آفات حیات طیبه یا موانع رشد و كمال در كلام امام رضا (علیه سلام )
1 - شكمبارگى (برخورى ) - ضمن حدیثى مفصل كه از حضرت على بن موسى الرضا (علیه سلام ) وارد شده است . یحیى شیطان را دید و از داها و وسایل فریب او كه براى گمراه كردن مردم به كار مى برد، سوال كرد. در پایان حدیث چنین آمده است :
قال یحیى (علیه سلام ): ((فهل ظفرت بى ساعة قط))؟ قال : ((لا ولكن فیك خصلة تعجبنى )). قال یحیى : ((فما هى ))؟ قال : ((انت رجل اكول . فاذا اكلت وبشمت فیمنعك ذلك من بعض صلواتك وصیامك باللیل )). قال یحیى (علیه سلام ): ((فانى اعطى الله عهدا ان لا اشبع من الطعام حتى القاه )). قال له ابلیس : وانا اعطى فى الله عهدا ان لا انصح مسلما حتى القاه .(634)
یحیى از شیطان پرسید: آیا تا حال شده است كه لحظه اى بر من تسلط یابى ؟ شیطان پاسخ داد: نه ، ولى در تو خصلتى است كه مرا به شگفت آورده است . یحیى پرسید: آن خصلت چیست ؟ شیطان پاسخ داد: تو مردى پرخوراك هستى ، در هنگام افطار غذاى سنگین مى خورى و این عامل تو را از انجام برخى از نمازهاى مستحب شبانه روز باز مى دارد. یحیى (به نقطه ضعف خود پى برد و در مقام اصلاح برآمد): گفت : من با خدا عهد مى بندم كه از این پس غذاى سیر نخورم تا خدا را ملاقات نمایم . شیطان (از تذكر خود پشیمان شد و) گفت : من نیز با خدا عهد مى بندم كه هرگز مسلمانى را نصیحت نكنم تا خدا را ملاقات نمایم .
قال على بن موسى الرضا (علیه سلام ): ان الله یبغض بطن الذى لا یشبع .(635)
امام رضا (علیه سلام ) فرمود: خداوند شكمى را كه سیر نگردد، دشمن مى دارد.
2 - عدم استفاده صحیح از فرصتهاى طلایى
التفریط مصیبة ذوى القدرة .(636)
تفریط و نابودكردن موقیعت ، مصیبتى است براى شخص صاحب قدرت .
3 - ترس
الهیبد خیبة .(637)
ترس آدمى را ماءیوس مى كند و اشخاص ترسو دنبال هیچ كارى نمى روند.
4 - بى تفاوتى
قال الرضا (علیه سلام ): كان رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلم ) یقول : اذا امتى تواكلت الامر بالمعروف والنهى عن المنكر فلتاءذن بوقاع من الله تعالى .(638)
امام رضا (علیه سلام ) فرمود: رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرموده است : هرگاه امت من امر به معروف و نهى از منكر را بر دوش یكدیگر بار كنند، از طرف خداوند اعلام بلا مى شود.
اجتماعى كه افراد در آن زندگى مى كنند، بسان كشتى است كه سرنوشت همه را از هر نظر به هم مربوط مى سازد، هرگاه گوشه اى از اجتماع دچار آلودگى شود، آثار آلودگى آن به نواحى دیگر نیز سرایت مى كند و دامن افراد بى تفاوت را نیز مى گیرد.
5 - دشمنى وكینه توزى
ایاكم ومشاجرة الناس فنها تظهر الغرة ، وتدفن العزة .(639)
از خصومت با مردم دورى كنید، زیرا خصومت عیوب نهفته را آشكار مى سازد و عزت را از بین مى برد.
6 - بحث و جدل بى فایده
قل لاولیائى : بترك الجدال فیما لا یعنیهم .(640)
به ((عبدالعظیم حسنى )) فرمود:
به دوستان و شیعیان من بگو از بحث و جدلهاى بیفایده و گفتار بیهوده دورى كنند.
لا تمارین العلماء فیرفضوك ، و لا تمارین السفهاء فیجهلوا علیك .(641)
به علما مراء و جدال مكن كه تو را از پاى در مى آورند و نیز با سفیهان مراء مكن كه تو را به نادانى نسبت مى دهند.
7 - افراط و تفریط در موضوع معاشرت
احبب حبیبك هونا ما، عسى ان یعصیك یوما ما، و ابغض بغیضك هونا ما عسى ان یكون حبیبك یوما ما.(642)
با دوست خویش در دوستى زیاده روى مكن ، زیرا شاید روزى دشمن تو شود و با دشمنت در دشمنى میانه روى كن ، چون ممكن است روزى دوست تو شود.
8 و 9 - حرص و حسد
ایاكم والحرص والحسد، فانهما اهلكا الامم السالفة .(643)
از ((حرص )) و ((حسد)) بپرهیزید، زیرا این دو صفت امتهاى پیشین را نابود كرده است .
10 - سوء خلق
ایاكم وسوء الخلق ، فان سیى ء الخلق فى النار لا محالة .(644)
از اخلاق ناپسند بپرهیزید زیرا این اخلاق صاحب خود را داخل جهنم مى كند.
11 - دروغ
الكذب باب من ابواب النفاق .(645)
دروغ درى از درهاى نفاق است .
ایاكم والكذب فانه یهدى الى الفجور وهما فى النار.(646)
از دروغ بپرهیزید، زیرا دروغ آدمى را به فسق وفجور مى كشاند و سرانجام صاحب این دو صفت زشت ، ورود در آتش جهنم است .
12 - پرخاشگرى
لا تحاشموا، فانه (روى ) المحتشم والمحتشم فى النار.(647)
با هم خشم نگیرید و به هم سخن ناروا نگویید كه روایت شده دو نفر كه با هم چنین باشند، اهل دوزخ هستند.
13 - توجه به كمیت نعمت نه كیفیت نعمت
لا تستقلوا قلیل الرزق ، فتحرموا كثیره .(648)
روزى كم را اندك نشمارید كه از روزى زیاد محروم مى شوید.
14 - خوش باورى
لم یخنك الامین ، ولكن ائتمنت الخائن .(649)
این هركز به تو خیانت نمى كند، این تویى كه خائن را امین دانسته اى .
