستگاه گوارش که یکی از عوامل مهم بی‌خوابی و بدخوابی است، بی‌اشتهایی فرد برای صرف سحری، که می‌تواند موجب مصرف نکردن سحری و یا صرف مقدار مختصری غذا در وعده سحری شود و نتیجه آن، اشکالات گرسنگی، تشنگی، ضعف، خستگی، عصبانیت، سردرد، سرگیجه و سایر عوارض عصبی، به علت افت قند خون است.

8- حذف مواد نشاسته‌ای از برنامه غذایی

یکی از عاداتی که معمولاً بین دختران نوجوان به خصوص در ماه رمضان رواج دارد حذف نان، برنج، سیب‌زمینی، ماکارونی و سایر مواد نشاسته‌ای از برنامه غذایی است. این گروه سنی به علت ترس از چاقی، یکی از مهم‌ترین مواد مغذی مورد نیاز روزانه خود را از الگوی غذایی حذف می‌کنند. نتیجه آن، نرسیدن انرژی کافی به سلول‌های عصبی و در نتیجه بروز عوارض عصبی است که تحمل آن برای افراد روزه‌دار مشکل می‌باشد.

ضمناً افرادی که مواد نشاسته‌ای را از برنامه غذایی خود حذف می‌کنند به علت نیاز سلول‌های عصبی به انرژی، تمایل زیادی به مصرف مواد قندی از خود نشان می‌دهند و در مصرف این مواد افراط می‌کنند که این امر موجب بروز چاقی، پوسیدگی دندان‌ها و افزایش چربی‌های نامطلوب خون می‌شود.

چند توصیه تغذیه‌ای

* وعده سحری هرگز فراموش نشود.

* در وعده سحری نباید در مصرف گوشت، نمک و چای افراط شود، زیرا موجب تشنگی در طول روز خواهد شد.

* مصرف مقدار کافی آب (6 تا 8 لیوان) در فاصله افطار تا سحری ضروری است.

* مصرف سبزی‌ها و میوه‌های کافی و سالاد با آب لیموترش تازه و روغن زیتون جهت حفظ سلامت، پیشگیری از یبوست، افزایش مقاومت بدن و پیشگیری از خستگی، ضعف و سستی برای دختران نوجوان مفید است.

* از افراط در مصرف زولبیا و بامیه و ... پرهیز شود.

* به جای شیرینی و مواد حاوی شکر، بهتر است انرژی مورد نیاز دختران نوجوان از مواد نشاسته‌ای به میزان متعادل دریافت گردد.

* بهتر است وعده افطار را با آب ولرم، چای، شیر با کمی عسل یا خرما و مقداری نان و پنیر کم نمک و ترجیحاً یک تا دو عدد گردو آغاز کنند.

با رعایت نکات فوق می‌توان مطمئن بود که نوجوانان عزیز ماه رمضان و ایام روزه‌داری را با موفقیت به پایان رسانده و از سلامت کامل برخوردار خواهند بود.

راهنمای خرید مواد غذایی در ماه مبارک رمـضان

---

---

بعضی افراد به دلیل ابتلا به بیماری‌های مزمن یا بیماری‌های عفونی که به صورت ناگهانی پیش می‌آید ماه رمضان قادر به روزه گرفتن نیستند، ولی متأسفانه بعضی افراد ابتدای ماه رمضان از سلامت کافی برخوردارند، ولی به تدریج به دلیل عدم رعایت موازین بهداشتی یا استفاده از غذاهای ناسالم ضعیف یا بیمار شده و توانایی روزه گرفتن را از دست می‌دهند.

روش تهیه و مصرف غذا در ماه رمضان با ماه‌های دیگر سال قدری متفاوت است.

این تفاوت فقط شامل خوراکی‌های مخصوص رمضان که در ماه‌های دیگر کمتر مصرف می‌شوند یا دفعات غذا خوردن نیست. یکی از تفاوت‌هایی که در این ماه وجود دارد عجله در همه امور است. هنگام سحر مردم با عجله غذا می‌خورند تا قبل از اذان صبح سحری خود را تمام کرده باشند و هنگام غروب از فرط گرسنگی با عجله افطار می‌کنند. عجله در خوردن مانع از ارزیابی دقیق طعم و مزه غذا از طریق چرخاندن آن در تمامی قسمت‌های زبان می‌باشد، بنابراین ممکن است بعضی از تغییرات طعم و مزه که در اثر از دست رفتن سلامت غذا به وجود می‌آید، از نظر پنهان بماند. این عجله در هنگام خرید مواد غذایی نیز نمود پیدا می‌کند. به خصوص در فصول گرم سال، خرید و گاهی ایستادن در صف طویل، بسیار آزار دهنده است و تنها چیزی که اهمیت دارد زود خرید کردن و به خانه برگشتن است. اگر در آن روز برای افطار مهمان نیز دعوت کرده باشید که عجله دو چندان می‌شود. عجله در خرید انسان را از توجه به بعضی نکات مهم و بهداشتی باز می‌دارد. در ماه رمضان عرضه غذاهای فله مثل آش و حلوا در زمان افطار به طور گسترده‌ای افزایش یافته و تقاضا برای خرید این محصولات بسیار بیشتر از ماه‌های دیگر است. نکته قابل توجه آن است که بر تولید و عرضه این گونه مواد غذایی معمولاً نظارت ویژه‌ای صورت نمی‌پذیرد، بنابراین دانستن نکات بهداشتی و رعایت آن‌ها هنگام خرید در این ماه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

چگونه مواد غذایی ناسالم می‌شوند؟

تهیه و توزیع مواد غذایی با دست‌های آلوده از اصلی‌ترین علل آلودگی میکروبی مواد غذایی می‌باشد. بسیاری از مواد غذایی هنگام تهیه به حدی حرارت می‌بینند که میکروب‌های آن از بین می‌رود، ولی آلودگی ثانویه آن را ناسالم می‌کند. دست‌های آلوده فروشنده، وجود زخم در دست فروشنده و نگهداری مواد غذایی بدون پوشش در معرض هوا از جمله راه‌های آلودگی ثانویه مواد غذایی می‌باشند. گرد و غبار هوا، مگس و دیگر حشرات از جمله منابع مهم آلودگی می‌باشند. عطسه و سرفه بر روی مواد غذایی، بسیاری از میکروب‌های موجود در مجرای تنفسی را به غذا منتقل می‌کند. یکی از خطاهای متداول در نانوایی‌ها، مراکز فروش خشکبار و حتی شیرینی فروشی‌ها این است که فروشنده اجازه می‌دهد مشتری مواد غذایی را لمس نماید، ولی همان خوراکی لمس شده را نخرد. احتمالاً اولین چیزی که پس از این صحنه مشاهده می‌کنید کارت بهداشت و مدارک آموزش بهداشت عمومی فروشنده است که با قابی زیبا در برابر چشم شما بر روی دیوار نصب شده است، ولی در عمل چیزی از رعایت بهداشت دیده نمی‌شود. لمس مواد غذایی می‌تواند یکی از راه‌های انتقال بیماری‌های میکروبی از جمله آنفلوانزا باشد.

پول یکی از اشیاء آلوده و عامل انتقال بسیاری از میکروب‌ها است و دست زدن همزمان به آن و مواد غذایی از جمله راه‌های انتقال میکروب‌ها می‌باشد.

بعضی از مواد غذایی باید در یخچال یا فریزر نگهداری شوند. عدم رعایت این نکته برای مدت طولانی سبب افزایش بار میکروبی مواد غذایی می‌شود. میکروب‌ها به سرعت تکثیر شده و فساد میکروبی یا شیمیایی ماده غذایی را رقم می‌زنند. توجه داشته باشید که وقتی مواد غذایی به میکروب‌های سرماگرا آلوده می‌شوند توانایی رشد و تکثیر در دمای یخچال را نیز دارند، بنابراین نگهداری در سرما مانع از رشد آن‌ها نمی‌شود. ممکن است غذاهای منجمد در دمای انجماد نگهداری نشده باشند. این اتفاق احتمالاً در اثر قطع برق یا حمل و نقل نامناسب اتفاق می‌افتد و بعد از آن دوباره در فروشگاه منجمد می‌شوند. در این حالت فرصت مناسبی برای میکروب‌های سرماگرا به وجود می‌آید تا در یخچال منزل شما کار خود را ادامه دهند. میکروب‌ها نه تنها می‌توانند غذا را آلوده کنند، بلکه با تجزیه بعضی اجزای غذا یا تأثیر بر فعالیت بعضی آنزیم‌ها، در فساد شیمیایی غذا نیز نقش دارند. بعضی از این میکروب‌ها می‌توانند با تولید سم شما را مسموم کنند، بنابراین توصیه می‌شود در ماه رمضان که در گرم‌ترین روزهای سال نیز می‌باشد از غذاهای از پیش مانده کمتر استفاده نمایید.

رعایت بهداشت

عدم رعایت نکات بهداشتی لزوماً به این معنی نیست که شما به سرعت بیمار شده و علائم آن را مشاهده می‌کنید، بلکه ممکن است در طولانی مدت اثرات سوء آن گریبان شما را بگیرد، بنابراین در کنار توجه به موارد میکروب‌شناسی گفته شده رعایت بهداشت شیمیایی نیز از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است.

خرید نمک

همواره از نمک‌های یددار تصفیه شده موجود در مراکز فروش معتبر استفاده نموده از مصرف نمک‌های فله یا سنگ نمک خودداری نمایید. نمک باید دارای پروانه ساخت از وزارت بهداشت و دارای تاریخ تولید و انقضا باشد. نمک را دور از نور آفتاب نگهداری نمایید. وجود ناخالصی‌های نامحلول در آب در نمک از جمله مواردی است که در نمک‌های با کیفیت پایین و غیر استاندارد دیده می‌شود. یک راه ساده برای تشخیص این مواد در منزل وجود دارد. 5 قاشق غذاخوری نمک (حدود 50 گرم) را در 250 سی‌سی آب (حدود یک لیوان پر آب) ریخته و آنقدر هم بزنید تا نمک حل شود. سپس به ظرف محتوی آب نمک نگاه کنید. اگر رنگ محلول شفاف و بدون رسوب باشد میزان مواد نامحلول نمک در حد قابل قبول می‌باشد. اگر رنگ محلول کدر و حاوی رسوباتی است که در آب حل نمی‌شود از مصرف نمک صرف نظر نمایید.

خرید زولبیا و بامیه

زولبیا و بامیه حاوی مقادیر زیادی روغن می‌باشد و استعداد زیادی برای فساد پذیری دارد، بنابراین ترجیحاً زولبیا و بامیه را از مراکز پرفروشی خرید نمایید که شیرینی برای مدت زیادی روی پیشخوان فروشگاه نمی‌ماند و معمولاً تهیه و فروش شیرینی‌هایشان روزانه است. زولبیا و بامیه اگر در سینی‌های بدون پوشش برای مدت زیادی در معرض هوا قرار گیرد فاسد می‌شود. از طرف دیگر تماس با مگس و گرد و غبار هوا آن را ناسالم می‌کند. تا حد امکان از خرید زولبیا با رنگ بسیار زرد و چشم‌نواز خودداری نمایید. به دلیل گرانی زعفران، استفاده از رنگ‌های مصنوعی بسیار متداول است.

خرید آش

اگر غذاهای آماده مثل آش خریداری می‌کنید، ترجیحاً از خانه با خود ظرف ببرید. اگر مجبور به خرید آش در ظروف یک‌بار مصرف هستید مواظب باشید که فروشنده آش را در ظروف مخصوص غذاهای گرم بریزد. عدم رعایت این نکته بیشتر در اماکن عمومی که هنگام افطار، چای داغ توزیع می‌کنند به چشم می‌خورد. از نوشیدن چای در لیوان‌های شفاف خودداری نمایید. ظروف با جنس پلی‌استایرن فوم‌دار و ظروف پلی‌استایرن سفید رنگ برای مواد غذایی گرم و مرطوب قابل استفاده می‌باشند. حتماً شما این ظروف را که مخصوص توزیع نذورات می‌باشند بسیار دیده‌اید. ظروف با جنس پلی‌استایرن بی‌رنگ و شفاف فقط جهت نوشیدنی‌های سرد مناسب می‌باشند و استفاده از آن برای مواردی که دمای محتوای ظروف بیش از 65 درجه سانتی‌گراد بوده و یا اینکه لایه خارجی مواد غذایی محتوای آن چربی باشد که در تماس با ظرف قرار می‌گیرد ممنوع می‌باشد.

غذاهای در معرض آفتاب

* از خرید فرآورده‌هایی که برای مدت طولانی در برابر نور آفتاب قرار گرفته‌اند خودداری نمایید، چرا که احتمال فساد میکروبی و شیمیایی در فصول گرم سال به حداکثر می‌رسد. نور آفتاب ویتامین‌های موجود در دوغ را از بین برده سبب اکسید شدن چربی آن می‌شود.

* همچنین می‌تواند بر کیفیت انواع نوشابه و آب آشامیدنی نیز تأثیرگذار باشد. با اینکه بسیاری از مغازه‌داران این نوشیدنی‌ها را در برابر نور آفتاب قرار می‌دهند، از خرید این محصولات از این گونه مغازه‌ها خودداری نمایید.

* اگر برای تزیین غذای خود از چیپس سیب زمینی استفاده می‌کنید بدانید که گرما و نور آفتاب فساد روغن آن را تسریع می‌کند، بنابراین از خرید چیپس‌های در آفتاب مانده خودداری نمایید.

خرید فرآورده‌های پروتئینی

هنگام خرید توجه نمایید که فرآورده‌های پروتئینی آخرین محصولاتی باشند که خرید می‌کنید. تا حد امکان از خرید جوجه کباب‌های خام رنگی که به اسم زعفرانی فروخته می‌شوند خودداری نمایید. استفاده از رنگ‌های مصنوعی بجای زعفران بسیار متداول است.

نتیجه‌گیری

دانستن نکات بهداشتی و رعایت آن‌ها، اهمیت دادن به سلامتی و مدیریت و برنامه‌ریزی در خرید مواد غذایی به ما کمک می‌کند تا زمان و هزینه اضافه برای درمان بیماری‌های ناشی از مصرف غذاهای ناسالم صرف نشود. همچنین توجه به بهداشت و پیگیری نابسامانی‌های بهداشتی توسط مردم، تولیدکنندگان و عرضه کنندگان مواد غذایی را به رعایت خواسته‌های مصرف‌کنندگان بیش از پیش وادار می‌کند.

پرخوری و کم‌خوری بیش از حد موجب سردی مزاج می‌شود

---

---

محمود خدادوست، دستیار تخصصی طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: پرخوری و کم‌خوری بیش از حد موجب بروز سردی مزاج در افراد می‌شود.

وی ادامه داد: اگر کسی بیش از حد نیاز غذا مصرف کند خلط زیادی در بدنش تولید شده که این خلط بیش از حد ظرفیت فرد است و در این میان اخلاط مزاحم نیز بیش از حد تولید شده که حرارت غریزی بدن را از بین می‌برد و به همین دلیل موجب بروز سوء مزاج فرد در بدن می‌کند.

دستیار تخصصی طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران بیان داشت:‌ کم‌خوری بیش از حد نیز موجب از بین رفتن حرارت غریزی بدن می‌شود و سوء مزاج فرد را ایجاد می‌کند چرا که اگر فرد بیش از حد کم‌خوری داشته باشد هیچ حرارتی در بدنش تولید نمی‌شود و حرارت در بدن خفه می‌شود.

خدادوست اظهار کرد: پوست بدن دارای منافذی است که از حرارت بدن محافظت می‌کند و نمی‌گذارد حرارت بیش از حد تلف شود به همین دلیل باز یا بسته بودن بیش از حد بودن منافذ حرارت بدن را از بین می‌برد و اگر منافذ نیز بیش از حد بسته باشد موجب تلف شدن حرارت غریزی بدن خواهد شد.

وی عنوان کرد: بهداشت پوست در حد اعتدال بسیار اهمیت دارد و از بروز سوء مزاج جلوگیری می‌کند چرا که پوست یکی از راه‌های طبیعی دفع مواد زائد است اگر کسی بیش از حد حمام کند منافذ پوست بیش از حد باز شده و بدن دچار خشکی خواهد شد و اگر فرد کم حمام کند منافذ بدن بسته و موجب بروز تری و سردی در بدن می‌کند.

رفع درد شکم با طب سنتی

---

---

 آب و هوا، خواب و بیداری، حرکت و سکون و خوراکی و آشامیدنی‌ها از عوامل مهم این بیماری محسوب می‌شوند. آب ‌و هوای سالم در حفظ سلامت بسیار حائز اهمیت است. در بسیاری مواقع افراد زمانی که در سفر هستند یا با نقل و انتقالات مکانی روبرو می‌شوند این بیماری بیشتر سراغشان می‌آید. همچنین حرکت برای حیات بشر ضروری است و به همان نسبت استراحت و سکون نیز برای تجدید انرژی لازم است. تعادل خواب و بیداری در حفظ سلامت و درمان بیماری‌ها اهمیت دارد. اما پرسش مهم این است که چه گیاهانی برای درمان درد شکم موثر است؟

* نعناع: بهترین گیاهی که در میان عامه شهرت دارد، گیاه نعناع است که در 2 نوع گیاهی و عرق در میان مردم کاربرد دارد و مصرف عرق نعناع اثربخشی بیشتری نسبت به دم‌کرده گیاه دارد، اما باید به این نکته اساسی هنگام مصرف این گیاه توجه داشت که مصرف بیش از اندازه این گیاه باعث گشادشدن محل اتصال مری به معده می‌شود بنابراین بیمارانی که از رفلاکس معده رنج می‌برند، در میزان مصرف این گیاه باید دقت کافی داشته باشند.

* زیره سبز، سیاه، زنیان و انیسون: استفاده از زیره سبز، سیاه، زنیان و گیاه انیسون در کاهش نفخ شکم بسیار موثر است و باید پس از صرف غذا از آن‌ها استفاده شود. می‌توان حدود نیم گرم زیره سیاه با مقداری نبات ساییده شده را پس از صرف غذا میل کرد. از ساییدن گیاه برای طولانی مدت باید خودداری کرد زیرا خاصیت گیاهی مواد پس از یک هفته از بین خواهد رفت. برای هر وعده می‌توان یکی از گیاهان نامبرده را به صورت پودر درآورد و استفاده کرد تا اثر درمانی آن محفوظ بماند.

* آویشن و دارچین: در صورتی که پس از صرف غذا، معده شما درد می‌گیرد بهتر است نصف قاشق غذاخوری آویشن را با مقداری آب بجوشانید و پس از آنکه جوشانده را از صافی عبور دادید، دم‌کرده آن را نیم ساعت پس از غذا میل کنید. همچنین می‌توان نصف قاشق غذاخوری دارچین را نیز دم و میل کنید.

* دقت در خوردن مایعات: هیچ زمانی همراه با غذا نوشیدنی میل نشود. همچنین باید نیم ساعت قبل و بعد از غذا نیز از خوردن مایعات اجتناب کرد تا کمتر با مشکل گوارش روبرو شویم.

* استفاده از رژیم غذایی مناسب: افرادی که دستگاه گوارش آن‌ها بسیار حساس است، باید برای خود برنامه غذایی مناسبی داشته باشند. تصور عامه بر این است که مصرف حبوبات نقش بسیاری در درد معده و نفخ آن دارد اما باید گفت که استفاده از غذاهایی که به صورت خمیر تهیه می‌شود نیز برای آن‌ها مضر خواهد بود. خوردن پیراشکی، خمیر نان باگت، ماکارونی، پیتزا و سیب‌زمینی به این افراد توصیه نمی‌شود بنابراین بهتر است این نوع غذاها در برنامه غذایی آن‌ها جایگاهی نداشته باشد.

تغذیه دوران بارداری در آموزه‌های دینی

---

---

رعایت دستورات بهداشتی در خوردن و آشامیدن یکی از مهم‌ترین عوامل سلامت، شادابی و طول عمر می‌باشد. اسلام نیز اهمیت زیادی برای تغذیه قائل است و غذای حلالی را که وارد بدن ما می‌شود مایه‌ی پاکی و قوت برای تلاش در راه خدا دانسته و غذای ناپاک را ویرانگر می‌داند.

در آداب اسلامی توصیه‌های ویژه‌ای در رابطه با تغذیه به خصوص تغذیه در زمان بارداری بیان شده است. این موضوع نشان‌دهنده‌ی اهمیت این دوره و نیز نقش تغذیه در این زمان می‌باشد. این مقاله به اختصار به بیان برخی از این توصیه‌ها می‌پردازد.

تغذیه در زمان بارداری

یکی از عواملی که از طریق مادر بر جنین اثر می‌گذارد؛ نوع تغذیه مادر در زمان بارداری است. در تحقیقات انجام شده؛ کودکانی که مادران آن‌ها تغذیه مطلوبی داشته‌اند؛ از ضریب هوشی بالاتر و تربیت‌پذیری بهتری برخوردار بوده‌اند؛ لذا مصرف بعضی مواد غذایی مانند عسل، انار، سیب، خربزه، کاسنی، به، کندر، روغن زیتون، عدس، لوبیا و... به مادران باردار و همچنین قبل از بارداری خوردن «به، گلابی و کاسنی» به پدر سفارش شده است.

مادر باردار علاوه بر تغذیه مناسب، می‌بایست در خوردن، حد تعادل را رعایت نموده و از مصرف غذاهای حساسیت‌زا و مانده خودداری کرده و به حلال و حرام آن توجه کند.

همچنین در روایات اسلامی بیان شده که خوردن سیب و انار فرزند را خوش رنگ و زیبا و خوردن «به» او را خوشبو، خوش رنگ و خوش‌خو می‌کند و خوردن خربزه فرزند را خوش‌چهره و خوش‌خو و خوردن عدس او را مهربان می‌سازد. مصرف کندر نیز کودک را با هوش و دارای قوت قلب می‌گرداند.

تغذیه زمان بارداری در آداب اسلامی

در آداب اسلامی توصیه‌های ویژه‌ای برای تغذیه در دوران بارداری وجود دارد. این امر نشان دهنده‌ی اهمیت این زمان و نیز نقش تغذیه در آن است. برخی از توصیه‌ها عبارتند از:

ماه اول

خوردن سیب شیرین در صبح توصیه شده و همچنین سفارش شده که هر روز به 2 عدد خرما سوره‌ی «قدر» بخوانید و آن را ناشتا میل کنید.

ماه دوم

توصیه شده که هر روز به 2 عدد عناب سوره‌ی «توحید» بخوانید و آن را ناشتا بخورید.

ماه سوم

خوردن کمی عسل در صبح توصیه شده، همچنین سفارش شده که هر روز مقداری کندر (به اندازه‌ی یک عدس) و یک سیب که به آن «آیة‌الکرسی» خوانده شده، به صورت ناشتا بخورید.

ماه چهارم

توصیه شده که هر روز به 2 عدد انجیر سوره‌ی «والتین» بخوانید و آن را ناشتا میل کنید.

ماه پنجم

خوردن کمی خرما در صبح توصیه شده، همچنین سفارش شده که هر روز به یک عدد تخم مرغ سوره‌ی «حمد» بخوانید و آن را ناشتا میل کنید.

ماه ششم

توصیه شده که هر روز پس از خواندن سوره‌ی «فتح» یک انار ناشتا میل کنید.

ماه هفتم

توصیه شده که هر روز پس از خواندن سوره‌ی «یاسین» یک عدد «به» را ناشتا میل کنید.

ماه هشتم

توصیه شده که در روزهای جمعه به صورت ناشتا انار شیرین میل کنید.

ماه نهم

توصیه شده که هر روز بر کمی شیر و خرما سوره‌ی «دهر» بخوانید و آن را ناشتا میل کنید.

به امید روزی که از تعالیم سازنده اسلامی در تمامی ابعاد زندگی خود بهره گیریم.

تغذیه قبل و بعد از حجامت چگونه باشد؟

---

دکتر غلامرضا کرد افشاری با اشاره به وجود صدها مقاله خارجی در زمینه حجامت که در دنیا مورد توجه قرار گرفته و در مجلات علمی دنیا به چاپ رسیده است، گفت: در ایران غیر از چندین مقاله که در مجلات دانشگاه‌های ایران چاپ شده است این موضوع مورد توجه قرار نگرفت با این وجود حجامت همچنان در دنیا به عنوان یک روش پسندیده درمانی و یا روشی برای کمک در زمینه درمان محسوب می‌شود.

این استاد دانشکده طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان اینکه بهار بهترین فصل برای حجامت و خونگیری است، ادامه داد: در زمستان به دلیل سردی و رطوبت هوا اخلاط فاسد در بدن غلیظ شده و تجمع می‌کنند و در بهار با گرم شدن هوا خون رقیق می‌شود و هنگام حجامت مواد زائد بیشتری از بدن دفع می‌شود.

وی با بیان اینکه بعد از بهار، پاییز فصل خوبی برای حجامت کردن و خون گیری است، گفت: در هر فصلی می‌توان بر اساس تشخیص پزشک با توجه به نوع بیماری و غلبه اخلاط در بدن حجامت را انجام داد.

این استاد دانشکده طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران در خصوص موارد منع حجامت اظهار داشت: در مزاج‌های خیلی سرد و مرطوب، در بیماری‌های صعب‌العلاج که مدت بیماری طولانی شده و بدن ضعیف شده است حجامت نباید انجام شود.

مصرف آب‌غوره و سوپ جو قبل از حجامت، خون را رقیق می‌کند

دکتر کرد افشار خوردن آب‌غوره و سوپ جو را هنگام حجامت یا خون گیری توصیه کرد و اظهار داشت: این مواد خون را رقیق می‌کند و موجب دفع مواد زائد بیشتری از خون می‌شود.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران با تاکید بر منع انجام حجامت روی قلب و معده به صورت مستقیم اظهار داشت: حجامت در انواع سردردها، خارش‌ها، زونا، هموروئید، انواع آلرژی‌ها، کوفتگی‌های بدن و کمردردها اثر درمانی و کمک کننده‌ای دارد.

 17 تا 21 هر ماه قمری، مناسب‌ترین زمان برای حجامت

این متخصص طب سنتی گفت: با توجه به فعل و انفعالات سیستم خون بدن و نیز طبق مستندات علمی و روایات اسلامی 17 تا 21 هر ماه قمری، مناسب‌ترین زمان برای حجامت است.

دکتر کرد افشاری با بیان اینکه حجامت با دو هدف اصلاح کمیت و اصلاح کیفیت خون انجام می‌شود، افزود: در اصلاح کمیت خون، افرادی که دارای خون زیاد و در معرض بیماری‌هایی مانند سکته و فشارخون هستند اقدام به حجامت می‌کنند.

وی ادامه داد: مناسب‌ترین زمان حجامت برای اصلاح کمیت خون این افراد 12 تا 15 ماه قمری است چرا که سیستم خون انسان به نیروی جاذبه ماه واکنش نشان می‌دهد و در این روزها خون رقیق‌تر در بدن جاری است و می‌توان آن را از راه حجامت دفع کرد.

این متخصص طب سنتی خاطرنشان کرد: اگر هدف از حجامت، اصلاح کیفیت خون و دفع مواد زائد خون باشد، بهترین زمان برای حجامت 17 تا 21 ماه قمری است چرا که در این زمان خون غلیظ‌تر بدن به سطح پوست می‌آید و می‌توان آن را دفع کرد.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه حجامت یک روش موثر برای حفظ سلامت بدن است، یادآور شد: در روش حجامت، پوست بدن با ابزار مخصوص خراشیده می‌شود تا خون بیرون بیاید اما این خراشیدگی به لایه های عمیق پوست نمی‌رسد و برخلاف تصور برخی افراد درد نداشته و به بخیه هم نیازی ندارد و خیلی سطحی است.

وی در ادامه اظهار کرد: بهترین زمان برای حجامت زمانی است که فرد خیلی گرسنه یا خیلی سیر نباشد و نور و گرمای خورشید در وضعیت جوی مساعد باشد یعنی هوا خیلی گرم یا خیلی سرد نباشد.

تغذیه قبل و بعد از حجامت از منظر اسلام

حجامت یکی از سنتی‌ترین درمان‌هایی است که در کشورمان دارای قدمت طولانی است؛ در انجام حجامت، عوامل گوناگونی موثر هستند. یکی از این عوامل، تغذیه قبل و بعد از حجامت است که ما در این مطلب با استناد به روایاتی از ائمه معصومین به آن می‌پردازیم.

امام رضا علیه‌السلام می‌فرمایند: «ای معتب (خدمتکار ایشان)، برای من ماهی تازه تهیه کن. می‌خواهم حجامت کنم. تهیه کردم.» پس فرمود: «ای معتب برای من سوپی درست کن.» سوپ را برای ایشان درست کردم و حضرت از آن تناول فرمود.

در روایت دیگری حمیری می‌گوید: «به امام صادق علیه‌السلام نامه نوشتم و عرض کردم که من خون و صفرا دارم. زمانی که حجامت می‌کنم، صفرا بر من غلبه می‌کند و زمانی که حجامت را به تأخیر می‌اندازم خون به من ضرر می‌رساند. نظر شما در این مورد چیست؟» سپس حضرت به من نامه نوشت که حجامت کن و برای تأثیر حجامت، ماهی تازه بخور. دوباره مسئله را سؤال کردم. ایشان نوشت حجامت کن و ماهی تازه با آب و نمک بخور. این کار را انجام دادم و سلامت یافتم.

البته از متن حدیث چنین برمی‌آید که دستور مصرف ماهی تازه برای چنین شخصی با توجه به وضعیت خاص خود بوده است نه برای همه مردم.

مرد دیگری روایت می‌کند که خدمت امام صادق علیه‌السلام بودم. حضرت، حجّام خواست و فرمود: «ابزار حجامت را بشوی و اناری خواست و میل فرمود و پس از این که از حجامت فارغ شد، انار دیگری خواست و میل کرد و فرمود این کار مُرار (صفرا) را فرو می‌نشاند.»

امام حسن عسگری علیه‌السلام می‌فرماید: «بعد از حجامت، انار شیرین میل کنید؛ چون انار خون را آرام و آن را در مسیر خود صاف می‌گرداند.»

امام رضا علیه‌السلام در رساله ذهبیّه، فرمایش مفصلی در مورد خوراک بعد از حجامت دارند که قسمتی از آن را در اینجا می‌آوریم.

پس از حجامت و فصد، آب میوه بنوشید و اگر میوه نیست، شربت بالنگ مصرف کنید و در جایی که این امکانات وجود ندارد، بالنگ را زیر دندان بگیرید و روی آن جرعه‌ای آب نیمه گرم بنوشید.

اما در فصل سرما باید سکنجبین عسلی استفاده شود که این شربت شما را از بیماری‌های خطرناک، لقوه، برص، بهق و جذام به اراده خداوند ایمن خواهد داشت.

امام رضا علیه‌السلام فرمودند: «سفارش می‌کنم که پس از حجامت یا فصد، آب انار را با مکیدن آن بنوشید. مکیدن آب انار، خون را زنده و تن را بانشاط خواهد ساخت.»

پس از حجامت و فصد، از خوردن غذاهای نمک‌دار تا مدت سه ساعت بپرهیزید؛ چون اگر این پرهیز مراعات نشود، بعید نیست که انسان به بیماری جرب دچار شود.

حجامت بعد از غذا خوردن باعث دفع عرق شده و قوّت‌بخش بدن است.

حضرت صادق علیه‌السلام در جای دیگری می‌فرمایند: «از حجامت در حال گرسنگی بپرهیزید.»

حضرت همچنین فرمود: «بعد از خوردن طعام، با حجامت خون جمع می‌شود و بیماری دفع می‌شود. اما اگر قبل از خوردن غذا حجامت انجام شود، خون دفع می‌شود، ولی بیماری در بدن می‌ماند.»

طبق این روایات نتیجه می‌گیریم که گرسنگی هنگام حجامت برای بدن مضر است. باید قبل از حجامت، غذاهای پروتئین‌دار مثل ماهی خورد تا به هنگام حجامت، بدن دچار ضعف نشود. علاوه بر این بعد از حجامت باید مایعات و ویتامین‌های مختلف مصرف کرد تا خون از دست رفته جبران شود.

مزاج بهار و تابستان و تدابیر آن

---

ایجاد فصول از رحمت رحمانیه حق متعال است. فواید و حکمت‌های بی‌شماری بر تغییرات فصول چهارگانه است که نه تنها برای حیات انسان‌ها، بلکه برای حیات همه موجودات ضروری است. این تغییرات قطعاً با تأثیراتی همراه است که این تأثیرات، آمادگی ما را جهت مقابله با آن فراهم می‌کند.

فصل بهار

بیشتر پزشکان، فصل بهار را معتدل‌ترین فصل‌ها می‌دانند؛ هم از نظر سرما و گرما و هم از نظر خشکی و تری.

در این فصل، آدمی از سرمای زمستان به هوای معتدل بهار منتقل می‌شود و لذا باید متوجه این تغییرات آب و هوایی باشد؛ به ویژه این که بعد از بهار، فصل تابستان در راه است.

هنگامی که بهار به مزاج اصلی خود باشد، برترین فصل‌ها است؛ زیرا مناسب مزاج خون و روح است. طبیعت فصل بهار معتدل است؛ اما میل به حرارت ملایم و رطوبت دارد. این فصل، به جهت آن که خون را به اعتدال به سوی پوست جذب می‌کند. قرمز کننده رنگ رخسار است؛ اما همانند هوای تابستان تحلیل برنده نیست.

بهار امراض مزمن را به هیجان وامی‌دارد. به این بیان که خلط‌های راکد را جاری می‌کند و چیزی جز همانند فصد (خون‌گیری) و دفع مواد زائد و کم کردن طعام و زیاد نوشیدن مایعات و شربت‌های خنک، موجب خلاصی از امراض این فصل نیست.

تدابیر فصل بهار

* در اوایل فصل بهار به فصد (خون‌گیری) و اسهال و به ویژه قی کردن مبادرت نماید تا ماده در بدن کمتر شود.

* نباید از انواع گوشت و نوشیدنی‌هایی که گرمی بخش و سیار رطوبت‌زا هستند، مصرف نمود.

* غذا باید نرم، سبک و سریع هضم شود.

* هر بامداد پیش از خوردن غذا، باید کمی ورزش کرد. ورزش باید در فصل بهار بیشتر از ایام تابستان انجام شود.

* معده را نباید از غذا پر کرد؛ بلکه باید غذا را کم و سبک میل کرد و از دو فصل دیگر، کمتر غذا خورد.

* نوشیدنی‌ها (چون آب غوره و آب انار و سکنجبین) گرما، خوب و پسندیده است. باید از غذاهای گرم و تلخ و تند و شور پرهیز شود.

فصل تابستان

طبیعت این فصل، گرم و خشک است. در واقع تفکر در فصل تابستان را باید از فصل بهار شروع نمود. به خاطر طبیعتش، تحلیل برنده خلط‌ها و ضعیف کننده قوا و افعال طبیعی (به سبب افراط تحلیل) است. دم و بلغم را کاهش داده و صفرا را زیاد می‌کند و لذا باید غذای سرد استفاده نمود.

فصل تابستان، موافق مزاج پیران، بلغمی مزاجان و مرطوبان است؛ زیرا هوای تابستان، رطوبت را کاهش می‌دهد و سردی را تعدیل می‌نماید.

تدابیر فصل تابستان

* در تابستان چون حرارت میل به ظاهر دارد (به مناسبت حرارت ظاهری خورشید)، باطن سرد است و به همین دلیل هضم ضعیف می‌باشد و لذا سزاوار است که غذا در آن برعکس فصل زمستان، معتدل، نرم و سبک باشد.

* در فصل تابستان باید کمتر غذا خورد.

* فعالیت را کمتر کند. استراحت بیشتری داشته باشد.

* اگر کسی تهوع دارد، باید آن را انجام دهد و مسهل قوی نباید خورد.

* در این فصل شربت‌های خنک و غذاهای ترش بیشتر باید خورده شود.

* مصرف آب‌میوه‌ها، شربت بنفشه، شربت گل و خیار چنبر باید مصرف کرد.

* بهتر است که در فصل تابستان خوراک و نوشیدنی‌ها کمتر خورده شود و ورزش نیز کمتر انجام شود. آرامش و استراحت لازم است.

تـغـذیه بـهـاری از دیـدگاه طب سنتی

---

---

تمام اجزای خلقت تحت نظام هوشمند آفرینش به گونه ای هماهنگ و منظم در حرکتند، به گونه‌ای که هر تغییری در بخشی از آفرینش، تغییری متناسب را در جایی دیگر به دنبال خواهد داشت. بر این اساس با شروع فصل بهار و بازگشت مجدد طراوت و شادابی طبیعت، سلول‌های بدن ما نیز متعاقباً عملکرد و نیازهای جدید و متفاوتی در مقایسه با فصل زمستان خواهند داشت. به عبارت دیگر، تغییرات ایجاد شده در بدن ما منعکس کننده تغییرات ایجاد شده در طبیعت است.

میل و کشش به خوردن مواد غذایی و تنقلات خاص در فصول مختلف را که همگی تجربه نموده‌ایم ناشی از همین حقیقت است. البته هرچه بیشتر به خوردن مواد غذایی طبیعی و تازه گرایش داشته باشیم و کمتر به سراغ خوراکی‌های صنعتی و فست‌فودها برویم، پیام‌های طبیعی صادره از بدن را در زمان مناسب بهتر درک می‌کنیم. با چنین دیدگاهی بر آن شدیم تا در این مطلب با توجه به دیدگاه‌های طب سنتی که طبی کلی‌نگر است درباره توصیه‌های تغذیه‌ای فصل بهار با شما سخن بگوییم.

مزاج بهار

فصل بهار از نظر گرمی و سردی، تری و خشکی در اعتدال است و هیچ‌یک از وضعیت‌های فوق غلبه ندارد. هر چند برخی معتقدند که مزاج بهار گرم و تر است. با این وجود طب سنتی اسلامی، طب آیورودیک و طب سنتی چینی همگی بر پاک سازی بدن از مواد زائدی که از خوردن غذاهای انرژی‌زا و گرم در فصل زمستان ایجاد شده‌اند و با گرم شدن تدریجی هوا در بهار و تابستان تبدیل به سموم و مواد شدیداً مضر می‌شوند، تاکید دارند. به همین منظور برای لذت بردن از طراوت بهاری و جلوگیری از سستی و افزایش غلظت خون، پیش رفتن به سمت یک رژیم غذایی سبک را توصیه می‌کنند.

طب چینی

به علاوه در طب چینی، انباشته شدن زیاد مواد زائد در کبد و عدم پاک سازی کبد از سموم، مانع جریان یکنواخت خون و انرژی به تمام قسمت‌های بدن می‌شود و در نتیجه قسمت‌های ضعیف‌تر بدن دچار بیماری می‌شوند و یا فرد دچار وضعیت مسمومیت مزمن (که با علائمی چون کاهش اشتها، سوء هضم، نفخ، خستگی، احساس طعم تلخ، خستگی، سردرد و تحریک پذیری زیاد همراه است) خواهد شد.

بنابراین فصل بهار زمان پاک‌سازی کبد از سموم است و قطعاً تغذیه صحیح، نقش کلیدی در این امر دارد. چنانچه کبد از سموم پاک نشود، دریافت غذای بیشتر نه تنها باعث سلامتی نمی‌شود، بلکه زمینه بروز بیماری‌هایی را به ویژه در تاندون‌ها و حتی چشم فراهم می‌کند. ایجاد دمل‌های چرکی، بثورات پوستی، خونریزی از بینی و پارگی برخی رگ‌های بدن را به دلیل زیادی خون ناشی از عدم دفع مواد و فضولاتی که در طول زمستان در بدن مجتمع شده‌اند و انتقال آن‌ها به اعضای ضعیف بدن می‌دانند.

با توجه به آنچه ذکر شد انتظار می‌رود با رعایت نکات ارائه شده در این مقاله، تأثیر چشمگیری در وضعیت سلامتی، شادابی و کارایی در فصل بهار داشته باشیم.

طب ایورودیک

در طب ایورودیک معتقدند همان گونه که با گرم شدن هوا برف‌ها آب می‌شوند، در بدن انسان هم انرژی که در فصل زمستان تجمع یافته است باید از بدن پاک شود، بنابراین در بهار چربی به همراه سموم از بافت‌های بدن آزاد شده و وارد جریان خون می‌شود. غلیظ شدن خون از سموم و خلط باعث ایجاد حالت سستی و خشکی عضلانی، تجمع پلاک در عروق، افزایش خلط و گاه بروز تب می‌شود، بنابراین بدن نیاز دارد که سموم، خلط و چربی‌های اضافه را در این فصل دفع کند.

نکته 1: در فصل بهار وعده‌های غذایی سبک و زود هضمی داشته باشید

سبک‌ترین رژیم غذایی در طی سال را باید در فصل بهار داشته باشیم، بنابراین در تمام وعده‌های غذایی از غذاهای سبک و زود هضم استفاده کنید، بنابراین فصل بهار زمان مناسبی برای شروع رژیم کاهش وزن و رهایی از چربی‌های اضافه است.

روزه داری سبک برای مدت کوتاه (در نیمه‌های فروردین) می‌تواند برای پاک‌سازی کبد مفید باشد.

نکته 2: مصرف این نوشیدنی‌ها در فصل بهار مفید است

نوشیدن چای زنجفیل تازه و داغ در این فصل برای حذف سموم تجمع یافته و مواد هضم نشده در بدن در طی زمستان مفید است. به علاوه مصرف شربت‌های لیمو، نارنج، آلبالو، به، غوره، انار، سکنجبین، کاسنی و زرشک توصیه می‌شود.

نکته 3: در وعده ناهار از حبوبات و سبزیجات استفاده کنید

 قبل از وعده ناهار حتماً صبحانه‌ای سبک که شامل آب‌میوه و چند تکه تازه میوه باشد میل کنید.

 برای وعده ناهار بیشتر از انواع لوبیای تازه، جوانه‌های ماش، لوبیا، عدس و یونجه و سبزیجات سبز رنگ جوان مثل ریحان، کرفس، کاهو، مارچوبه، اسفناج، بامیه، کدو، کلم، برگ سبز تربچه و چغندر استفاده کنید، مثلاً آش جو، آش آب‌غوره، آش تمبر هندی، خورش کدو، بورانی، آش دوغ، آش ماست و سوپ سبزیجات. خورش‌ها و خوراک‌های سبزیجات که بدون سرخ شدن و با ادویه‌هایی چون ریحان، رازیانه، مرزنجوش، رزماری، زیره سیاه و شوید طعم‌دار شده باشند، انتخاب‌های مفیدی هستند.

میوه‌های تازه مثل زردآلو، انجیر، انگور، آلو، انواع توت‌ها به همراه بادام خام و فرنی، تمرهندی ترش یا شیرین، کاهو با سکنجبین نیز میان وعده‌های مفیدی هستند و مصرف آن‌ها نسبت به تنقلات گرم مانند گردو و انواع شیرینی‌ها ارجحیت دارد.

نکته 4: در فصل بهار از این مواد غذایی کمتر مصرف کنید

 برای کمک به پاک سازی کبد از غذاهای با طبع گرم، تلخ و به ویژه شور باید پرهیز شود.

 مصرف کمتر گوشت‌ها به ویژه گوشت قرمز و مواد تولید کننده خون، در مقایسه با زمستان ضروری است.

 مصرف مواد و غذاهای چرب و تند در فصل بهار توصیه نمی‌شود.

نکته 5: از میوه‌ها و سبزیجات فصلی استفاده کنید

دیدگاهی در بین برخی متخصصین تغذیه وجود دارد که میوه‌ها و سبزیجات را باید متناسب با فصل رویش آن‌ها مصرف نمود. بر اساس این نظریه مصرف میوه‌ها و سبزیجات هر فصل در همان فصل می‌تواند بیش از پیش مفید باشد و به پاک سازی بدن از سموم تجمع یافته کمک کند.

نکته 6: برنامه غذایی و خواب منظمی داشته باشید

بر اساس نظریه‌های طب سنتی نظم برنامه غذایی و ساعت خواب به هنگام تغییر فصل که بدن نسبت به تغییرات محیطی حساس‌تر می‌شود و بیشتر در معرض سرماخوردگی قرار می‌گیرد توصیه می‌شود.

تغذیه‌ی زمستانی از نگاه طب سنتی

---

---

در طب سنتی هر فصل مزاج خاص خود را دارد و با توجه به مزاج فصل باید موادغذایی خاصی را مصرف کرد.

مصرف غذاهای با طبع گرم در زمستان مانع تولید رطوبت در بدن می‌شود

مینا موحدی، دستیار تخصصی دکترای طب سنتی گفت: مصرف غذاهای گوشتی و استفاده از ادویه‌های مختلف در تهیه آن می‌تواند موجب گرمتر شدن بدن شود همچنین مانع از تولید رطوبت و تری در بدن می‌شود.

وی گفت: زمستان دارای مزاج سرد و تر است همچنین در این فصل باید لباس‌های گرم و نرم پوشیده شود، بهتر است که افراد با پوشیدن لباس، بدن خود را گرم کرده و محیط خانه را بیش از اندازه گرم نکنند.

دستیار تخصصی دکترای طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اضافه کرد: در فصل زمستان حرارت غریزی بدن بیشتر از سایر فصل‌هاست و ظاهر بدن سرد ولی باطن آن گرم است.

موحدی بیان داشت: برخی افراد در فصل زمستان ترشی مصرف می‌کنند به دلیل اینکه مصرف این ماده غذایی، گرمای درون بدن را به تعادل می‌رساند.

وی افزود: سیستم هضم بدن در فصل زمستان قوی‌تر است، به همین دلیل کله‌پاچه، حلیم و غذاهایی مانند فسنجان را در این فصل می‌توان بیشتر مصرف کرد، به دلیل اینکه این گونه غذاها بالفعل دارای طبیعت گرم است.

دستیار تخصصی دکترای طب سنتی ادامه داد: باید دانست که مصرف غذاهای گوشتی و استفاده از ادویه‌های مختلف در تهیه آن می‌تواند موجب گرمتر شدن بدن شود و مانع از تولید رطوبت و تری در بدن می‌شود.

موحدی با اشاره به اینکه انجام فعالیت‌های بدنی و ورزش در فصل زمستان مفید است، بیان کرد: ورزش‌هایی مانند پیاده روی و ورزش‌هایی که در آنها از توپ استفاده می‌شود، بدن را گرم می‌کند.

مصرف غذاهای گوشتی در زمستان

مژگان تن‌ ساز، دستیار تخصصی طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: مصرف غذاهای گوشتی در فصل زمستان موجب افزایش قوای بدن می‌شود به دلیل اینکه سیستم هضم بدن در فصل زمستان قوی‌تر است.

در فصل زمستان، قدرت هضم بدن افراد قوی‌تر است و حرارت به داخل بدن می‌رود و مصرف غذاهای غلیظ می‌تواند برای فرد مفید باشد.

در فصل تابستان به دلیل اینکه هوا گرمتر است، سیستم هضم بدن ضعیف‌تر است و مصرف غذاهای گوشتی و غلیظ به افراد پیشنهاد نمی‌شود.

دستیار تخصصی طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: در فصل زمستان افزایش فعالیت‌های بدنی و ورزش مفید است و موجب تقویت قوای بدن می‌شود.

تن ساز اضافه کرد: در فصل بهار حجامت به عنوان پاکسازی بدن به کار برده می‌شود همچنین در تابستان قی کردن و استفراغ به عنوان عامل پاکسازی به کار برده می‌شود.

وی عنوان کرد: در فصل پاییز استفاده از مسهل‌هایی مانند خاکشیر، روغن زیتون یا انجیر برای پاکسازی سموم از بدن به کار برده می‌شود ولی استفاده از مسهل‌های قوی در فصل زمستان مناسب نیست به دلیل اینکه موجب تحلیل قوای بدن می‌شود.

غذاهای با طبع گرم برای زمستان مناسب‌تر است

دستیار تخصصی طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: افراد در فصل زمستان از مصرف موادغذایی دارای طبع سرد پرهیز کنند و این موادغذایی را با یک ماده غذایی گرم مانند خرما مصرف کنند تا از ساخته شدن بیش از حد خلط بلغم پیشگیری شود.

مژگان تن‌ساز اظهار داشت: فصل زمستان دارای طبیعت سرد و تر است و خلط بلغم در این فصل بیشتر ساخته می‌شود.

 وی گفت: فصل زمستان برای افراد صفراوی مزاج که دارای طبیعتی گرم و خشک هستند، مفید است ولی برای افراد بلغمی مزاج و افراد بالای 60 سال مضر است. در این فصل به دلیل بسته شدن منافذ بدن، بخاراتی که تولید می‌شود، ریزش پیدا می‌کند و به صورت نزله درمی‌آید. نزله موجب بروز بیماری‌هایی مانند زکام، انواع سرماخوردگی، ذات‌الریه و ذات‌الجنب می‌شود که بروز این بیماری‌ها در این فصل افزایش پیدا می‌کند.

درد مفاصل در فصل زمستان افزایش پیدا می‌کند

وی اضافه کرد: افرادی که به دردهای مفاصل مبتلا هسنتد، دردشان در این فصل افزایش پیدا می‌کند. افرادی که سرد مزاج هستند در این فصل از مصرف موادغذایی دارای طبع سرد پرهیز کنند و این موادغذایی را با یک ماده غذایی گرم مانند خرما مصرف کنند به دلیل اینکه از ساخته شدن بیش از حد خلط بلغم پیشگیری می‌کند.

دستیار تخصصی طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: افراد در این فصل بهتر است از غذاهای گرم و خشک استفاده کنند همچنین بیشتر لباس‌های ابریشمی و پشمی بپوشند و در جای گرم بخوابند و حتی‌الامکان از خوابیدن روی زمین پرهیز کنند؛ ورزش کردن در این فصل موجب افزایش خلط صفرا می‌شود و بدن را گرم و از بروز بیماری‌ها پیشگیری می‌کند.

غذا زیر ذره‌بین طب سنتی

---

---

در ادامه مقالات مربوط به طب سنتی، در این مطلب، به تقسیم بندی انواع غذاها از دیدگاه طب سنتی می‌پردازیم.

انتخاب غذا

در دیدگاه طب سنتی، غذا فقط ماده‌ای نیست که برای پر کردن معده خورده شود، بلکه به علت تأثیر جسمانی و روانی روی بدن انسان جایگاه ویژه‌ای دارد. محققان طب سنتی با در نظر گرفتن آیات قرآن مطالبی را درباره طعام بیان می‌کنند.

بسیاری از ما نمی‌دانیم چه می‌خوریم و به صرف ارزانی، در دسترس بودن و خوشمزگی غذا را مصرف می‌کنیم. از دیدگاه آنان مردم سه دسته هستند؛

* گروهی که تابع هوس خود بوده و حتی اگر مضرات ماده غذایی را بدانند باز از مصرف آن دست نمی‌کشند. بسیاری از جوانان غافل در جامعه ما از روی هوس چیزی می‌خورند و نمی‌دانند با مصرف آن ماده غذایی تا چه اندازه به جسم و روان خود صدمه می‌زنند.

* گروهی دیگر چوب جهل و ناآگاهی خود را درباره مصرف بعضی مواد غذایی می‌خورند. مثال آن غذاهایی است که برای زیباتر کردن سفره یا خوشمزگی به وفور استفاده می‌شود، در حالی که ارزش غذایی ندارند.

* در مقابل، دسته سوم معیار قرآنی را رعایت نموده و با افزایش اطلاعات تغذیه‌ای خود انتخاب‌های صحیح را انجام می‌دهند و به قولی به صدای بدن خود گوش می‌دهند و مواد ناسازگار با طبع خود را مصرف نمی‌کنند.

اقسام غذا از دیدگاه طب سنتی

غذاها اهمیت خاصی در حفظ سلامتی انسان دارند. از دیدگاه حکما، غذا علاوه بر اینکه انرژی لازم برای سوخت و ساز و ترمیم بافت‌ها را تأمین می‌کند، بر روی کل بدن اثرات مثبت و منفی از خود بر جای می‌گذارد و جسم و روان فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بنابراین دقت در انتخاب غذا برای تعادل مزاج اهمیت خاصی دارد.

همچنان که در سوره عبس آمده است: «فلینظر الانسان الی طعامه»، انسان باید با دقت به غذای خود بنگرد، از این‌رو در طب سنتی غذاها به مواردی دسته‌بندی شده‌اند که اهم آن‌ها را به اختصار در ذیل آورده‌ایم و سپس جدول 18 گانه غذا را در ادامه مطلب مشاهده خواهید نمود.

لطیف: غذایی است که وقتی بدن روی آن اثر می‌کند، به سرعت هضم شده و مورد استفاده اندام‌ها قرار می‌گیرد و بدن آن را به سرعت آماده مصرف می‌کند. این دسته از غذاها برای افرادی که به تازگی از بیماری بهبود یافته‌اند یا افرادی که متفکر هستند و نمی‌خواهند مواد زائد در بدنشان تجمع یابد مناسب هستند، مثل زرده تخم‌مرغ عسلی.

کثیف: غذاهای درهم فشرده که بدن ما برای استفاده از این غذاها باید زحمت زیادی متحمل شود و مواد زائد آن‌ها هم زیاد است. این گروه غذاها برای افرادی که کار زیادی انجام می‌دهند یا ورزشکاران مناسب است، مثل گوشت گوساله.

معتدل: برای افراد با مزاج معتدل و فعالیت متوسط مناسب است.

صالح الکیموس: بعضی غذاها بعد از هضم به میزان متناسبی اخلاط (دم و بلغم، صفرا و سودا) از آن‌ها حاصل می‌شود و مزاج فرد را تغییر فاحش نمی‌دهند. در واقع کیموس خوب تولید می‌کنند.

فاسد الکیموس: غذاهایی که میزان کمی خون و یا میزان زیادی صفرا تولید می‌کنند که مزاج فرد را از حالت تعادل خارج می‌کنند و در صورت استفاده مکرر از آن‌ها بیماری پدید می‌آید مثل سوسیس، کالباس، قارچ، پنیر و کشک.

کثیرالغذا: این نوع غذاها مقادیر زیادی اخلاط و همچنین انرژی زیادی تولید می‌کنند و در صورت مصرف آن‌ها بدن تا زمان قابل توجهی سیر می‌شود.

قلیل الغذا: غذایی که انرژی کمی می‌دهد و بیشتر شکم پر کن است.

جدول اقسام هجده‌گانه غذا از دیدگاه طب سنتی:

لطیف            صالح الکیموس                   کثیرالغذا                             مانند زرده تخم‌مرغ عسلی و گوشت کبک

لطیف            صالح الکیموس                   قلیل الغذا                           مانند انار، سیب و کاهو

لطیف            صالح الکیموس                   متوسط الغذا                       مانند نان گندم مرغوب

کثیف             صالح الکیموس                   کثیرالغذا                             مانند تخم‌مرغ نیمرو

کثیف             صالح الکیموس                   قلیل الغذا                          مانند پنیر تازه

کثیف             صالح الکیموس                  متوسط الغذا                       مانند گوشت گوساله

معتدل           صالح الکیموس                  کثیرالغذا                             مانند گوشت بره یکساله

معتدل           صالح الکیموس                  قلیل الغذا                           مانند شلغم

معتدل           صالح الکیموس                  متوسط الغذا                       مانند گوشت بچه شتر

لطیف             فاسد الکیموس                کثیرالغذا                              مانند جگر سفید

لطیف             فاسد الکیموس                قلیل الغذا                            مانند ترب و پیاز و هر چیز تند و تیز

لطیف             فاسد الکیموس                متوسط الغذا                       مانند نان فتیر تخمیر نشده

کثیف             فاسد الکیموس                کثیرالغذا                              مانند گوشت مانده

کثیف             فاسد الکیموس                 قلیل الغذا                           مانند گوشت نمک سود شده

کثیف             فاسد الکیموس                متوسط الغذا                       مانند کلم

معتدل           فاسد الکیموس                کثیر الغذا                            مانند کلم سنگ

معتدل           فاسد الکیموس                قلیل الغذا                           مانند زردک

معتدل           فاسد الکیموس               متوسط الغذا                        مانند ماهی خشک کرده و دودی

خاصیت مزه‌ها

هر یک از مزه‌ها در طب سنتی، دارای مزاج خاصی هستند و افراد باید بر طبق مزاج خود به میزان متعادل مصرف کنند. خاصیت هر یک از 5 نوع مزه اصلی را به اختصار در ذیل آورده‌ایم:

ترش: مواد ترش مثل آب‌غوره، آب‌لیمو، سرکه و سماق بعد از ورود به بدن خشکی و سردی را افزایش می‌دهند و هر چه ترشی آن بیشتر باشد سردی و خشکی آن افزایش می‌یابد. افراط در استفاده از این مواد تأثیر منفی بر دستگاه تنفسی و عصبی داشته و سرفه را افزایش می‌دهد و به خصوص افراد سوداوی از مصرف آن‌ها صدمه می‌بینند.

تلخ: این مواد گرمی و خشکی بدن را افزایش می‌دهند، خون را رقیق نموده و شوینده و پاک‌کننده دستگاه گوارش از مواد زائد بلغمی هستند.

شیرین: مواد شیرین گرم و تر بوده و غذای مناسبی بعد از گوشت و نان هستند. البته منظور از شیرینی، مواد طبیعی است.

شور: مواد شور گرم و خشک هستند. نمک طعام مهم‌ترین شوری است و مصرف به اندازه آن بلغم را از بین می‌برد و باعث افزایش اشتها می‌شود.

تند: این مواد گرم و خشک هستند. مصرف گاه گاه آن برای افراد بلغمی مناسب است.

مواد بی‌مزه: مواد بی‌مزه سرد و تر هستند و مصرف بیش از اندازه آن‌ها انرژی بدن و اعضا را کاهش می‌دهد.