تبیان، دستیار زندگی

4

ای ساقی می بیار پیوست                          کان یار عزیز توبه بشکست

بر خاست ز جای زهد و دعوی                      در می‌کده با نگار بنشست

بنهاد ز سر ریا و طامات                               از صومعه ناگهان برون جست

بگشاد ز پا بند تکلیف                                زنار مغانه بر میان بست

می خورد و مرا به گفت می خور                  تا بتوانی مباش جز مست

اندر ره نیستی همی رو                             آتش  در زن به هر چیزی هست

5

جام می پر کن که بی جام مییم انجام نیست               تا به کام او شوم این کار جز ناکام نیست

ساقیا ساغر دمادم کن مگر مستی کنم                      زان که در هجر دلآرامم مرا آرام نیست

ای پسر دی رفت و فردا خود ندانم چون بُود           عاشقی ورزیم و زین به در جهان خودکام نیست

دام دارد چشم ما دامی نهاده بر نهیم               کیست کو هم بسته و پا بسته‌ی این دام نیست

6

ای سنایی جان ده و در بند کام دل مباش            راه رو چون زندگان چون مرده بر منزل مباش

چون نپاشی آب رحمت نار زحمت کم فروز           ور نباشی خاک معنی آب بی حاصل مباش

رافت یاران نباشی آفت ایشان مشو                    سیرت حق چون نباشی صورت باطل مباش

در میان عارفان جز نکته‌ی روشن مگوی               در کتاب عاشقان جز آیت مشکل مباش

در منای قرب یاران جان اگر قربان کنی                 جز به تیغ مهر او در پیش او بسمل مباش

  گر همی خواهی که با معشوق در هودج بُوی         با عدو و خصم او همواره در محمل مباش

گر شوی جان جز هوای دوست رامسکن مشو         ور شوی دل جز نگار عشق را قابل مباش

روی چون زی کعبه کردی رای بتخانه مکن                دشمنان دوست را جز حنظل قاتل مباش

در نهاد تست با تو دشمن معشوق تو                     مانع او گر نه‌ای باری بدو مایل مباش

نمونه‌هایی از رباعی های سنایی

غم خوردن این جهان فانی هوس است                     از هستی ما به نیستی یک نفس است

نیکویی کن اگر ترا دست‌رس است                           کین عالم، یادگار بسیار کس است

تا این دل من همیشه عشق اندیش است                     هر روز مرا تازه بلایی پیش است

عیبم مکنید اگر دل من ریش است                           کز عشق مراد خانه‌ی ویران بیش است

آن‌جا که سر تیغ ترا یافتن است                        جان را سوی او به عشق شتافتن است

زان تیغ اگرچه روی برتافتن است                    یک جان دادن هزار جان یافتن است

آن کس که بیاد او مرا کار نکوست                با دشمن من همی زید در یک پوست

گر دشمن بنده را همی دارد دوست                بد بختی بنده است نه بد عهدی اوست

با سینه‌ی این و آن چه گویی  غم خویش          از دیده‌ی این و آن چه جویی نم خویش

بر ساز تو عالمی زبیش و کم خویش               آن گاه بزی به ناز در عالم خویش

می بر کف گیر و هر دو عالم بفروش                بی‌هوده مدار هر دو عالم به فروش

گر هر دو جهان نباشدت در فرمان                   در دوزخ، مست، به که در خلد، به هوش

می بر کف گیر و هر دو عالم بفروش                بی‌هوده مدار هر دو عالم به فروش

گر هر دو جهان نباشدت در فرمان                   در دوزخ، مست، به که در خلد، به هوش