تبیان، دستیار زندگی

امام صادق و گروهی از متصوفه

سفیان ثوری كه در مدینه می‏زیست ، بر امام صادق وارد شد . امام‏
را دید جامعه‏ای سپید و بسیار لطیف مانند پرده نازكی كه میان سفیده تخم مرغ و پوست آن است و آن دو را از هم جدا می‏سازد - پوشیده است . به‏
عنوان اعتراض گفت : " این جامه سزاوار تو نیست . تو نمی‏بایست خود را
به زیورهای دنیا آلوده سازی ، از تو انتظار می‏رود كه زهد بورزی و تقوی‏
داشته باشی وخود را از دنیا دور نگهداری " .
امام : " می‏خواهم سخنی به تو بگویم ، خوب گوش كن كه از برای دنیا و
آخرت تو مفید است . اگر راستی اشتباه كرده‏ای و حقیقت نظر دین اسلام را
درباره این موضوع نمی‏دانی ، سخن من برای تو بسیار سودمند خواهد بود . اما
اگر منظورت این است كه در اسلام بدعتی بگذاری و حقایق را منحرف و
وارونه سازی ، مطلب دیگری است . و این سخنان به تو سودی نخواهد داد . ممكن است تو وضع ساده و
فقیرانه رسول خدا و صحابه آن حضرت را در آن زمان ، پیش خود مجسم سازی و
فكر كنی كه یك نوع تكلیف و وظیفه‏ای برای همه مسلمین تا روز قیامت هست‏
كه عین آن وضع را نمونه قرار دهند ، و همیشه فقیرانه زندگی كنند . اما من‏
به تو بگویم كه رسول خدا در زمانی و محیطی بود كه فقر و سختی و تنگدستی‏
بر آن مستولی بود . عموم مردم از داشتن لوازم اولیه زندگی محروم بودند .
وضع خاص زندگی رسول اكرم و صحابه آن حضرت مربوط به وضع عمومی آن روزگار
بود . ولی اگر در عصری و روزگاری وسائل زندگی فراهم شد ، و شرائط بهره‏
برداری از موهبتهای الهی موجود گشت ، سزاوارترین مردم برای بهره بردن از
آن نعمتها نیكان و صالحانند ، نه فاسقان و بدكاران ، مسلمانانند نه‏
كافران .
" تو چه چیز را در من عیب شمردی ؟ ! به خدا قسم من در عین اینكه‏
می‏بینی كه از نعمتها و موهبتهای الهی استفاده می‏كنم ، از زمانی كه‏ به حد رشد و بلوغ رسیده‏ام ، شب و روزی بر من نمی‏گذرد مگر آنكه مراقب‏
هستم كه اگر حقی در مالم پیدا شود فورا آن را به موردش برسانم " .
سفیان نتوانست جواب منطق امام را بدهد ، سرافكنده و شكست خورده‏
بیرون رفت ، و به یاران و هم مسلكان خود پیوست ، و ما جرا را گفت ،
آنها تصمیم گرفتند كه دسته جمعی بیایند و با امام مباحثه كنند .
جمعی به اتفاق آمدند و گفتند : " رفیق ما نتوانست خوب دلائل خودش را
ذكر كند ، اكنون ما آمده‏ایم با دلایل روشن خود تو را محكوم سازیم " .
امام : " دلیلهای شما چیست ؟ بیان كنید " .
جمعیت : " دلیلهای ما از قرآن است " .
امام : " چه دلیلی بهتر از قرآن ؟ بیان كنید آماده شنیدنم " .
جمعیت : " ما دو آیه از قرآن را دلیل بر مدعای خودمان و درستی مسلكی‏
كه اتخاذ كرده‏ایم می‏آوریم ، و همین ما را كافی است . خداوند در قرآن‏
كریم یك جا گروهی از صحابه را این طور ستایش می‏كند : " در عین اینكه خودشان در تنگدستی و زحمتند ، دیگران را
بر خویش مقدم می‏دارند . كسانی كه از صفت بخل محفوظ بمانند ، آنهایند
رستگاران "  در جای دیگر قرآن می‏گوید : " در عین اینكه بغذا
احتیاج و علاقه دارند ، آن را به فقیر و یتیم و اسیر می‏خورانند "
همینكه سخنشان به اینجا رسید ، یك نفر كه در حاشیه مجلس نشسته بود و
به سخنان آنها گوش می‏داد گفت : " آنچه من تاكنون فهمیده‏ام این است كه‏
شما خودتان هم به سخنان خود عقیده ندارید ، شما این حرفها را وسیله قرار
داده‏اید تا مردم را به مال خودشان بی علاقه كنید ، تا به شما بدهند و شما
عوض آنها بهره‏مند شوید ، لهذا عملا دیده نشده كه شما از غذاهای خوب‏
احتراز و پرهیز داشته باشید " . امام : " عجالة این حرفها را رها كنید ، اینها فائده ندارد " . بعد
رو به جمعیت كرد و فرمود : " اول بگویید آیا شما كه به قرآن استدلال‏
می‏كنید ، محكم و متشابه و ناسخ و منسوخ قرآن را تمیز می‏دهید ، یا نه ؟ !
هركس از این امت كه گمراه شد از همین راه گمراه شد كه ، بدون اینكه‏
اطلاع صحیحی از قرآن داشته باشد به آن تمسك كرد " .
جمعیت : " البته فی الجمله اطلاعاتی در این زمینه داریم ، ولی كاملا نه‏
" .
امام : " بدبختی شما هم از همین است . احادیث پیغمبر هم مثل آیات‏
قرآن است ، اطلاع و شناسایی كامل لازم دارد " .
" اما آیاتی كه از قرآن خواندید : این آیات بر حرمت استفاده از
نعمتهای الهی دلالت ندارد . این آیات مربوط به گذشت و بخشش و ایثار
است . قومی را ستایش می‏كند كه در وقت معینی دیگران را بر خودشان مقدم‏
داشتند و مالی را كه بر خودشان حلال بود به دیگران دادند ، و اگر هم‏
نمی‏دادند گناهی و خلافی مرتكب نشده بودند . خداوند به آنان امر نكرده بود كه باید چنین كنند ، و البته در آن‏
وقت نهی هم نكرده بود كه نكنند ، آنان به حكم عاطفه و احسان ، خودرا در
تنگدستی و مضیقه گذاشتند و به دیگران دادند . خداوند به آنان پاداش‏
خواهد داد . پس این آیات با مدعای شما تطبیق نمی‏كند ، زیرا شما مردم را
منع می‏كنید و ملامت می‏نمایید ، بر اینكه مال خودشان و نعمتهائی كه خداوند
به آنها ارزانی داشته استفاده كنند .
" آنها آن روز آن طور بذل و بخشش كردند ، ولی بعد در این زمینه دستور
كامل و جامعی از طرف خداوند رسید ، حدود این كار را معین كرد . و البته‏
این دستور كه بعد رسید ناسخ عمل آنهاست ، ما باید تابع این دستور باشیم‏
نه تابع آن عمل .
" خداوند برای اصلاح حال مؤمنین و به واسطه رحمت خاص خویش ، نهی كرد
كه شخص ، خود و عائله خود را در مضیقه بگذارد ، و آنچه در كف دارد به‏
دیگران بخشد ، زیرا در میان عائله شخص ، ضعیفان و خردسالان و پیران‏ فرتوت پیدا می‏شوند كه طاقت تحمل ندارند . اگر بنا شود كه من گرده نانی‏
كه در اختیار دارم انفاق كنم ، عائله من كه عهده‏دار آنها هستم تلف‏
خواهند شد . لهذا رسول اكرم ( ص ) فرمود : " كسی كه چند دانه خرما یا
چند قرص نان ، یا چند دینار دارد و قصد انفاق آنها را دارد ، در درجه‏
اول بر پدر و مادر خود باید انفاق كند ، و در درجه دوم خودش و زن و
فرزندش ، و در درجه سوم خویشاوندان و برادران مؤمنش ، و در درجه چهارم‏
خیرات و مبرات " . این چهارمی بعد از همه آنهاست . رسول خدا وقتی كه‏
شنید مردی از انصار مرده و كودكان صغیری از او باقی مانده ، و او دارایی‏
مختصر خود را در راه خدا داده است فرمود : " اگر قبلا به من اطلاع داده‏
بودید ، نمی‏گذاشتم او را در قبرستان مسلمین دفن كنند . او كودكانی باقی‏
می‏گذارد كه دستشان پیش مردم در از باشد ! "
" پدرم امام باقر برای من نقل كرد كه رسول خدا فرموده است : " همیشه‏
در انفاقات خود از عائله خود شروع كنید ، به ترتیب نزدیكی ، كه‏ هر كه نزدیكتر است مقدمتر است " .
علاوه برهمه اینها ، در نص قرآن مجید ، از روش و مسلك شما نهی می‏كند
، آنجا كه می‏فرماید :
" متقین كسانی هستند كه در مقام انفاق و بخشش نه تند روی می‏كنند و نه‏
كند روی ، راه اعتدال و میانه را پیش می‏گیرند "  .
در آیات زیادی از قرآن نهی می‏كند از اسراف و تند روی در بذل و بخشش‏
، همان طور كه از بخل و خست نهی می‏كند ، قرآن برای این كار حد وسط و
میانه روی را تعیین كرده است ، نه اینكه انسان هر چه دارد به دیگران‏
بخشد ، و خودش تهی دست بماند ، آنگاه دست به دعا بردارد كه خدایا به‏
من روزی بده . خداوند این چنین دعایی را هرگز مستجاب نمی‏كند ، زیرا
پیغمبر اكرم فرمود : خداوند دعای چند دسته را مستجاب نمی‏كند .
الف - كسی كه از خداوند بدی برای پدر و مادر خود بخواهد .
ب - كسی كه مالش را به قرض داده از طرف ، شاهد و گواه و سندی‏
نگرفته باشد ، و او مال را خورده است . حالا این شخص دست به دعا
برداشته از خداوند چاره می‏خواهد . البته دعای این آدم مستجاب نمی‏شود ،
زیرا او به دست خودش راه چاره را از بین برده ، و مال خویش را بدون‏
سند و گواه به او داده است .
ج - كسی كه از خداوند دفع شر زنش را بخواهد ، زیرا چاره این كار در
دست خود شخص است ، او می‏تواند اگر واقعا از دست این زن ناراحت است‏
، عقد ازدواج را باطلاق فسخ كند .
د - آدمی كه در خانه خود نشسته و دست روی دست گذاشته ، و از خداوند
روزی می‏خواهد ، خداوند در جواب این بنده طمع كار جاهل می‏گوید :
" بنده من ! مگر نه اینست كه من راه حركت و جنبش را برای تو باز
كرده‏ام ؟ ! مگر نه اینست كه من اعضاء و جوارح صحیح به تو داده‏ام ؟ ! به‏
تو دست و پا و چشم و گوش و عقل داده‏ام كه ببینی و بشنوی و فكر كنی و
حركت نمایی و دست بلند كنی ؟ ! در خلقت همه اینها هدف و مقصودی در كار بوده . شكر
این نعمتها به اینست كه تو اینها را به كار واداری . بنابراین من بین تو
و خودم حجت را تمام كرده‏ام كه در راه طلب گام برداری ، و دستور مرا
راجع به سعی و جنبش اطاعت كنی ، و بار دوش دیگران نباشی . البته اگر
با مشیت كلی من سازگار بود ، به تو روزی وافر خواهم داد ، و اگر هم به‏
علل و مصالحی زندگی تو توسعه پیدا نكرد ، البته تو سعی خود را كرده وظیفه‏
خویش را انجام داده‏ای و معذور خواهی بود .
ه - كسی كه خداوند به او مال و ثروت فراوان داده و او با بذل و
بخششهای زیاد آنها را از بین برده است ، و بعد دست به دعا برداشته كه‏
خدایا به من روزی بده ، خداوند در جواب او می‏گوید :
" مگر من به تو روزی فراوان ندادم ؟ چرا میانه روی نكردی ؟ ! "
" مگر من دستور نداده بودم كه در بخشش باید میانه روی كرد ؟ ! " " مگر من از بذل و بخششهای بیحساب نهی نكرده بودم ؟ "
و - كسی كه درباره قطع رحم دعا كند ، و از خداوند چیزی بخواهد كه‏
مستلزم قطع رحم است ، ( یا كسی كه قطع رحم كرده بخواهد درباره موضوعی‏
دعا كند ) .
" خداوند در قرآن كریم مخصوصا به پیغمبر خویش طرز و روش بخشش را
آموخت ، زیرا داستانی واقع شد كه مبلغی طلا پیش پیغمبر بود ، و او
می‏خواست آنها را به مصرف فقرا برساند ، و میل نداشت حتی یكشب آن پول‏
در خانه‏اش بماند ، لهذا در یكروز تمام طلاها را به این و آن داد . بامداد
دیگر سائلی پیدا شد و بااصرار از پیغمبر كمك می‏خواست ، پیغمبر هم چیزی‏
در دست نداشت كه به سائل بدهد ، از اینرو خیلی ناراحت و غمناك شد .
اینجا بود كه آیه قرآن نازل شد ، و دستور كار را داد ، آیه آمد كه : "
نه دستهای خود را به گردن خود ببند و نه تمام گشاده داشته باش كه بعد
تهیدست بمانی و مورد ملامت فقرا واقع شوی " اینها است احادیثی كه از پیغمبر رسیده ، آیات قرآن هم مضمون این‏
احادیث را تأیید می‏كند ، و البته كسانی كه اهل قرآن و مؤمن به قرآنند به‏
مضمون آیات قرآن ایمان دارند .
به ابوبكر هنگام مرگ گفته شد راجع به مالت وصیتی بكن ، گفت یك پنجم‏
مالم انفاق شود و باقی متعلق به ورثه باشد ، و یك پنجم كم نیست .
ابوبكر به یك پنجم مال خویش وصیت كرد ، و حال آنكه مریض حق دارد در
مرض موت تا یك سوم هم وصیت كند . و اگر می‏دانست بهتر اینست از تمام‏
حق خود استفاده كند ، به یك سوم وصیت می‏كرد .
سلمان و ابوذر را كه شما به فضل و تقوی و زهد می‏شناسید ، سیره و روش‏
آنها هم همین طور بود كه گفتم .
سلمان وقتی كه نصیب سالانه خویش را از بیت المال می‏گرفت ، به اندازه‏
یك سال مخارج خود - كه او را به سال دیگر برساند - ذخیره می‏كرد . به او گفتند : " تو
با اینهمه زهد و تقوی در فكر ذخیره سال هستی ؟ شاید همین امروز یا فردا
بمیری و به آخر سال نرسی ؟ " او در جواب گفت : " شاید هم نمردم ، چرا
شما فقط فرض مردن را صحیح می‏دانید . یك فرض دیگر هم وجود دارد و آن‏
اینكه زنده بمانم ، و اگر زنده بمانم خرج دارم و حوائجی دارم ، ای‏
نادانها شما از این نكته غافلید كه نفس انسان اگر به مقدار كافی وسیله‏
زندگی نداشته باشد ، در اطاعت حق كندی و كوتاهی می‏كند ، و نشاط و نیروی‏
خود را در راه حق از دست می‏دهد ، و همینقدر كه به قدر كافی وسیله فراهم‏
شد آرام می‏گیرد " .
و اما ابوذر ، وی چند شتر و چند گوسفند داشت كه از شیر آنها استفاده‏
می‏كرد ، و احیانا اگر میلی در خود به خوردن گوشت می‏دید ، یا مهمانی‏
برایش می‏رسید ، یا دیگران را محتاج می‏دید ، از گوشت آنها استفاده می‏كرد
. و اگر می‏خواست به دیگران بدهد ، برای خودش نیز برابر دیگران سهمی‏
منظور می‏كرد . چه كسی از اینها زاهدتر بود ؟ پیغمبر درباره آنان چیزها گفت كه همه‏
می‏دانید . هیچ گاه این اشخاص تمام دارایی خود را به نام زهد و تقوی از
دست ندادند ، و از این راهی كه شما امروز پیشنهاد می‏كنید كه مردم از هر
چه دارند صرف نظر كنند و خود و عائله خود را در سختی بگذارند نرفتند .
من به شما رسما این حدیث را كه پدرم از پدر و اجدادش از رسول خدا نقل‏
كرده‏اند اخطار می‏كنم ، رسول خدا فرمود :
" عجیبترین چیزها حالی است كه مؤمن پیدا می‏كند ، كه اگر بدنش با
مقراض قطعه قطعه بشود برایش خیر و سعادت خواهد بود ، و اگر هم ملك‏
شرق و غرب به او داده شود باز برایش خیر و سعادت است " .
خیر مؤمن در گرو این نیست كه حتما فقیر و تهیدست باشد ؟ خیر مؤمن‏
ناشی از روح ایمان و عقیده او است ، زیرا در هر حالی از فقر و تهیدستی‏
یا ثروت و بی‏نیازی واقع شود ، می‏داند در این حال وظیفه‏ای دارد و آن‏
وظیفه را بخوبی انجام می‏دهد . اینست كه عجیبترین چیزها حالتی است كه مؤمن بخود
می‏گیرد ، كه همه پیشامدها و سختی و سستیها برایش خیر و سعادت می‏شود .
نمی‏دانم همین مقدار كه امروز برای شما گفتم كافی است یا برآن بیفزایم‏
؟
هیچ می‏دانید كه در صدر اسلام ، آن هنگام كه عده مسلمانان كم بود ، قانون‏
جهاد این بود كه یك نفر مسلمان در برابر ده نفر كافر ایستادگی كند ، و
اگر ایستادگی نمی‏كرد گناه و جرم و تخلف محسوب می‏شد ، ولی بعد كه‏
امكانات بیشتری پیدا شد ، خداوند به لطف و رحمت خود تخفیف بزرگی داد
، و این قانون را به این نحو تغییر داد كه هر فرد مسلمان موظف است كه‏
فقط در برابر دو كافر ایستادگی كند نه بیشتر .
از شما مطلبی راجع به قانون قضا و محاكم قضائی اسلامی سؤال می‏كنم : فرض‏
كنید یكی از شما در محكمه هست و موضوع نفقه زن او در بین است ، و قاضی‏
حكم می‏كند كه نفقه زنت را باید بدهی . در اینجا چه می‏كند ؟ آیا عذر
می‏آورد كه بنده زاهد هستم و از متاع دنیا اعراض كرده‏ام ؟ ! آیا این عذر موجه‏
است ؟ ! آیا به عقیده شما حكم قاضی به اینكه باید خرج زنت را بدهی ،
مطابق حق و عدالت است یا آن كه ظلم و جور است ؟ اگر بگویید این حكم‏
ظلم و ناحق است ، یك دروغ واضح گفته‏اید ، و به همه اهل اسلام با این‏
تهمت ناروا جور و ستم كرده‏اید ، و اگر بگویید حكم قاضی صحیح است ، پس‏
عذر شما باطل است . و قبول دارید كه طریقه و روش شما باطل است .
مطلب دیگر : مواردی هست كه مسلمان در آن موارد یك سلسله انفاقهای‏
واجب یا غیر واجب انجام می‏دهد ، مثلا زكات یا كفاره می‏دهد ، حالا اگر
فرض كنیم معنای زهد اعراض از زندگی و مایحتاجهای زندگی است ، و فرض‏
كنیم همه مردم مطابق دلخواه شما " زاهد " شدند ، و از زندگی و ما یحتاج‏
آن روگرداندند ، پس تكلیف كفارات و صدقات واجبه چه می‏شود ؟ تكلیف‏
زكاتهای واجب - كه به طلا و نقره و گوسفند و شتر و گاو و خرما و كشمش و
غیره تعلق می‏گیرد - چه می‏شود ؟ مگر نه اینست كه این صدقات فرض شده كه تهیدستان‏
زندگی بهتری پیدا كنند ، و از مواهب زندگی بهره‏مند شوند ! این خود
می‏رساند كه هدف دین و مقصود از این مقررات رسیدن به مواهب زندگی و
بهره‏مند شدن از آن است . و اگر مقصود و هدف دین فقیر بودن بود ، و حد
اعلای تربیت دینی این بود كه بشر از متاع این جهان اعراض كند و در فقر و
مسكنت و بیچارگی زندگی كند ، پس فقرا به آن هدف عالی رسیده‏اند و
نمی‏بایست به آنان چیزی داد تا از حال خوش و سعادتمندانه خود خارج نشوند
. و آنان نیز چون غرق در سعادتند نباید بپذیرند .
اساسا اگر حقیقت این است كه شما می‏گویید شایسته نیست كه كسی مالی را
در كف نگاه دارد ، باید هر چه به دستش می‏رسد همه را ببخشد ، و دیگر
محلی برای زكات باقی نمی‏ماند .
پس معلوم شد كه شما بسیار طریقه زشت و خطرناكی را پیش گرفته‏اید ، و
به سوی بد مسلكی مردم را دعوت می‏كنید . راهی كه می‏روید و مردم دیگر را هم به آن می‏خوانید ، ناشی از جهالت به قرآن و اطلاع‏
نداشتن از قرآن و از سنت پیغمبر و از احادیث پیغمبر است . اینها
احادیثی نیست كه قابل تشكیك باشد ، احادیثی است كه قرآن به صحت آنها
گواهی می‏دهد . ولی شما احادیث معتبر پیغمبر را اگر با روش شما درست در
نیاید رد می‏كنید ، و این خود نادانی دیگری است . شما در معانی آیات‏
قرآن و نكته‏های لطیف و شگفت انگیزی كه از آن استفاده می‏شود تدبر
نمی‏كنید . فرق بین ناسخ و منسوخ و محكم و متشابه را نمی‏دانید . امر و نهی‏
را تشخیص نمی‏دهید .
جواب مرا راجع به قصه سلیمان بن داود بدهید كه ، از خداوند ملكی را
مسألت كرد كه برای كسی بالاتر از آن میسر نباشد خداوند هم چنان‏
ملكی به اوداد . البته سلیمان جز حق نمی‏خواست . نه خداوند در قرآن و نه‏
هیچ فرد مؤمنی این را بر سلیمان عیب نگرفت كه چرا چنین ملكی را در دنیا
خواسته . همچنین است داود پیغمبر كه قبل از سلیمان بود . و همچنین است داستان یوسف كه به‏
پادشاه رسما می‏گوید : خزانه داری را به من بده كه من هم امینم و هم دانای‏
كار . بعد كارش به جایی رسید كه امور كشورداری مصر تا حدود یمن به‏
او سپرده شد ، و از اطراف و اكناف - در اثر قحطی كه پیش آمد - می‏آمدند
و آذوقه می‏خریدند و برمی‏گشتند . و البته نه یوسف میل به عمل ناحق كرد و
نه خداوند در قرآن این كار را بر یوسف عیب گرفت . همچنین است قصه‏
ذوالقرنین كه بنده‏ای بود كه خدا را دوست می‏داشت . و خدا نیز او را
دوست می‏داشت . اسباب جهان در اختیارش قرار گرفت و مالك مشرق و
مغرب جهان شد .
ای گروه ! از این راه ناصواب دست بردارید و خود را به آداب واقعی‏
اسلام متأدب كنید . از آنچه خدا امر و نهی كرده تجاوز نكنید ، و از پیش‏
خود دستور نتراشید . در مسائلی كه نمی‏دانید مداخله نكنید ، علم آن مسائل‏
را از اهلش بخواهید ، در صدد باشید كه ناسخ را از منسوخ و محكم را از متشابه و
حلال را از حرام باز شناسید . این برای شما بهتر و آسانتر و از نادانی‏
دورتر است . جهالت را رها كنید كه طرفدار جهالت زیاد است ، بخلاف‏
دانش كه طرفداران كمی دارد . خداوند فرمود بالاتر از هر صاحب دانشی‏
دانشمندی است

نصیحت زاهد

گرمی هوای تابستان شدت كرده بود . آفتاب بر مدینه و باغها و مزارع‏
اطراف مدینه به شدت می‏تابید ، در این حال مردی به نام محمد بن منكدر كه‏
خود را از زهاد و عباد و تارك دنیا می‏دانست - تصادفا به نواحی بیرون‏
مدینه آمد ، ناگهان چشمش به مرد فربه و درشت اندامی افتاد كه معلوم بود
در این وقت ، برای سركشی و رسیدگی به مزارع خود بیرون آمده ، و به واسطه‏
فربهی و خستگی به كمك چند نفر كه اطرافش هستند و معلوم است كس و
كارهای خود او هستند ، راه می‏رود .
با خود اندیشید : این مرد كیست كه در این هوای گرم خود را به دنیا
مشغول ساخته است ؟ ! نزدیكتر شد ، عجب ! این مرد محمد بن علی بن الحسین ( امام باقر
) است ؟ این مرد شریف ، دیگر چرا دنیا را پی‏جویی می‏كند ؟ ! لازم شد
نصیحتی بكنم و او را از این روش باز دارم .
نزدیك آمد و سلام داد . امام باقر نفس زنان و عرق ریزان جواب سلام داد
.
- " آیا سزاوار است مرد شریفی مثل شما در طلب دنیا بیرون بیاید ، آن‏
هم در چنین وقتی و در چنین گرمایی ، خصوصا با این اندام فربه كه حتما
باید متحمل رنج فراوان بشوید ؟ ! " .
" چه كسی از مرگ خبر دارد ؟ كی می‏داند كه چه وقت می‏میرد ؟ شاید همین‏
الان مرگ شما رسید . اگر خدای نخواسته در همچو حالی مرگ شما فرا رسد ،
چه وضعی برای شما پدید خواهد آمد ؟ ! شایسته شما نیست كه دنبال دنیا
بروید ، و با این تن فربه در این روزهای گرم ، این مقدار متحمل رنج و
زحمت بشوید . خیر ، خیر ، شایسته شما نیست " .
امام باقر دستها را از دوش كسان خود برداشت و به دیوار تكیه كرد و
گفت : " اگر  مرگ من در همین حال برسد و من بمیرم ، در حال عبادت و انجام وظیفه از
دنیا رفته‏ام ، زیرا این كار ، عین طاعت و بندگی خداست . تو خیال كرده‏ای‏
كه عبادت منحصر به ذكر و نماز و دعاست . من زندگی و خرج دارم ، اگر كار
نكنم و زحمت نكشم ، باید دست حاجت به سوی تو و امثال تو دراز كنم . من‏
در طلب رزق می‏روم كه احتیاج خود را از كس و ناكس سلب كنم . وقتی باید
از فرارسیدن مرگ ترسان باشم كه در حال معصیت و خلافكاری و تخلف از
فرمان الهی باشم ، نه در چنین حالی كه ، در حال اطاعت امر حق هستم ، كه‏
مرا موظف كرده بار دوش دیگران نباشم ، و رزق خود را خودم تحصیل كنم "
.
زاهد : " عجب اشتباهی كرده بودم ، من پیش خود خیال كردم كه دیگری را
نصیحت كنم . اكنون متوجه شدم كه خودم در اشتباه بوده‏ام ، و روش غلطی را
می‏پیموده‏ام و احتیاج كاملی به نصیحت داشته‏ام "