انواع شایعه
“لازم به ذکر است که باتوجه به آسیب‌پذیرى شدید جامعه ما نسبت به رواج شایعات و تلاش فراوان دشمن در ترویج شایعه‌‌هاى سیاسی، اقتصادی، امنیتى و اجتماعى در جامعه و تخریب سلامت و تعادل روانى مردم، جا دارد که دستگاههاى علمی، فرهنگى و تبلیغاتى کشور سرمایه‌گذارى بیشترى در این راستا انجام دهند. یعنى ضمن تجربه و تحلیل علمى شایعات و ریشه‌‌هاى آنها به تشریح عواقب شایعه‌سازى و ترویج آن براى مردم بپردازند.”
1) شایعات - ترس:
بخشى از شایعات به منظور ایجاد ترس و وحشت و نگرانى در جامعه تولید و پخش مىشوند. مثلا در سال 1370ه-.ش. شایعه‌اى در شهرها و روستاهاى دور افتاده هند رواج یافت که : “باندهاى خاصى براى ربودن بچه‌ها از خیابانها به وجود آمده است”.
ضمنا شایع شد که منظور از این اقدام، فروش بچه‌ها به بانکهاى خون یا فروش اعضاى بدن آنها و به کارگیرى آنها در باندهاى دزدى و گدایى است. در پى رواج این شایعه در دل پدران و مادران ترس عجیبى مستولى شد، تا آنجا که على‌رغم انکار رسمى موضوع از سوى مسئولان امر ولى آنها از اعزام فرزندان خود به مدارس اجتناب ورزیدند.
ضمنا افراد زیادى به تهمت بچه‌دزدى و بدون هیچ محاکمه و تحقیقى توسط مردم اعدام شدند.
2) شایعه - بدبینی:
منظور از شایعه ترویج بدبینى و آزار و اذیت نسبت به اشخاص یا گروه‌هاى محبوب یا مقتدر در جامعه است.مثلا: شایعاتى که علیه پیامبر اکرم صلى‌الله علیه و آله در صدر اسلام منتشر مى‌شد و نسبت شاعر بودن به آن حضرت مى‌دادند (سوره یاسین: آیه 69.)
همچنین شایعه جنگ قدرت در ایران که بارها از سوى دشمنان انقلاب مطرح شده است. مثلا در سال 1372 شایعاتى مبنى بر حمله به منزل حضرت امام(ره) و کشته شدن 20 نفر در بیت ایشان در غرب انتشار یافت که علت آن را نزاع بر سر کسب قدرت بین رهبران کشور ذکر کردند!
البته روزنامه واشنگتن تایمز در 19/3/93 منبع این خبر را دفتر ابوالحسن بنى‌صدر در پاریس اعلام کرد و با استناد به پخش سخنرانى حضرت امام(ره) از تلویزیون به تکذیب آن پرداخت.
3) شایعه تفرقه‌افکن
این شایعه بر مبناى اصل “تفرقه بیانداز و حکومت کن” یا “فرق تسد” استوار است.
و با هدف ایجاد اختلاف در بین فرمانده و سربازان و یا بین دو همسر یادو طایفه و گروه و امثال آن تولید و پخش مى‌شود.
مثلا: پس از اشغال منطقه غزه توسط صهیونیست‌ها در سال 1366 شایع شد که مسیحیان از حاکمان اشغالگر خواسته‌اند که مسجد بزرگ غزه به کلیسا تبدیل شود.
هدف از این شایعه ایجاد شکاف در وحدت ملى فلسطینیان از طریق تحریک احساسات دینى بود.
4) شایعه فریب:
این شایعه همچون پرده‌اى از دود است که براى پنهان‌سازى اهداف واقعى دشمن استفاده مى‌شود. مثلا در تاریخ 8/6/1941 وزیر تبلیغات آلمان دکتر گوبلز ضمن چاپ مقاله‌‌اى درخصوص جزیره کریت به طور ضمنى اشاره کرد که ارتش آلمان در ابتدا قصد حمله به انگلستان را دارد و سپس روسیه، در حالى که نقشه اصلى بر مبناى هجوم به مسکو بود!
5) شایعه اقتصادی
هدف از شایعه ایجاد حالتى از نگرانى و ترس در بازار مالى یا اوضاع اقتصادى کشور به ویژه در زمان بحرانها و جنگهاست.
مثلا: در آمریکا شایعاتى پیرامون تولیدات رستورانهاى مک دونالد ظاهر شد که مى‌گفت: این رستورانها به محتواى ساندویچ‌هاى خود کرمهایى اضافه مىکند تا پروتئین آنها افزایش یابد. در پى این شایعه تعداد زیادى از مردم به علت سلامتى خود از خرید این تولیدات خوددارى کردند و مدیریت این رستورانها را مجبور به صرف هزاران دلار نمود تا بر این شایعه ویرانگر سیطره یابد.
6) شایعه ناموسی:
این شایعه در پى جدایى بین زن و شوهر و هتک حرمت افراد از طریق بدنام کردن یکى از همسران است که به آن قذف گفته مى‌شود. مثلا حادثه افک که در آیات 20-10 سوره نور نقل شده است در خصوص یکى از این شایعات است. در شان نزول این آیات مفسران گفته‌اند که یکى از همسران پیامبر اکرم صلى‌الله علیه و آله مورد تهمت ناموسى قرار مى‌گیرد (در برخى کتابها نام این زن را ما ریه قبطیه و در کتب اهل‌سنت عایشه ذکر کرده‌اند.)
مسلمانان از این مساله سخت ناراحت مىشوند تا آن که این آیات نازل مى‌شود. در این آیات مومنانى که فریب این تهمت را خورده و تحت تاثیر قرار گرفتند، مورد سرزنش واقع مىشوند و خداوند متعال مى‌فرماید: چرا هنگامى که این (تهمت) را شنیدید، مردان و زنان با ایمان نسبت به خود (وکسى که همچون خود آنها بود) گمان خیر نبردند؟ چرا نگفتید که این دروغى بزرگ و آشکار است؟
چرا چهار شاهد براى آن نیاوردند؟ اکنون که چنین گواهانى نیاوردند، آنان در پیشگاه خدا دروغگو هستند.”
