• مشکی
  • سفید
  • سبز
  • آبی
  • قرمز
  • نارنجی
  • بنفش
  • طلایی
انجمن ها > انجمن ادبيـــات > صفحه اول بحث
لطفا در سایت شناسائی شوید!
ادبيـــات (بازدید: 809)
سه شنبه 17/5/1391 - 10:29 -0 تشکر 495935
منقبت امامان علیهم السلام در شعر فارسی

 
نوشته ی رسول جعفریان بر گرفته از
http://www.hawzah.net/FA/articleview.html?ArticleID=46504




مروری اجمالی بر منقبت امامان علیهم السلام در شعر فارسی

سه شنبه 17/5/1391 - 11:4 - 0 تشکر 496013

سومین شاعر شهاب بن علی بن کمال سمنانی است. وی اشعاری از دیگران و نیز خود در این اوراق نگاشته است. اولین قسمتی که از وی نقل شده اشعاری است از همان نصرت رازی. بخشی از این اشعار که در ستایش دوازده امام است چنین است:


طرف جانب از علوم و از عمل پر کن مدام کاسه پر باید تو خواه از چین وخواه از مرودشت
گر همی خواهی خلاص خویش ازین غرقاب جهل حبّ اهل البیت جو، یعنی جناب چار و هشت
دین اهل البیت دار و مهر آل طاهرین خواه در کاشان نشین و خواه در رستاق خشت

اشعاری هم از خود شهاب سمنانی در باره فضائل اهل بیت چنین است:


شیر خدا و ابن عم مصطفا علی است روح بتول و خسرو آل عبا علی است
بهر نجات آخرت از فضل ایزدی ورد شهاب در گه و بیگاه یا علی است


پیش از آن کین چارطاق هفت منظر کرده اند فرض بر ارواح انسان حبّ حیدر کرده اند
سنبل گیسوی مشک افشان عنبربیز او رشک بازار عبیر و مشک و عنبر کرده اند
غیر حیدر مقتدای خود ندانند اهل دین چون کلام الله را از صدق باور کرده اند
جز ولایش حق نخواهد در قیامت هیچ چیز زانکه از مهرش گل آدم مخمّر کرده اند
منصب شغل امامت با ولایت ای ولی تا ابد اندر ازل بر وی مقرّر کرده اند
صورت رویش چو شد باب معانی را بیان آیتی از سورت او چار دفتر کرده اند
از «سلونی» تا «اقیلونی» خردمندان دهر فرق و تمییز و فضیلت بی حد و مرّ کرده اند


سه شنبه 17/5/1391 - 11:6 - 0 تشکر 496014

سلیمی تونی شاعر شیعه قرن نهم هجری است که دیوانی از وی برجا مانده است. تاریخ برخی از اشعار وی مربوط به سال 840 ق است. نمونه ای از شعر وی در باره چهارده معصوم علیهم السلام چنین است:


طریق چارده معصوم گیر اگر خواهی ره نجات و نجات از ضلالت جهال
مطیع و پیرو این قوم شو که در همه باب طریق اهل نجات این بود به استدلال
به فقر و فاقه سلیمی منال و شِکْوه مکن تو را که بحر طبیعت پر از درّ است و لآل
چه التفات به ملک و به مال آن کس را که چون تو درگه آل محمدست مآل
حدیث من همه مدح علی و آل بود که نیست بهتر از این قول از جمیع مقال
به مدح آل محمد همیشه خوشحالم چه خوش تراست ازاین در جهان زهی خوشحال

قرّة العین نبیّ فرزند دلبند وصی مظهر الطاف ایزد فخر اصحاب عباست
مقتدای شرق و غرب و پیشوای برّ و بحر خود چنین باشد کسی کو نور پاک مصطفاست
هست مخدوم بحق اهل جهان را بهر آنک وارث آن است کورا بر جهان حق ولاست
هست سلطان خراسان نی چه گفتم زینهار بر سر، بر هفت اقلیم و دو عالم پادشاست


سه شنبه 17/5/1391 - 11:7 - 0 تشکر 496017

نمونه دیگر امیرشاهی (م 857) است که خود خواهر زاده خواجه علی مؤید سربداری آخرین سلطان سربداری بود و اشعاری در منقبت آل علی علیه السلام دارد. یک نمونه آن مُسمّطی است که در باره امامان سروده با این مطلع:


ناله قُمْری به گلستان و باغ صلّ علی سیّدنا المصطفی

در همین قرن شاه ناصر یا درویش ناصر بخاری (م 773) هم قصیده ای غرا در ستایش امام علی و علی بن موسی الرضا علیهم السلام دارد. چنان که عصمت بخاری (م 829) نیز قصیده ای در منقبت امام رضا علیه السلام سروده است. این ابیات از همین عصمت بخاری است:

دست در فتراک آل مصطفی باید زدن هر دو عالم را به همت پشت پا باید زدن
تا به کی طبل ارادت می زنی زیر گلیم بعد از این کوس محبت بر ملا باید زدن
عصمت از حب علی چون مست گشتی دم بدم تا قیامت گرد این گلشن نوا باید زدن

به شب زبان من و مدح اهل بیت رسول به روز دست من و کسب شغل ما یحتاج

اشعار ستایشی وی در باره پیامبر و اهل بیت به اندازه ای گسترده است که انسان از دیدن این همه شعر خوب در شگفت می ماند. تنها وقتی می توان این ادعا را باور کرد که دیوان چاپ شده او را که به همت مرحوم احمدی بیرجندی و آقای محمدتقی سالک آماده گشته مرور کرد. وی افزون بر اشعار فراوانی که در ستایش پیامبر صلی الله علیه و آله و امام علی علیه السلام سروده، بخش زیادی از اشعارش در باره حضرت مهدی علیه السلام است. ابیاتی از اشعار یکی از قصاید وی در باره امام علی علیه السلام چنین است:


یا امیر المؤمنین روی من و خاک درت کان همایون آستان دارد شرف بر آفتاب
بعد پیغمبر به نسبت بر کسی دیگر نتافت زآسمان آفرینش از تو بهتر آفتاب
ای که شهرستان علم مصطفی را در تویی برنتابد روی مهر از خاک این در آفتاب
ای تو مولی المؤمنین مولای توست ابن حسام من که باشم ای تو را مولا و چاکر آفتاب
در پناه دولتت دارم امید سایه ای چون بتابد گرم بر صحرای محشر آفتاب

سه شنبه 17/5/1391 - 11:8 - 0 تشکر 496018

حلقه بعد از ابن حسام خوسفی تا صفویه، نظام استرآبادی (م 911) است که دیوان وی هم سرشار از اشعار مناقب اهل بیت علیهم السلام می باشد.


این خطی است که شیعیان از قرن پنجم برای طراحی یک علی نامه بزرگ ریختند و بدین وسیله می خواستند تا به جای قهرمانان ملی ایران باستان، نام امام علی علیه السلام را جاودانه سازند. گذشت که مجموعه اشعاری با عنوان علی نامه از قرن پنجم به دست آمده است که استاد محمدرضا شفیعی کدکنی ضمن مقاله ای در نشریه دانشکده ادبیات مشهد آن را معرفی کردند.


دامنه شعر منقبتی در قرن هشتم و نهم تا اندازه ای است که انسان به راحتی می تواند دلایل توفیق بعدی صفویان را در نشر تشیع در ایران درک کند. در واقع صفویان بر موجی سوار شدند که مداحان شیعه در سراسر ایران به راه انداخته بودند.



سه شنبه 17/5/1391 - 11:8 - 0 تشکر 496019

در انتها باید بیفزاییم، یکی از نخستین کسانی که شعر شیعی فارسی را برای ما به صورت تاریخی گزارش کرده است، قاضی نورالله شوشتری است که بخشی از کتاب پرارج خود یعنی مجالس المؤمنین را به شاعران شیعه اختصاص داده و از این رهگذر شماری از قصاید مناقبیان قرون پیش از خود را برای ما حفظ کرده است.


در حال حاضر بسیاری از دیوانهای شاعران این قرون به چاپ رسیده و با مراجعه به آنها می توان بخشی از اشعاری را که آنان در منقبت اهل بیت علیهم السلام سروده اند مرور کرد؛ اما در این باره باید یادآور شد که اولاً بسیاری از این دیوانها ناقص چاپ شده و نیاز به مراجعه مجدد به نسخه های خطی است تا تکمیل شود و ثانیا دیوانها و مجموعه های بسیاری از این شاعران به چاپ نرسیده است. در این صورت لازم است تا همتی برای نشر این آثار صورت پذیرد. به علاوه، اشعار پراکنده شاعرانی که دیوانی از آنان برجا نمانده، هنوز در مجموعه ها فراوان است.


در سالهای اخیر در بخش منقبت، مرحوم احمد احمدی بیرجندی تلاش درخوری از خود نشان داد و چندین مجموعه از مناقب علوی و فاطمی و رضوی و غیره را در بنیاد پژوهشهای اسلامی به چاپ رسانده، شماری از این اشعار را منتشر کرد. اما جغرافیای دریای منقبت خوانی به قدری وسیع و گسترده است که همچنان تلاش تلاشگران پرکاری را می طلبد تا با حوصله در میان نسخ خطی کاوش کرده، گوهرها و جواهرات فراوانی که وجود دارد بیابند و به دست چاپ بسپارند.

برو به انجمن
انجمن فعال در هفته گذشته
مدیر فعال در هفته گذشته
آخرین مطالب
  • آلبوم تصاویر بازدید از کلیسای جلفای...
    آلبوم تصاویر بازدید اعضای انجمن نصف جهان از کلیسای جلفای اصفهان.
  • بازدید از زیباترین کلیسای جلفای اصفهان
    جمعی از کاربران انجمن نصف جهان، در روز 27 مردادماه با همکاری دفتر تبیان اصفهان، بازدیدی را از کلیسای وانک، به عمل آورده‌اند. این کلیسا، یکی از کلیساهای تاریخی اصفهان به شمار می‌رود.
  • اعضای انجمن در خانه شهید بهشتی
    خانه پدری آیت الله دکتر بهشتی در اصفهان، امروزه به نام موزه و خانه فرهنگ شهید نام‌گذاری شده است. اعضای انجمن نصف جهان، در بازدید دیگر خود، قدم به خانه شهید بهشتی گذاشته‌اند.
  • اطلاعیه برندگان جشنواره انجمن‌ها
    پس از دو ماه رقابت فشرده بین کاربران فعال انجمن‌ها، جشنواره تابستان 92 با برگزاری 5 مسابقه متنوع در تاریخ 15 مهرماه به پایان رسید و هم‌اینک، زمان اعلام برندگان نهایی این مسابقات فرارسیده است.
  • نصف جهانی‌ها در مقبره علامه مجلسی
    اعضای انجمن نصف جهان، در یك گردهمایی دیگر، از آرامگاه علامه مجلسی و میدان احیا شده‌ی امام علی (ع) اصفهان، بازدیدی را به عمل آوردند.