تبیان، دستیار زندگی

مقدمه - زندگى مادى امروز از یك طرف انسان را به صورت ((ابزار)) و از طرف دیگر به صورت ((حیوان )) در آورده است . آثار و نتایج شوم و تلخ ناشى از این امر، در ملتهایى كه به آخرین مرحله تمدن مادى رسیده اند، به وضوح دیده مى شود. آمارهاى وحشتناك تخلفات و جنایات در این ملتها، مى تواند دورنمایى از حقیقت این تراژدى را نشان دهد.
یگانه عاملى كه مى تواند آدمى را از ضایعه ((ماده پرستى )) برهاند و كیان و شخصیت او را از خطر خود بیگانگى مصون دارد، برخوردارى از حیات طیبه است .
از بررسى دقیق منابع اسلامى بر مى آید، راه تحصیل حیات طیبه در این جهان معلول چهار عامل است :
1 - سلامت جسم
2 - سلامت روح (آرامش خیال )
3 - مساعد بودن شرایط همزیستى (همسر و فرزند و همنشین شایسته )
4 - حسن عاقبت
آدمى در سفر حیات با موانع و گردنه هاى زیادى مواجه است و این موانع او را از هر سو به گمراهى مى كشاند. انسان از هر گردنه اى بگذرد، خطرى دیگر با قیافه اى جدید عرض اندام مى كند. هیچكس در این سفر نمى تواند بدون راهنما باشد، تنها كسانى مى توانند در این سفر پرخطر راهنماى انسان باشند كه به همه مقتضیات جسمى و روانى و نیازمندیها و خواهشهاى طبیعى این اعجوبه آفرینش آشنایى كامل داشته باشند تا بتوانند او را به درك صحیح از اصول مسلم نظام آفرینش نایل كرده به شاهراه زندگى شرافتمندانه و آزاد رهنمون سازند.
آرى ، تنها پیشوایان راستین دین مقدس اسلام ، نمونه و شاخص چنین امرى هستند.
معمولا این بزرگواران با پرستش خداوند متعال به همه بندگى ها پشت پا زدند و در كوتاهترین مدت ، بزرگترین مواهب الهى را كه لایق یك انسان پاكباز است ، به دست آوردند. پیروى از تعالیم حیاتبخش این وارستگان مى تواند آب زندگانى را در كام انسان زلال و گوارا سازد و زندگى جاودانه اى را براى او به ارمغان آورد.
هر كه مى خواهد از ((حیات طیبه )) برخوردار باشد. باید این راه قدسى را بپیماید تا حقیقت انسانیتش بشكفد و رشد یابد و به معراج رسد. چه در غیر این صورت حیات واقعى ممكن نیست و كسى كه برنامه و نقشه زندگى خود را با تعالیم این بزرگواران ترسیم نكند، نه تنها بدبخت است ، بلكه صلاحیت زندگى هم ندارد، تعالیمى كه از پیشوایان دین براى سعادت انسانها وضع شده است ، اگر چه قسمتى از تمایلات آزاد آدمى را محدود مى كند ولى در واقع همین قوانین ضامن حفظ آزادى واقعى بشر و حفظ آن از خطر هرج و مرج و نابودى است .
((نخستین شرط آزادى محدودیت است ، زندگى تعادل نیروهاى متخالف است . همچنان كه معلق بودن زمین در فضا، نتیجه تعادل نیروهاى متخالف مى باشد)).(1)
((زیباترین و عمیق ترین حالتى كه ممكن است به ما دست دهد، روحانیت بذر است . روحانیت بذر هر علم حقیقى را مى افشاند. كسى كه از این حالت بى خبر باشد و نتواند واله و شیدا شود و به حالت جذبه و شور در آید. بتى بیجان است . به راستى چیزى وجود دارد كه دركش براى ما مقدور نیست و به صورت برترین دانشها و درخشنده ترین زیبایى ها تجلى مى كند و استعدادهاى محدود و ناقص جزبه ظاهر بسیار مقدماتى آن را درك نمى تواند كرد. این علم و این احساس ، در درون ایمان واقعى نهفته اند.(2)
قرآن مى فرماید:
من عمل صالحا من ذكر او انثى وهو مؤ من ، فلنحیینه حیوة طیبة .(3)
((هر كس عمل صالح انجام دهد و (نیكوكارى كند) در حالى كه مومن باشد، خواهد مرد (باشد) و خواه زن ، ما او را به (داشتن ) حیات طیبه ، (زندگى خوش و صاف و بى كدورت ) زنده خواهیم كرد.))
((نكته جالب در این آیه كریمه ، این است كه قرآن كریم مردم بى ایمان و بدكار را زنده و حساس نمى خواند. مى فرماید كسانى كه نیكوكارى كنند و ایمان و علاقه به معنویت داشته باشند، ما آنها را زنده مى كنیم و از مردگى خارج مى سازیم ، آن وقت مى فهمند كه زندگى بى معنا و بى هدف نیست ، مى فهمند سعادت واقعیت دارد، مى فهمند كه مى شود در این دنیا طورى زندگى كرد كه كدورتى از رنج و ناراحتى وجود نداشته باشد)).(4)
كتابى را كه در برابر خود گشوده اید، رهنمودهاى امام هشتم (علیه السلام ) در زمینه حیات طیبه است . امید است مطالعه و دقت در سخنان گوهر بار آن حضرت ، چنان توفیقى را برایمان فراهم آورد كه بتوانیم تمایلات مادى و معنوى خود را با تعالیم ارزشمند آن حضرت تطبیق داده ، آنها را از فناپذیرى مصون داشته و به آن رنگ جاودانگى بخشیم و از این طریق فضاى زندگى خود را روشن و با طراوت سازیم .
اصفهان - محسن كتابچى
منابع
1- لذات فلسفه ، ص 345.
2- كتابهایى كه دنیا را تغییر داده اند، ص 336.
3- سوره نحل ، آیه 97.
4- حكمتها و اندرزها ((شهید مطهرى ))، ص 41.

10 - جمال و زیبایى
حدثنا دارم بن قبیصة قال : ((حدثنا على بن موسى الرضا عن ابیه عن ابائه عن على بن ابیطالب (علیه السلام ) قال : قال رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلم ) اطلبوا الخیر عند حسان الوجوه ، فان فعالهم احرى ان تكون حسنا.(113)
((دارم بن قبیصه )) از حضرت رضا (علیه السلام ) از پدرانش از حضرت على (علیه السلام ) روایت كرده كه رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: از زیبارویان همواره طلب خیر كنید، زیرا زیبایى صورت نشانه آن است كه افعال آنها هم نیكو باشد.
پر طاووس در اوراق مصاحف دیدم ... گفتم این منزلت از قدر تو مى بینم بیش
گفت : خاموش كه هر كس كه جمالى دارد ... هر كجا پاى نهد، دست نیارندش پیش
عن ابى الحسن الرضا (علیه السلام ): ((من سعادة الرجل ان یكشف الثوب عن امراءة بیضاء.(114)
امام رضا (علیه السلام ) فرمود: از (نشانه هاى ) خوشبختى مرد (شوهر) این است كه همسرى سفید رخ داشته باشد و در مقام خلوت ، لباس را از تن همسر سفید روى ، (مطلوب ) در آورد.
تردیدى نیست در فرمایش امام هشتم (علیه السلام )، جمال و زیبایى به عنوان یك امتیاز، نه یك اصل زیربنایى (در امر ازدواج ) شناخته شده است ، و هر كه در مرحله گزینش همسر، معیار انتخابش در محدوده همین عامل خلاصه گردد و صرفا به عنوان ملاك اصلى به آن بنگرد و ارزشهایى اصیل همچون كفویت ، اصالت خانوادگى ، ایمان ، اخلاق همسر منتخب را از یاد ببرد یا آنها را در درجه دوم اهمیت قرار دهد (به عنوان فرع به اینگونه امور بنگرد) دیر یا زود پشیمان مى شود و همین زیبایى گرفتاریهاى فراوانى را براى او به بار خواهد آورد. خوشبختانه پیشوایان گرامى دین مقدس اسلام ، خطر چنین موضوعى را به پیروان خود اعلام داشته و همواره به آنان توصیه نموده اند (در مساءله انتخاب همسر) با مشاهده صورت زیبا و اندام موزون و حركات دلنشین كسى مسحور و دلباخته او نشوند، بلكه متوجه جهات ایمانى و اخلاقى او باشند تا پیوندشان مستمر و بادوام بماند.(115)

11 - خطر زیبایى بدون جهات دینى و اخلاقى
یكى از اولیاى الهى در عالم رویا دید سه حاجت وى بر آورده شده است . او براى مشورت با خانواده اش و بررسى مشكلات زندگى خویش با وى به گفتگو پرداخت تا از این موهبت غیبى هر چه بیشتر بهره برد و كمبودهاى زندگى خانوادگیش را جبران نماید. همسر او خواست : شوهرش از خدا بخواهد وى زیباترین زنان زمان خود گردد، مرد نیز این خواسته (دلخواه زن ) را به پیشگاه الهى معروض داشت و دعایش مستجاب شد، در نتیجه زن از زیباترین زنان زمان خود محسوب گردید... ولى متاءسفانه شیادان ثروتمند و خوشگذران و جوانان حریض و مجرد چشم طمع به آن زن دوخته و پیوسته به تعقیب كردنش پرداختند. تاءسف بارتر اینكه بى ظرفیتى ، غرور و خود بینى زن او یك طرف و عدم برخوردارى او از سرمایه لازم تقوا از طرف دیگر، سبب شد كه به پرتگاه نزدیك شود، لذا رفته رفته به بیراهگى قدم گذاشت . ادامه چنین وضع افكار شوهر را مضطرب ساخت و لكه ننگى براى فرزندان و كانون خانواده فراهم آورد. سرانجام آن مرد با تقوا با دلى پرخون زن را نفرین كرد. خداوند نیز زن را مسخ نمود و به كیفر رسانید... .(116)
اگر زیبایى ظاهرى (در زن ) تواءم با صفا و پاكى و جمال باطنى نباشد در چنین صورت ، این ظریفترین مخلوق الهى به مرتبه بعد حیوانى و شهوات جنسى انحطاط پیدا مى كند و به یك وسیله عیاشى و شهوترانى تبدیل خواهد شد.
((فیلسین شاله )) میگوید:
((یك قیافه و صورت زیبا آن است كه هم خطوط متناسب داشته باشد و هم سجایاى انسانى مانند تفكر و لطف و مروت و صداقت را نشان بدهد و هر قدر بیشتر صفات قلبى و فكرى را نمایان سازد، بیشتر زیباست )).(117)
صورت زیباى ظاهر هیچ نیست ... اى برادر سیرت زیبا بیار
آدمى را عقل باید در بدن ... ور نه جان در كالبد دارد حمار
دیر و زود این شكل و شخص نازنین ... خاك خواهد گشتن و خاكش ‍ غبار
((سعدى ))
((ویكتور هوگو)) مى گوید:
((اصولا هر زن عفیف ، زیبا و دلپسند است وجاهت تواءم با وقار و عفت به زن قدرتى مى دهد كه قوى ترین مردان را یاراى مقاومت در برابر او نیست ، بلكه آنها را به خضوع و تعظیم در مقابل خویش وادار مى سازد)).(118)
همسر زیباى نازا
عن ابى الحسن الرضا (علیه السلام ): قال : قال رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلم ) ((لرجل تزوجها سوداء ولودا، ولا تزوجها حسناء عاقرا، فانى مباه بكم الامم ، یوم القیامة ، او ما علمت ان الولدان تحت العرش یستغفرون لابائهم یحضنهم ابراهیم وتربیهم سارة فى جبل من مسك وعنبر وزعفران .(119)
امام رضا (علیه السلام ) فرمود: رسول اكرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرموده است : با زن سیاه چهره اى كه ولود (بچه آور) باشد، ازدواج كنید و با زن زیبایى كه عقیم باشد، تزویج نكنید.(120) من روز قیامت با شما در میان امتهاى دیگر مباهات خواهم كرد. مگر نمى دانى كه بچه ها در زیر عرش ‍ براى پدران خود استغفار مى كنند. حضرت ابراهیم (علیه السلام ) از آنها سرپرستى كرده و ساره آنها را تربیت مى نماید.

12 - بهترین زمان براى بردن دختر (عروس ) به خانه بخت
عن ابى الحسن الرضا (علیه السلام ): من السنة التزویج باللیل ، لان الله جعل اللیل سكنا، و النساء انماهن سكن .(121)
امام رضا (علیه السلام ) فرمود: سنت اسلامى در برنامه ازدواج آن است كه شبانه صورت گیرد، زیرا خداوند شب را مایه آرامش قرار داده و زنان نیز عامل آرامش مى باشند.
عن ابى الحسن الرضا (علیه السلام ):
ان الله جعل اللیل سكنا، وجعل النساء سكنا، ومن السنة ، التزویج باللیل واطعام الطعام .(122)
همچنین فرموده است :
خداوند متعال شب را براى استراحت و آرامش قرار داده است و زن نیز مایه آرامش مرد است و از سنت پیامبر است كه همسر (عروس ) را شب به خانه شوهر ببرند و ولیمه اى ترتیب دهند.
باید دانست مراد امام هشتم (علیه السلام ) از تزویج در شبانه ، اعم از عقد ازدواج و زفاف است . همچنان كه بزرگان از فقها به آن تصریح نموده اند.
مرحوم ((شیخ محمد حسن نجفى )) (صاحب جواهر)(123) مى فرماید:
مستحب است اجراى عقد شبانه صورت گیرد، سپس روایاتى را بر این نظر مبارك خود به عنوان ((دلیل )) استناد مى آورد.(124)
مرحوم ((سید محمد كاظم یزدى )) اجراى عقد را در شب از جمله مستحبات آن یاد كرده است .(125)
لازم به ذكر است كه در روایات روز جمعه ، روز عزیز و سید ایام و به عنوان یك روز استثنایى در ایام هفته شمرده شده است ، پس بهتر است مراسم عقد و ازدواج در این روز مبارك انجام شود.(126)

13 - استحباب ولیمه و اطعام طعام
ولیمه و گستردن سفره و غذا دادن به دیگران در هنگام مراسم ازدواج و عروسى ، از شیوه هاى مطلوب و پسندیده و نشانه كرامت و بزرگوارى است (127) ولى ((اگر به سه روز برسد، حالت ریا و خودنمایى پیدا مى كند)).(128)
امام رضا (علیه السلام ) فرموده است :
من السنة ، اطعام الطعام ، عند التزویج .(129)
از جمله سنتهاى اسلامى به هنگام ازدواج اطعام طعام است .
عن ابى الحسن الرضا (علیه السلام ): ((ان النجاشى لما خطب لرسول الله (صلى الله علیه و آله و سلم ): ((امنة ))، بنت ابى سفیان فزوجه ودعا بطعام وقال : ((ان من سنن المرسلین الاطعام عند التزویج )).(130)
امام رضا (علیه السلام ) فرموده است :
هنگامى كه پادشاه حبشه (نجاشى ) از طرف پیامبر خدا از دختر ((ابوسفیان )) بنام ((آمنه ، رمله ، ام حبیبه )) خواستگارى نموده و به ازدواج آن حضرت در آورد، طعامى را براى ولیمه فراهم كرد و گفت : از آداب پیامبران در هنگام تزویج ولیمه است .
در مورد ولیمه ذكر دو نكته ضرورى است :
1 - از اسراف و ریخت و پاشهاى بیجا باید جدا احتراز شود.
2 - در كنار سفره هاى ولیمه نباید صرفا افراد مرفه و ثروتمند حاضر شوند و افراد فقیر و نیازمند از آن محروم گردند. پیامبر اسلام (صلى الله علیه و آله و سلم ) پیروان خود را از این قبیل ولیمه ها به شدت نهى فرموده است .(131)

14 - خواندن دعاى مخصوص (در هنگام ملاقات مرد با همسر آینده اش )

قال على بن موسى الرضا (علیه السلام ):
اذا ادخلت علیك فخذ بناصیتها واستقبل القبلة وقال : ((اللهم امانتى اخذتها، وبمیثاقى استحللت فرجها، اللهم فارزقنى منها ولدا مباركا سویا، ولا تجعل للشیطان فیه شركا ولا نصیبا.(132)
حضرت رضا (علیه السلام ) فرمود: هرگاه عروس را آوردند، موى پیشانى او را بگیر و رو به قبله بگو:
خداوندا، امانت خویش را دریافت كردم ، به مقتضاى پیمان زناشویى او را حلال كرده ام ، خدایا فرزند مبارك و تمام عیار از او نصیبم فرما و شیطان را از اولادم بى نصیب گردان .

15 - دور بودن برنامه جشن همسرى از ((لهو)) و ((لعب ))
عن یونس ، قال : ساءلت الخراسانى (علیه السلام ) عن الغناء و قلت :
ان العباسى ذكر عنك انك ترخص فى الغناء فقال : كذب الزندیق ما هكذا قلت له : ساءلتى عن الغناء، فقلت : ان رجلا اتى ابا جعفر فساءله عن الغناء فقال : یا فلان اذا میزالله بین الحق والباطل فاین یكون الغناء؟
قال : مع الباطل ، فقال : قد حكمت .(133)
((یونس )) روایت كرده است كه از خراسانى (حضرت امام رضا (علیه السلام )) درباره غنا پرسیدم و گفتم یكى از عباسى ها(134) خیال كرده كه جنابعالى غنا را اجازه مى فرمایید!
حضرت فرمود: زندیق (135) دروغ مى گوید! من چنین سخنى به او نگفتم كه غنا جایز است . حضرت براى یونس اصل ماجرا را چنین توضیح مى دهد كه آرى آن مرد عباسى آمد و از من درباره حكم غنا پرسید. به او گفتم ، همانا مردى به حضور جد بزرگوارم ، امام باقر (علیه السلام ) رسید و از آن حضرت درباره غنا پرسش كرد. حضرت هم به او پاسخ داد: اگر خداوند بین حق و باطل جدایى بیندازد، پس (به نظر شما) غنا را در كدامین قسمت (در طرف حق یا در طرف باطل ) قرار مى دهد. امام باقر (علیه السلام ) هم متقابلا به او فرمود:
درست حكم كردى . حكم مساءله همین است كه تو گفتى . پس غنا باطل است .
خداوند در قرآن مى فرماید:
ومن الناس من یشترى لهوالحدیث لیضل عن سبیل الله بغیر علم ویتخذها هزوا اولئك لهم عذاب مهین .(136)
((بعضى از مردم سخنان بیهوده را مى خرند تا مردم را از روى نادانى ، از راه خدا گمراه سازند و آیات الهى را به استهزا گیرند. براى آنان عذابى خوار كننده است )).
در تفسیر آیه فوق ، روایتى از امام هشتم (علیه السلام ) رسیده است كه در آن ، این آیه بر غنا و خوانندگى تطبیق شده است .(137)
امام هشتم (علیه السلام ) در ضمن نامه اى براى مامون گناهان كبیره را مى شمارد و یكى از گناهان كبیره را سرگرمى به آلات موسیقى معرفى مى فرماید.(138)
ثواب پرهیز از غنا
همچنین حضرت فرمود:
من نزه نفسه عن الغناء فان فى الجنة شجرة یاءمر الله عزوجل الریاح ان تحركها لها صوتا لهم یسمع بمثله ومن لم یتنزه عنه لم یسمعه .(139 )
كسى كه از غنا دورى كند، در عوض درختى در بهشت هست كه خداوند دستور مى دهد كه باد آن را به حركت در آورد، نغمه خوش از آن درخت بهشتى بلند مى شود كه مانند آنرا تا به حال نشنیده است و كسى از غنا اجتناب نكند، آن صوت زیبا را نمى شنود.
در تعریف غنا از مشهور حكایت شده كه گفته اند:
مد الصوت المشتمل على الترجیع المطرب .(140)
غنا یعنى كشیدن صوت به طورى كه شامل هم ترجیع چرخانیدن آواز در حلق و هم مطرب (صوت طرب آور) باشد.
به عبارت دیگر غنا عبارت است از كشیدن و چرخانیدن صدا در حلق به شكل و حالتى كه مناسب مجالس لهو و لعب باشد.
مرحوم امام خمینى (رحمة الله علیه ) فرموده است :
فالاولى تعریف الغناء بانه صوت الانسان الذى له رقه وحسن ذاتى ولو فى الجملة وله شاءنیة ایجاد الطرب بتناسبه لمتعارب الناس .(141 )
غنا عبارت از: صداى انسان به شكل لطیف و نازك كه حسن ذاتى دارد به طورى كه اقتضا و قدرت آن را دارد، در عموم مردم ایجاد طرب نماید.
پس صداى خشن و زشت جزء غنا محسوب نمى شود و لازم نیست صداى مطرب در همان لحظه (بالفعل ) حالت طرب را در شخص ایجاد كند بلكه اگر به تدریج طرب انگیز باشد، جزء غنا محسوب مى شود. به عبارت دیگر غنا و موسیقى مطرب ، شاءنیت و اقتضاى طرب را دارد، اگر چه بالفعل مطرب نمى باشد.

منابع شیوه همسریابی

47- قرآن چند چیز را مایه آرامش و سكون مى داند:
الف - یاد خدا (سوره رعد / آیه 28)
ب - وجود همسرى كه پاسخگوى نیازهاى مشروع آدمى است . (سوره روم / آیه 21)
ج - وجود خانه كه محل استراحت و جایگاه امن و پناه مردم است . (سوره نحل / آیه 80)
د - وجود پرارزش شب كه خستگى روزانه زندگى را بر طرف مى كند. (سوره یونس / آیه 67)
48- تفسیر مجمع البیان ، جلد 7، ص 140.
49- durant Will
50- همسرى ، ص 145، به نقل از ((لذات فلسفه )).
51- بحارالانوار، جلد 16، ص 223.
52- لذات فلسفه ، ص 93.
53- مسند الامام الرضا، جلد 2، ص 256. التهذیب ، جلد 7. ص 405.
54- سوره روم / آیه 21.
55- ((لتسكنوا)): از ریشه ((سكن )) است . راغب اصفهانى مى نویسد: سكون عبارت است از ثبوت و قراردادن چیزى بعد از تحرك و هیجانهایش . چاقو را نیز از این لحاظ در زبان عرب ((سكین )) نامند كه به حركاتت و التهابهاى حیوان پایان مى بخشد. (مفردات راغب ، ص 236) صاحب مصباح المنیر مى نویسد: چاقو را از این جهت ((سكین )) گویند كه به وسیله ذبح ، تحرك و ناآرامى هاى حیوان را به ثبوت و سكون مى برد و خانه را از این رو مسكن گویند كه محل آسودگى خانواده و جایگاه مطمئن اموال و اشیاء است . (مصباح المنیر، ص ‍ 384)
56- تفسیر المیزان ، ذیل آیه 21، سوره روم .
57- ما و فرزندان ، (ریموندبیچ )، ص 84.
58- عقل كامل ، ص 60.
59- همسرى ، ص 143.
60- تعلیم و تربیت در اسلام ، ((علامه شهید مطهرى ))، ص 398.
61- بحار الانوار، ج 103، ص 219.
62- بشریت بر سر دوراهى : ((محمد قطب ))، ص 225 و 226.
63- میزان الحكمة ، (الزواج ) مكارم الاخلاق ، جلد 1، ص 449.
64- شرایع الاسلام ((محقق ))، ص 170.
65- لمعه ((شهید اول ))
66- عروه الوثقى ، ((سید محمد كاظم یزدى ))، ص 622.
67- خلاف ((شیخ طوسى ))، جلد 2، ص 203.
68- كافى ، جلد 5، ص 384.
69- توضیح المسائل (مرحوم امام خمینى رحمه الله علیه )، مساءله 2376.
70- توضیح المسائل ، (مرحوم امام خمینى رحمه الله علیه )، مساءله 2377.
71- منهاج الصالحین ، جلد 2، ص 266.
72- اقرب الموارد، قاموس ، مفردات راغب ، لغتنامه دهخدا.
73- وسائل الشیعه ، جلد 2، ص 208 - محاسن برقى ، ص 602.
74- عیون اخبار الرضا، جلد 2، ص 29 - تفسیر قرطبى ، جلد 3، ص 1493 - بحارالانوار، جلد 75، ص 91 و 98 و 254.
75- محاسن برقى ، ص 601.
76- بحارالانوار، جلد 75، ص 99 - وسائل الشیعه ، جلد 8، ص 429 - من لایحضره الفقیه ، جلد 4، ص 409 - علل الشرایع ، جلد 2، ص 246 - خصال ، جلد 1، ص 102.
77- مسئله شورى ، ص 17.
78- بحارالانوار، جلد 78، ص 356.
79- مسند الامام الرضا، جلد 1، ص 293.
80- فرازهاى برجسته از سیره امامان شیعه (علیه السلام )، جلد 2، ص 131، اقتباس از بحارالانوار، جلد 91، ص 287.
81- بحارالانوار، جلد 91، ص 264.
82- تهذیب الاحكام شیخ طوسى ، جلد 3، ص 310.
83- بحارالانوار، جلد 91، ص 250.
84- فروع كافى ، جلد 3، ص 470 و 471.
85- بحارالانوار، جلد 103، ص 268.
86- وءاتوا النساء صدقاتهن نحلة . (سوره نحله / آیه 4)
و مهر زنان را (به طور كامل ) به عنوان یك بدهى (یا عطیه ) به آنان بپردازید. در این آیه به سه نكته لطیف و اساسى اشاره شده است :
1 - از مهر، به عنوان صدقه یاد شده زیرا صدقه از ماده صدق است و از این جهت به مهر، صداق گفته مى شود كه نشانه راستین بودن علاقه مرد در امر خواستگارى است .
87- تفسیر نور الثقلین ، جلد 1، ص 440 - عیون اخبار الرضا، جلد 2، ص 94.
88- بحارالانوار، جلد 103، ص 351.
89- الصداق ما تراضیا علیه الناس من قلیل او كثیرا فهذا الصداق . (وسائل الشیعه ، جلد 15، ص 2)
مهر آن است كه بر آن راضى شوند، كم باشد یا زیاد.
90- من لا یحضره الفقیه ، ص 410.
91- آیة الله شهید مدنى نماینده رهبر فقید انقلاب اسلامى ایران و امام جمعه بزرگوار تبریز بود كه به دست منافقین كوردل به شهادت رسید.
92- یادواره شهید محراب ، ص 265. ((آیت الله مدنى ))
93- هر درهم 6/12 نخود مسكوك است .
94- وسائل الشیعه ، جلد 15، ص 6 - فروع كافى ، جلد 5، ص 376.
95- بحارالانوار، جلد 103، ص 350.
96- فورع كافى ، جلد 5، ص 376.
97- وسائل الشیعه ، جلد 15. ص 19.
98- وسائل الشیعه ، باب 77.
99- مسندالامام الرضا (علیه السلام )، جلد 2، ص 265، عیون الاخبار الرضا، جلد 1، ص 289
100- امام صادق (علیه السلام ) مى فرماید: الكفوان یكون عفیفا و عنده یسار. (وسائل الشیعه ، جلد 14. ص 51) كفو در این است كه (همسرت ) عفیف و پاكدامن باشد و از امكانات اقتصادى نیز برخوردار باشد.
101- بحارالانوار، جلد 43، ص 92.
102- بحارالانوار، جلد 103، ص 372.
103- سوره نساء / آیه 130.
104- سوره نور / آیه 32.
105- وسائل الشیعه ، جلد 5، ص 10 - بحارالانوار، جلد 103، ص 235 - مسندالرضا، جلد 2. ص 280.
106- وسائل الشیعه ، كتاب نكاح .
107- بحارالانوار، جلد 79، ص 142 و میزان الحكمة ، جلد 4. ص 281.
108- بحارالانوار، جلد 76، ص 135.
109- مستدرك الوسائل ، جلد 3، ص 137.
110- مجله كانون سردفتران ، سال 15، شماره 4 - 3.
111- بحارالانوار، جلد 78، ص 352
112- منابع : بحارالانوار، جلد 1، ص 129، تحف العقول ، غررالحكم .
113- مسند الامام الرضا (علیه السلام )، جلد 1، ص 287.
114- وسائل الشیعه ، جلد 14، ص 36، حدیث 1 - فروع كافى ، جلد 5، ص 335.
115- الف : قام رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلم ) خطیبا فقال : ایها الناس ، ایاكم و خضراء الدمن ، قیل یا رسول الله ! وما خضراء الدمن ؟ قال : المراءة الحسناء فى منبت السوء. (كافى ، جلد 5، ص 332)
روزى رسول اكرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) برپا خاست و به مردم فرمود: بپرهیزید از گیاه سبزو خرمى كه در سرگین (كنار منجلاب ) پرورش یافت است . سؤ ال شد: اى رسول خدا، مقصود از این سخن چیست ؟ فرمود: مرا زن زیبایى است كه در خانواده بد و محیط فاسد پرورش یافته است .
ب : من تزوج امراءة لجمالها جعل الله جمالها وبالا علیه . (وسائل الشیعه ، جلد 14، ص 32)
هر كس زنى را صرفا به جهت زیبایى او انتخاب كند، همان زیبایى زن و بال و گرفتارى براى مرد خواهد شد.
ج : من تزوج امراءة لا یتزوجها الا لجمالها لم یرفیها ما یحب ، ومن تزوجها لمالها لا یتزوجها الا له وكله الله الیه ، فعلیكم بذات الدین . (وسائل الشیعه ، جلد 14، ص 31)
هر كس زنى را صرفا براى جمالش انتخاب كند، از او بهره اى نبیند و كسى كه زنى را براى مالش برگزیند، خداوند وى را به آن ثروت واگذار كند. پس بر شما لازم است در انتخاب همسر متوجه جهات دینى او باشید.
116- سفینة البحار، جلد 1، ص 376.
117- شناخت زیبایى ، ص 141.
118- مسند الامام الرضا، جلد 2، ص 255 - كافى ، جلد 5، ص 334.
119- مسندالامام الرضا، جلد 2، ص 255 - كافى ، جلد 5، ص 334.
120- باید دانست نازایى تنها به خاطر عیب دستگاه تولیدى نیست بلكه اختلال سلامت در اعضاى بدن ، بروز جنگها، مسمومیتهاى مزمن ، استعمال مرفین ، الكل و سیگار زیاد از عوامل نازایى است .
121- فروع كافى ، جلد 5، ص 366 - مستدرك الوسائل ، جلد 2، ص 539 - وسائل الشیعه ، جلد 14، ص 62.
122- سنن النبى ((علامه طباطبایى ))، ص 147 - تفسیر عیاشى ، جلد 1، ص 370.
123- كتاب جواهر الكلام یكى از كتابهاى نفیس و از مدارك فقه اسلامى است و تاكنون كتابى به این جامعى در فقه نوشته نشده است . چاپ اخیر این كتاب در حدود چهل جلد نسبتا قطور مى باشد.
124- جواهرالكلام ، جلد 29، ص 41.
125- عروة الوثقى ، ص 623، مساءله 5.
126- بحارالانوار، جلد 103، ص 273، حدیث 25.
127- در اسلام دادن ولیمه ، در امور دیگرى هچون ولادت فرزند، ختنه پسر، خرید خانه برگشت از سفر زیارتى مكه نیز سفارش شده است .
128- محاسن ((برقى ))، ص 417.
129- تحف العقول ، ص 523.
130- شرح من لا یحضره الفقیه ، جلد 8، ص 190 - وسائل الشیعه ، جلد 14، ص 65 - كافى ، جلد 5، ص 367.
131- المحجة البیضاء، جلد 3، ص 96.
132- بحارالانوار، جلد 103، ص 277.
133- وسائل الشیعه ، باب 99، حدیث 13 - فروع كافى ، جلد 2، ص 201، عیون اخبار الرضا، در نسخه اى آمده كه آن ملعون ((ابراهیم هاشم العباسى )) بوده ، ص 187.
134- ولى در ((رجال كشى ))، ص 311 مى نویسد: ان هشام بن ابراهیم العباسى زعم انك احللت له الغناء.
135- معرب ((زندیك )) است و این كلمه از ((زند)) گرفته شده و آن كتابى است به پهلوى از زردشت مجوس (منتهى الارب ) گروهى است از مجوسى كه خداى را دو گویند... یعنى تو را مبداء خیرات و ظلمت را مبداء شرور دانند. (كشاف اصطلاحات الفنون ).
136- سوره لقمان / آیه 6.
137- تفسیر نور الثقلین ، جلد 4، ص 1491.
138- وسائل الشیعه ، جلد 11، ص 261 (استماع الاوتار من الكبائر)
139- كافى ، جلد 6، ص 434.
140- مكاسب محرمه (شیخ الفقهاء والمجتهدین ، شیخ مرتضى انصارى )، بحث غنا
141- مكاسب محرمه ، امام خمینى ، جلد 1، ص 202.

تكالیف والدین نسبت به فرزندان

2 - گفتن اذان و اقامه در گوش كودك

3 - اجراى سنتهاى اسلامى ((ختنه ، عقیقه ، تراشیدن موهاى سر، بهداشت ، خواب و استراحت كودك ))

عن الرضا (علیه السلام ) عن ابائه ، قال رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلم ): اختنوا اولادكم یوم السابع فانه اطهر، واسرع لنبات اللحم .(156)
امام رضا (علیه السلام ) از پدرانش روایت كرده كه حضرت رسول (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: فرزندان خود را روز هفتم تولد ختنه كنید، زیرا به این وسیله پاكتر و زودتر گوشت مى روید.
عن الرضا (علیه السلام ) فى كتابه الى الماءمون قال : والعقیقة عن المولود الذكر والانثى واجبة وكذلك تسمیته وحلق راءسه یوم السابع ویتصدق بوزن شعره ذهباء او فضة .
امام رضا (علیه السلام ) در نامه خود به مامون نوشت : گوسفند عقیقه از مولود پسر و دختر واجب است . همچنین نامگذارى فرزند واجب است ، و تراشیدن سرش در روز هفتم ولادت و به وزن موى او صدقه داده شود، طلا یا نقره .
عن الرضا (علیه السلام ): قال رسول الله : اغسلوا صبیانكم من الغمر، فان الشیطان یشم الغمر، فیفزع الصبى فى رقاده ، ویتاءذى بها الكاتبان .(157)
حضرت رضا (علیه السلام ) فرمود: حضرت رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرموده است : دست و روى كودكان خود را از آلودگى ناشى از چربى بشویید و پاكیزه كنید زیرا شیطان بوى چربى را استشمام مى كند و در خواب ، كودك را به وحشت مى اندازد و فرشتگان موكل او آزار مى بینند.