سالم ترین روش برای پخت غذا روش آب پزكردن است. درصورتی كه ناچارهستید غذای خود راسرخ كنید،باید از روغن مخصوص سرخ كردن استفاده كنید. اگرچه روغن های متفاوتی در دسترس می باشند،ولی تمامی آنها مناسب سرخ كردن نیستند. بهترین روغن های مناسب فرایند سرخ كردن آنهایی هستند كه نقطه دود و نقطه اشتعال بالاتری دارند. نقطه دود درجه حرارتی است كه درآن روغن شروع به شكستن كرده و آغاز به دود كردن می نماید. نقطه اشتعال هم درجه حرارتی است كه درآن روغن شعله ورمی شود.دراكثرروغن ها نقطه اشتعال بسیارنزدیك به نقطه دود می باشد.
دراثرحرارت و شكسته شدن ساختمان روغن تركیبی به نام اكرولئین تولید می شود كه سمی بوده و دود آن باعث سوزش چشم می شود. بعدازهرباراستفاده ازروغن،نقطه دود آن پایین می آید، به همین دلیل روغنی برای چند بار سرخ كردن مناسب است كه نقطه دود بالایی داشته باشد.
روغن ها معمولا دو دسته می باشند؛ روغن های تصفیه شده و روغن های تصفیه نشده. روغن های تصفیه شده معمولا با استفاده ازحرارت استخراج می شوند و دربرابر حرارت های بالا مقاوم می باشند و نقطه دود بالاتری دارند.روغن های تصفیه نشده به صورت سرد استخراج می شوند و نقطه دود پایین تری دارند.
محبوب ترین روغن های تصفیه نشده،روغن زیتون و آواكادو می باشند. این روغن ها به دلیل پایین بودن نقطه دودشان بران سرخ كردن مناسب نمی باشند و درلیست روغن های مخصوص سالاد قرار می گیرند.
نقطه دود بعضی روغن ها به ترتیب زیراست؛
روغن گلرنگ 265درجه سانتیگراد
روغن آفتابگردان 246درجه سانتیگراد
روغن سویا241درجه سانتیگراد
روغن كانولا(كلزا)238درجه سانتیگراد
روغن بادام زمینی231درجه سانتیگراد
روغن زیتون190درجه سانتیگراد
روغن های نباتی و روغن های سرخ كردنی تركیبات بسیارواكنش گری هستند كه متحمل تغییرات شیمیایی بسیاری درحین ذخیره سازی، حرارت دادن و یا درمعرض نوربودن می شوند. این تغییرات شیمیایی باعث شكسته شدن ساختمان روغن و تولید تركیبات خطرناك برای سلامتی می شوند. بعضی ازعوامل نقطه دود روغن را پایین می آورند و به تخریب زودتر روغن كمك می كنند،ازجمله :
-مخلوط كردن روغن های گیاهی باهم
-ورود ذرات خارجی درروغن
-وجود نمك درروغن
-میزان حرارت
-تعداد دفعاتی كه روغن حرارت داده شده است
-مدت زمان حرارت
-شرایط نگهداری روغن (بودن درمعرض اكسیژن،نور و دما)
نكاتی كه باید درسرخ كردن غذا به خاطرداشت؛
1قبل از اینكه مواد غذایی را درداخل روغن بیندازید،باید ابتدا روغن را تا درجه حرارت مناسبی گرم كنید(به طورمثال حدود 190درجه سانتیگراد). دراین حرارت سریعا درسطح موادغذایی،لایه محافظی(شبیه یك لایه عایق)تشكیل می شود. دراین صورت روغن نمی تواند ازماده غذایی عبوركند و ماده غذایی فقط با حرارت داغ نشده باشد،قبل ازاینكه لایه عایق تشكیل شود،روغن به درون غذا نفوذ می كند و باعث می شود غذا حالت روغنی(گریسی)پیدا كند و اگر روغن زیادترازحد داغ شود،باعث می شود لایه محافظ قبل از آنكه غذا فرصت پخته شدن داشته باشد، بسوزد.
2قبل از سرخ كردن ازافزودن نمك به ماده غذایی بپرهیزید . نمك نقطه دود روغن را پایین می آورد و باعث می شود روغن زودتر تخریب شود. همچنین نمك باعث جذب رطوبت به سطح غذا شده كه سبب می شود موقع اضافه كردن غذا درون ماهیتابه،روغن به بالا پاشیده شود. اگرلازم باشد،نمك را می توان قبل ازخوردن اضافه نمود.
3ازظروف آلومینیومی برای سرخ كردن غذا و نگهداری روغن استفاده نكنید. نمك به كاررفته درغذا باعث تخریب ظروف آلومینیومی شده و سبب نفوذ آلومینیوم به درون روغن می شود كه مسمومیت زا است. ازظروف آهنی و مسی هم اجتناب كنید،زیرا روند تخریب روغن را تسریع می كنند.
4سبزیجات فریز شده را درحالت یخ زده سرخ كنید تا جذب روغن درآنها به كمترین میزان برسد.
5ازانباشتن زیاد مواد غذایی در روغن اجتناب كنید،زیرا باعث می شود حرارت روغن پایین بیاید و روغن قبل ازتشكیل لایه عایق به داخل غذا نفوذ كند و غذا چرب شود.
6همیشه اول روغن را8-7درجه بیشترازحرارت سرخ كردن داغ كنید ،زیرا اضافه كردن غذا به روغن باعث می شود حرارت روغن چند درجه پایین بیاید. توجه داشته باشید كه اگراین حرارت از8-7درجه بیشترشود،به ساختمان مولكولی روغن آسیب می رسد.
7روغن مناسب برای سرخ كردن ماهی،روغن كانولا می باشد،زیرا نقطه دود بالایی دارد و باعث برشته شدن سطح خارجی ماهی وآبدار ماندن قسمت های درونی می گردد.
عوامل موثربرقابلیت دوباره استفاده كردن روغن؛
1-مدت استفاده:
ازآنجایی كه روند اكسیداسیون و تخریب روغن بانور و حرارت تسریع می گردد،مدت زمانی كه روغن درمعرض نور،حرارت واكسیژن است،باید مورد توجه قرارگیرد.
2-آب:
هرچه مقداررطوبت جذب شده توسط روغن و میزان رطوبت ماده غذایی بیشترباشد،روغن زودتر تخریب می شود. هنگام سرخ كردن باید ازبستن درظرف خودداری كرد،زیرا باعث می شود رطوبتی كه ازغذا به صورت بخارخارج می شود به داخل روغن برگردد.
3-ذرات خارجی:
هرچه ناخالصی هایی همچون نمك،ذرات غذا،چاشنی هاو...بیشتربه روغن ..وارد شود،روغن سریع تراكسیدمی گردد.
4-تعداد دفعات استفاده:
هرچه روغن بیشتراستفاده شود،سریع تراكسید می گردد. تغییرات ایجادشده درساختمان مولكولی روغن باعث می شود «ویسكوزیته» آن تغییر یابد(مشكل ترو به طورغیرروان ازظرف ریخته می شود).
5-مخلوط كردن چند نوع روغن:
مخلوط كردن روغن ها با هم نقطه دود را پایین می آورد.
برای استفاده مجدد ازروغن موارد زیر رامد نظر داشته باشید؛
1-به محض اتمام سرخ كردن،حرارت را خاموش كنید.
2-اجازه دهید روغن سرد شود.
3-به محض سردشدن روغن آن راتصفیه كنید(ازصافی ریزعبوردهید)و درظرف شیشه ای بریزید و درظرف را محكم بیندید تا از ورود هوا به داخل آن جلوگیری شود. ازمخلوط كردن این روغن باروغن تازه خودداری كنید.
4-این ظرف رادرجای تاریك(ترجیحادریخچال)،نگهداری نمایید(ممكن است این روغن دریخچال ظاهرابرمانند پیدا كند كه این حالت با خارج كردن آن از یخچال باید برطرف شود).
5-بعد ازهرباراستفاده ازاین روغن ،عملیات بالا را تكراركنید.
با بروز نشانه های زیر روغن را دوربریزید؛
-ایجاد كف درسطح روغن.
-تیره شدن روغن.
-بوی نامطبوع.
-عدم تشكیل حباب روی روغن هنگامی كه ماده غذایی رابه داخل آن می اندازید.
-غیرروان بودن روغن(هنگام ریختن آن درظرف).
نتیجه گیری؛
كیفیت غذاها سرخ شده نه تنها به نوع غذا و شرایط سرخ كردن بستگی دارد،بلكه به نوع روغن مورد استفاده جهت سرخ كردن هم وابسته است. انتخاب پایدارترین روغن برای فرایند سرخ كردن،كمترین تخریب و آسیب را دربردارد و غذایی با كیفیت بالاترتولید خواهد كرد.
منبع:دنیای تغذیه ش 104