تبیان، دستیار زندگی

خدا شبیه کیست؟

بسیاری از کودکان،خدا را همانند پیر مرد سفید رویی تصور می کنند که ریش سفیدی دارد. مردم گاهی اوقات متوجه می شوند که  درک محدودی از انسان ها دارند و طبعاً در می یابند که درکشان درباره ی خدا بسیار محدود تر است و نمی توانند تمامی جوانب این واقعیت را مورد توجه قرار دهند. مردم معمولا تمایل دارند خدا را شبیه خودشان تصور کنند. هر تصویری که از خدا داریم معمولا تابع نوع ارتباطی است که با او برقرار می کنیم. هر تصویری که از خدا داشته باشید باید به فرزند خود نشان دهید که تمام کودکان جهان ، اعضای خانواده خداوند هستند. بر اساس چنین تصوری، راه حل های زیر امکان پذیر است:

داستان ها و نکاتی را برای فرزندتان بگویید که نشان می دهند خدا فراتر از جنسیت و نژاد است.

خداوند را با کلمات عام و جهان شمول توصیف کنید.

تصویر ذهنی جهان شمولی از خداوند ارائه دهید.

یادگیری بدون برنامه

در برنامه ریزی آموزشی خود به زمان، موضوع و شیوه ی تدریس توجه کنید. درمورد زمان آموزش نکاتی را باید رعایت کنید

.1- اوقات منظمی را انتخاب کنید.گرفتاری های روزمره باعث می شوند تا به علت پرداختن به دسته ای از وظایف، از انجام وظایف دیگر غافل شویم. بهترین راه اجتناب از این امر اختصاص دادن ساعاتی ثابت در روز برای آموزش دادن به کودکان است

.2- وقت زنده ای را انتخاب کنید.وقتی را به آموزش درباره ی خدا اختصاص دهید که طی آن بتوانید فارغ از هر نوع عجله یا خستگی و با آرامش خاطر به تقویت ایمان و قدرت تفکر فرزند خود بپردازید. صبح زود، در فاصله میان صبحانه و رفتن به مدرسه یا شب هنگام قبل از رفتن به رختخواب ، زمان مناسبی برای آموزش است

.3-به کیفیت وقت بیش از کمیت آن اهمیت دهید. آموزش کیفی و منظم هرچند که کوتاه و مختصر باشد بسیار مناسب تر از آموزش طولانی و مکرر است. آموزش طولانی و مکرر باعث خستگی و کاهش علاقه و انگیزه ی کودکان می شود.زمان های آموزشی زیر بر حسب میزان علاقه ی فرزندتان پیشنهاد می شود: 3 تا5 دقیقه برای کودکان کمتر از 5سال، 5 تا 8 دقیقه برای کودکان 5 تا 8 ساله، 5 تا 10 دقیقه برای کودکان 9 تا 12 ساله، 3 تا 10 دقیقه برای نوجوانان.

موضوعات آموزشی:

1) فنون مذهبی گنجینه های از حقایق معنوی هستند. در بسیاری از ادیان، خداجویی و هدف داری جهان مورد توجه قرار گرفته است.این مفاهیم می توانند به صورت داستان های ساده، سرود خوانی، داستان های اسطوره ای، داستان های مذهبی، تاریخ گذشته و...نمود یابند.

2) از منابع منتشر شده استفاده کنید.منابعی را انتخاب کنید که درمورد مباحث ایمانی و خداشناسی تهیه شده و از جذابیت لازم برای بچه ها برخوردارند.

شیوه های تدریس:

1)از روش های مختلفی استفاده کنید.امکاناتی که برای تدریس در اختیار دارید، عبارتند از:قصه گویی،سؤال کردن، توضیح دادن، باصدای بلند خواندن، سرود خوانی،دعا کردن و...

2)از وسائل کمک آموزشی استفاده کنید.

3) راه های مختلفی را برای پاسخ دادن به سوالات فرزندتان برگزینید.گاهی لازم است شخصاً به سؤالات فرزندتان پاسخ دهید و گاهی نیز او را به سمتی هدایت کنید که خود پاسخ سؤالات خویش را بیابد.آموزش مؤثر،  از طریق عمل و تمرین امکان پذیر است.

یادگیری به هر وسیله

ادیان مختلف تصاویر و نقطه نظرات متفاوتی درباره ی خداوند دارند.مهم نیست از چه زبانی و چه وسایلی برای عبادت خدا استفاده می کنید، چرا که او را با هر زبانی می توان عبادت کرد.به فرزندتان کمک کنیدتا از راه های گوناگون و با نقطه نظراتی مختلف به رابطه ی خدا و پدیده ها بنگرد.با استفاده از داستان های مذهبی،متون دینی و یا نقل قول های شفاهی که بازگوکننده ی مواجهه انسان با خداوند هستند،به فرزندتان کمک کنید تا تصویر شخصی خود را درباره ی خدا رشد دهد.درک کردن خدا به عنوان یک پادشاه، مادر، خالق و یا انرژی حیات، تأثیرات چند جانبه ای بر ذهنیت فرزندتان خواهد داشت.یکی از این تأثیرات، رشد فکری کودک است.زیرا درباره ی چگونگی خدا و نحوه ی ارتباط او با انسان می اندیشد.تأثیر دوم، رشد احساس کودک است که از طریق شکر گزاری، عبادت و دعا امکان پذیر می شود. رشد معنوی و اخلاقی نیز بر اثر احساس حضور خداوند در تمام مکان ها و پیروی از دستورات او تحقق می یابد.نوجوانان معمولاً در جمع کردن صفات متضادی که ادیان مختلف به خدا نسبت داده اند، دچار مشکل می گردند.هر یک از این صفات متضاد می توانند درست باشنداگر چه از لحاظ مفهوم با یکدیگر تفاوت دارند.شما همیشه نمی توانید این تضاد ها را حل کنید بلکه باید صفات یادشده را در مجموع بپذیرید. وقتی جوان ترها این صفات متضاد را با هم مقایسه می کنند، به ناتوانی انسان در حل مسائل معترف شده و عمیق بودن شناخت خداند را درک می کنند.

یادگیری از طریق متون مذهبی

بسیاری از مذاهب دارای کتاب مقدس هستند که گنجینه ای از اصول اخلاقی و ایمانی هستند و توسط پیروان هر مذهب حفظ شده و از نسلی به نسل دیگر منقل گردیده است.این کتاب های آسمانی مهمترین منبع آموزشی درباره ی خدا هستند. برای رشد معنوی فرزندتان، کتاب های مقدس را وارد زندگی خود کنید.برای این کار باید اصولی را رعایت کنید.

_ تنوع موضوعات کتاب مقدس را مد نظر قرار داده و موضوعاتی را برای فرزندتان مطرح کنید که متناسب با سن او باشد.

به موارد زیر در خصوص موضوعات متناسب با سن فرزندتان توجه کنید:

 کودکان 5-4 ساله:

_ داستان های ساده و صریح بویژه مواردی که دارای شخصیت های حیوانی و کودکانه باشد.

_ توضیح ساده ی حق و باطل و درستی و نادرستی

_ خواندن آیات با قرائت و آهنگ

کودکان 8-6 ساله :

_ داستان های مهیج

_ بیان داستان های رویارویی مستقیم با خداوند

_ اصول اخلاقی

کودکان 12-9 ساله :

_ داستان ها والگوهای شخصیتی

_ آموزش آیاتی که باورهای کلیدی را مطرح می کند.

_ خواندن اشعار عرفانی و حفظ آیات.

نوجوانان :

_ داستان هایی درباره ی توسعه و رشد جوامع مذهبی

_ مطالعه ی عمیق باور های کلیدی

_ درک معانی مناسک مذهبی

جوانان :

_ مطالعه ی تاریخ

_ مباحث دینی و فلسفی مرتبط با ایمان

_ اصول رابطه خدا و پدیده ها

یادگیری از طریق تاریخ مذاهب

تاریخچه مذاهب به واسطه ی نوشته های مذهبی و متون دینی از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود و توصیه های فراوانی درباره ی حال و آینده دارد. بسیاری از داستان های گذشته به معرفی  اعمال و رفتار گذشتگان پرداخته و الگوهایی برای نسل های جدید ارائه می کند. سیر در تاریخ گذشتگان اعم از شکست ها و موفقیت های آنان ، موجب آشنایی با زندگی معنوی آنان می شود. سعی کنید فرزندتان را با این داستان های تاریخی آشنا کنید. شما می توانید از فرزند خود بخواهید لحظاتی از زندگی خود را بیاد بیاورد که به یکی از وقایع تاریخی شباهت دارد. می توانید از فرزند بزرگتر خود بخواهید تفاوت زندگی امروز را از نظر اجتماعی، نحوه ی تصمیم گیری و نوع حوادث در مقایسه با زندگی در مقاطع خاصی از تاریخ بیان کند. می توانید برای بچه ها در تمام مقاطع سنی، اعمال و شعائر مذهبی را اندک اندک همراه با ریشه های تاریخی آنها شرح و آموزش دهید. به کودکان کمک کنید تا تاریخ گذشته را با زمان حال مرتبط کند. بهترین راه این است که از کودک خود بخواهید تا پس از آموزش تاریخ ، صحنه های آن را در زمان حاضر نمایش دهد. مثلاً از طریق بازی کردن و ایفای نقش شخصیت های تاریخی، از فرزندتان بخواهید تا تصورات و الگو های خود را به تصویر بکشد.

یادگیری از طریق تمثیل ها و سایر داستان ها

تمثیل بیان داستان های مادی و زمینی یا معانی معنوی و الهی است. به بیانی دیگر در تمثیل ، مجهولات معنوی و ماورایی با استفاده از معلومات مادی و زمینی توضیح داده می شوند. سعی کنید از تمثیل ها و داستان های فرهنگ و مذهب خود استفاده کنید. برای توضیح مفاهیمی همچون مفهوم خدا، معنی زندگی و ... می توانید از تمثیل هایی را بسازید که قدرت انتقال این مفاهیم را به کودکان داشته باشد. مثلاٌ می توانید خوبی را به روشنایی و بدی را به تاریکی تشبیه کنید. تمثیل باعث عینی و ملموس شدن مفهوم خدا برای فرزندتان خواهد شد.در پاره ای موارد ،تمثیلها آنقدر بدیهی هستند که مفاهیم مورد نظر را بدون نیاز به هرگونه توضیحی منتقل می کنند،ولی گاهی درک محتوا و پیام آنها به توضیح بیشتری نیاز دارد. برای درک مفهوم حضور خدا در همه جا ، نور تمثیلی بسیار غنی است.

یادگیری از طریق نظریه ها

بیشتر سنن مذهبی حاوی یک سلسله اعتقادات و نظریه های بنیادی هستند که به سؤالات اساسی مذاهب پاسخ می دهند. آموزش این نظریه های بنیادی یکی از مشکل ترین تکالیف والدین به شمار می آید؛ زیرا معمولاً برای کودکان کسل کننده هستند. اعتقادات بنیادی یک سنت مذهبی، زمانی برای کودک معنی دار می شوند که با زندگی روزمره او ارتباط داشته باشند. مفاهیم یقینی و بدیهی را در اوایل دوران کودکی فرزندان تان پایه ریزی کنید. هیچگاه نظریه ای رسمی را برای فرزندتان تکرار نکنید ؛ مگر اینکه توانایی درک آن را داشته باشد. اگر فرزند شما کمتر از 8 سال داشته باشد به صورت ساده ، مطلق و غیر رسمی فکر می کند و او ممکن است بتواند فقط کمی فراتر از معنی ظاهری جملات را درک کند. کودکان در این سن نیاز به تذکر و تکرار دارند. همیشه باید به آنها گفت: خدا به تو کمک می کند که اعمال شایسته ای انجام دهی. اگر فرزندتان در سن نوجوانی قرار دارد، قادر به درک معانی توصیه های شما خواهد بود؛ زیرا "تفکر منطقی " او شکل گرفته است. تجربه روزمره فرزندتان را مدخلی برای ورود به بحث درباره اصول اعتقادی قرار دهید. ارتباط تجارب روزمره با اصول اعتقادی ، در سطوح مختلفی صورت می گیرد. در سطح عقلانی از استدلال، حافظه و خلاقیت استفاده می شود. در سطح احساسی از عواطف، امید و آرزو ها استفاده می شود. در این سطح باید درباره خواسته های کوتاه مدت و دراز مدت فرزندتان ، احساسات او درباره گزینه های مختلف و محرک های او در انتخاب راه های خدا پسندانه صداقت داشته باشید. سطوح احساسی و عقلانی در برقراری ارتباط با هر نوع نظام اعتقادی اهمیت فراوانی دارد. سعی کنید احساسات و عواطف کودک را با استدلال منطقی او عجین کنید. در صورت بیان اصول اعتقادی در قالب داستان های تاریخی، انواع تمثیل، اشعار و سنت های فرهنگی، فرزندتان می آموزد که اصول اعتقادی را در ارتباط با واقعیت های عینی بیاموزد. برای آموزش یک اصل از داستان های مختلف استفاده کرده و در نهایت با طرح سؤالاتی او را راهنمایی کنید تا قادر به درک اصول مورد نظر از متن داستان ها باشد.

یادگیری از طریق مردم

پژوهشگران مکانیزم یادگیری کودکان، بر اصلی تأکید ورزیده اندکه والدین قبلاً آن را درک کرده بودند :       

" کودکان مقلدان زبر دستی هستند". کودکان می توانند بسیاری ازرفتارها را از طریق تقلید بیاموزند. به عنوان مثال نحوه ی رفتار با دیگران ، نحوه ی رسیدن به اهداف ، نحوه ی پوشیدن لباس و... توسط کودک از محیط بیرون کپی برداری می شود. کودکان در طول دوران رشد خود به سنی می رسند که " تقلید از قهرمانان" بخش عمده ای از روان شناسی رفتاری آنها را تشکیل می دهد. این قهرمان پرستی موجب اضطراب والدین می شود. اما والدین می توانند ارتباط فرزند خود را با شخصیت های مورد علاقه ی  خود و نیز شخصیت های مثبت افزایش دهند تا بتوانند جهت مطلوبی به تأثیر پذیری فرزندشان بدهند.والدین باید روشی انتخاب کنند که به ذکر مثال و الگو می پردازد.این روش قوی ترین روش آموزش بوده و در زمینه یادگیری های مذهبی نیز کاربرد دارد. اصول اعتقادی در بستر عملی و تجربی قابل آموزش هستند. بنابراین یادگیری زندگی معنوی با مشاهده و اطلاع از زندگی معنوی دیگران تسهیل می شود.مواردی که باید در رشد معنوی فرزندتان مورد توجه قرار گیرد، عبارتند از:

_ آشنا کردن کودکان با زندگی شخصیت های اصلاح گری که به رغم شکست ها  ومشکلاتی که داشته اند، موفق شده اند.

_ مؤسسین ادیان و مذاهب.

_ قهرمانان مذهبی.

_ آَشنایان مورد علاقه ی فرزندتان.

فرزندتان را با الگوی معنوی ارتباط دهید.( از طریق تهیه کتاب خاطرات شخصیت های بزرگ، رفت و آمد با خانواده هایی که انسان های شریفی هستند.شرکت دادن کودک در مراسم عبادی). کودکان تمایل دارند که از الگوهایی که اندکی از آنها بهتر است تقلید کنند. بنابراین سعی کنید فرزندتان را بااین الگوها آشنا کنید.

یادگیری از طریق والدین

تصویر کودکان از خداوند بسیار متأثر از تصویری است که از والدین خود دارند.اگر والدین برای کودک قابل اعتماد ، مهربان و قابل دسترسی باشد احتمالاً خدا نیز دارای چنین صفاتی تصور خواهد شد و بالعکس. والدین در نحوه ی درک فرزندشان از خدا بیشترین تأثیر را دارند. بنابراین باید تمهیداتی را فراهم آورید تا فرزندتان تصویر مناسبی از خدا بدست آورد. اجازه بدهید فرزندتان بداند که او را دوست دارید. برای انتقال پیام خود به فرزندتان راه های ساده ی زیر را امتحان کنید:

_ قبل از خوابیدن به او شب بخیر بگویید و وقتی به مدرسه می رود او را ببوسید.

_ گاهی او را در آغوش بگیرید و روی زانوی خود بنشانید و مهربانانه نوازشش کنید.

_ اوقاتی را به بودن با فرزندتان اختصاص دهید.

_ قابل اعتماد باشید، به وعده های خود وفا کنید.

_ منصف باشید و برخورد تبعیض آمیز نداشته باشید.

یادگیری از طریق اشتباهات والدین

نحوه ی برخورد والدین با اشتباهات خود ، تأثیر زیادی در استنباط فرزندشان از خدا دارد. همیشه اشتباهات خود را بپذیرید. اگر لحظه ای را به یاد دارید که موجب رنجش فرزندتان شده اید یا او را ناامید کرده اید، در اولین فرصت نزد فرزندتان به اشتباه خود اعتراف کرده و از او عذر خواهی کنید. عذر خواهی شما باعث می شود تا فرزندتان در پس اشتباه و نقصی که داشته اید، میل به اصلاح و جبران اشتباهات را در رفتار شما مشاهده کرده و به تصویری مناسب تر از خدا دست یابد و او را کمالی بداند که همه ی انسان ها به آن تمایل دارند. به یاد داشته باشید که هر تصویری مفهوم خاصی را منتقل می کند.والدین باید درست مانند هر تصویری سعی کنند به سمت درستی و اصلاح گری در زندگی جهت گیری کنند . تنها در این صورت است که فرزندان از ورای اشتباهات و نواقص والدین خود ، جهت خدایی را پیدا می کنند و راه درست را می پیمایند.والدین می توانند از طریق سخنان، رفتارها و ارتباطات خود محیطی مناسب را برای فرزندشان مهیا کنند که او را به سمت خدا سوق دهند.اگر نوعی عشق و اعتماد بین شما و فرزندتان برقرار شود، فرزند شما نیز به خدا عشق و اعتماد خواهد داشت.