تبیان، دستیار زندگی

تاریخ معاصر ایران در دوره ها و مقاطع پیش از انقلاب اسلامی را كه مرور می كنیم و با چگونگی تسلط استعمارگران بر این سرزمین آشنا می شویم به واقعیت های متعدد و مهمی دست می یابیم . یكی از واقعیت ها این است كه گر چه استعمارگران پیوسته در حال توطئه برای سلطه بیشتر بر كشور ما بوده و همواره در این راه نهایت تلاش خود را كرده اند ولی در بسیاری مواقع چیزی كه سبب موفقیت دشمن شده قدرت و مهارت و تیزهوشی او نبوده بلكه بیش از هر چیز و پیش از هر چیز غفلت و سستی و ناآگاهی و خواب آلودگی عموم مردم به ویژه سران و نخبگان سبب شده است كه دشمن به سادگی غلبه كند و سرنوشت میهن ما را به هر نحوی كه می خواهد ورق بزند.

پیروزی ایران در به قدرت رساندن «حکومت ملی» و قطع نفوذ بریتانیا در کشور و ملی شدن نفت موجی از شادی و شعف را در ملل مسلمان به ارمغان آورد. بدین‌سان با ملی شدن «صنعت نفت» ایران به عنوان یک منطقه استراتژیک از سلطه بریتانیا رهایی یافت. اهمیت این حرکت را آیت الله کاشانی چنین تشریح می‌کند که: «تا موقعی که کشور وسیع هندوستان در زیر بار حکومت استعماری انگلستان بود خلیج فارس کلید هندوستان بود و ایران شاهراه نظامی ‌و سیاسی بریتانیا ... پس از آزادی ملتهای بزرگ پاکستان و هندوستان بزرگترین تکیه گاه استعماری انگلستان در خاورمیانه همین شرکت نفت جنوب بود.»
پس از ملى شدن نفت، ایران مورد تهدید واقع شد و بریتانیایى‌ها شایع کردند که کشتی‌های جنگی انگلستان تمام معادن نفت جنوب ایران را بمباران خواهند کرد و از آن طرف کشور به لحاظ اقتصادی تحت تاثیر کالاهای بریتانیا بود و اقدام اولیه انگلستان در شایعه تحریم کالا و محاصره اقتصادی ایران بود که به شکل ضمنی نیز از دست دادن ایران به عنوان «بازار» پرارزش هم بود. آیت الله کاشانی پس از پیش آمدن چنین وضعی اظهار داشتند: «یکی از خوشبختیهای ملت ایران آن است که قطع معاملات ایران با انگلسی‌ها بشود ... حاجتی به تحریم نیست زیرا وقتی انگلیسی‌ها با ما معاملاتی نداشتند قطعآ اجناس نخواهند فرستاد و در صورتی که فشار اقتصادی بر ما وارد آوردند نه تنها در ایران با آنها معاملات به کلى از بین می‌رود بلکه شاید تمام ممالک اسلامی ‌را وادار کنیم با انگلیسى‌ها قطع معاملات کنند.»

پیروزی‌های مقطعی در ایران، تأثیرات سیاسی مثبت به ارمغان آورد. تجربه ملی شدن نفت در ایران بر اثر مبارزات مردمی ، ‌برخی کشورهای منطقه را نیز به جنب و جوش در آورد و موجبات تحریکات ملی و مذهبی گردید. آیت الله کاشانی علاوه بر توجه به کشور ایران از حوادث در جهان اسلام ‌و در دایره قلمرو تمدن اسلامی‌ غفلت نمی‌کرد. او خود در دوران جوانی در عراق با بریتانیا دست و پنجه نرم کرده بود و در دوران تبعید 13 ماه در لبنان شاهد حضور بیگانگان در منطقه بود و حوادث و تحولات سیاسی در آن خطه را خطرناک می‌دانست. او هدف انگلیس در خاورمیانه را تسلط بر منطقه ذکر می‌کرد. در این شرایط در خاورمیانه مولودی خطرناک و نامشروع در حال زاییده شدن بود.
اسرائیل به عنوان کشوری یهودی در حال چنگ اندازی بر سرزمین اسلامی ‌فلسطین بود. مردم مسلمان فلسطین در اثر ستم یهودیها در حال کوچ بودند. توطئه تمدن غرب و به ویژه انگلیس با آمریکا موجب شروع جنگی محدود در 1948 گردید و سپس در 1949 رژیم غاصب اسرائیل در سازمان ملل عضو شد و روند «تثبیت سیاسی» را با شتاب به جلو راند، آیت الله کاشانی در پیام‌ها و اعلامیه‌های متعددی به ضرورت اتحاد و درک شرایط خطرناک برای تمدن اسلامی‌اشاره کردند و گفته‌اند: «برادران مسلمان ما در فلسطین گرفتار حوادث رقت آوری شده‌اند خانه و لانه آن‌ها در معرض مصادره از طرف یهود واقع شده است . جان و مال و عرض و ناموس آن‌ها زیر پای یهود لجوج پایمال شده و می‌شود مسلمانان دنیا بایستی با مسلمین فلسطین ابراز همدردی کنند و تا درجه امکان به کمک آن‌ها بشتابند . آیا رواست ذلیل‌ترین ملل عالم در مقابل مسلمین این فجایع را مرتکب شوند و مسلمین آرام بنشینند.»
ایشان در جایی دیگر هدف از تشکیل دولت غاصب اسرائیل را چنین تحلیل می‌کنند که: «ایجاد دولت پوشالی اسرائیل یکی از هزاران تبهکاری‌ها بود که اجنبی به منظور نابود ساختن مسلمانان مرتکب شد.»

«وحدت اسلامی» ‌در دیدگاه آیت الله کاشانی وحدت مسلمانان با یکدیگر برای توانمندی جبهه اسلامی‌ در برابر جبهه اجنبی از اندیشه‌های آیت الله کاشانی دور نبوده است، او مطالعات دقیقی درباره این موضوع کرده و از جمله مهمترین اقدامات عملی وی برای «وحدت» پیشنهاد تشکیل کنگره مسلمانان است که خود می‌گوید: «وحدت اسلامی‌ جز با تشکیل کنگره سالیانه که هر سال یکبار در پایتخت کشورهای برقرار سازد مقدور نیست. در این کنگره می‌بایستی نمایندگان سیاسی، دینی، فرهنگی، اقتصادی کشورهای اسلامی‌ که علاقه شدید آن‌ها نسبت به دین محرز باشد شرکت کنند. این کنگره موظف است مسایل مربوط به امور سیاسی، ادبی، فرهنگی، اقتصادی کشورهای اسلامی‌را «از هر مذهبی که باشند» مورد مطالعه دقیق قرار داده و در تامین احتیاجات و تکمیل نواقص از هر یک از این قسمت‌ها تصمیم لازم اتخاذ کند.»
از وظایف دیگر کنگره چنین یاد می‌کنند که: «همچنین وظیفه دارد که ملل اسلامی‌ را از جنگ‌های جهانی بر کنار داشته و در عین حال آن‌ها را به دفاع از استقلال کشورهای خود وادار سازد و نیز از وظایف این کنگره است که با کشورهای غیراسلامی ‌دیگر که زیر یوغ استعمار به سر می‌برند مساعدت کرده و در حفظ صلح جهانی کوشش کنند.»
آنگاه سطح کنگره را به حد یک «جبهه اسلامی‌» ارتقاء داده و چنین می‌گویند که «تا آنجا (پیش رود) که این جبهه اسلامی ‌سنگری برای حفظ بشریت و پناهگاهی برای صلح جویان و دشمنان جنگ گردد. این کنگره موظف است نسبت به هر یک از جهات ذکر شده تصمیمات لازم برای مدت یکسال بگیرد تا در خلال این مدت و تا هنگام که جلسه سال دیگر تشکیل می‌شود به مورد اجرا گذارده شود.»
برای مسائل مالی کنگره نیز پیشنهاد می‌دهند که: «ایجاد  یک کمیسیون اقتصادی دائمی ‌که در نقاط مختلف کشورهای اسلامی ‌شعبه داشته باشد و به جمع آوری اعانه ماهیانه و سالیانه از مسلمانان می‌پردازد. اعانه‌های جمع شده به مصرف خرید کارخانجات صنعتی رسیده و درآمد کار این کارخانجات صرف نیازمندی‌های فقرا، فرهنگ، اعزام مبلغین مسلمان به نقاط جهان، تکمیل وسایل دفاعی از کشورهای اسلامی‌گردیده.»
هر چند پیشنهاد از پختگی لازم برخودار نیست، اما ضرورت طرح آن در شرایطی است که سازمان ملل چند سالیست ایجاد شده و در اجرای اهداف خود به دلیل نفوذ بریتانیا و کشورهای قدرتمند دیگر عاجز شده و توانایی لازم را دارا نیست و در این آشفته بازار بهتر آن است که ملل مسلمان در دفاع از یکدیگر و نزدیک کردن مواضع و حمایت از منافع صنفی تمدن اسلامی ‌به فکر دیگری افتند.
او در پیامی ‌به مناسبت هفتمین دوره اجلاسیه مجمع عمومی‌ سازمان ملل متحد به ضعف سازمان ملل اشاره می‌کند و می‌نویسد: «متاسفانه هنوز چند سال از تأسیس سازمان نگذشته که یکباره پایه‌های آن متزلزل گشته، ابر‌های تیره در آسمان صلح جهانی پدید آمده و دنیا با سرعت عجیبی به جانب جنگ می‌رود، این موضوع خود ثابت می‌کند که سازمان ملل متحد تا به حال نتوانسته است به انجام آرزوهای مردم جهان و مرام مقدسی که آن را به وجود آورده موفق گردد. این عدم توفیق موجب گردیده است که غبار یاس و نومیدی بر خاطر مردم شیفته صلح بنشیند و پایه امید جهانیان نسبت به عملیات سازمان ملل متزلزل گردد. به عقیده اینجانب علت عمده و اساس عدم موفقیت سازمان در راه برقراری صلح در جهان وجود بعضی دولت‌های معظم است که برای اجرای نظریات خود با اعمال نفوذ و اجرای سیاستهای مخصوص مانع این هستند که سازمان ملل آرزوهای مردم جهان را برآورد.»
.

او از طرح کنگره برای اتحاد در واقع نفاق شقاق در میان امت اسلامی ‌را می‌طلبد. او می‌گوید: «مرحوم سید جمال الدین اسد آبادی در این راه (اتحاد) یعنى ایجاد یگانگی و اتفاق مسلمین جوانمردانه مبارزه کرد و کوشش نمود» و به ضعف اتحاد در بین مسلمین اشاره می‌کند و می‌گوید: «من از بیست و چهار-پنج سالگی به خوبی متوجه پریشانی و بی سروسامانی عمومی ‌برادران مسلمان خود که سیاست استعماری و امپریالیستها برای آنان فراهم کرده بود و فراهم می‌کنند شده بودم. من پیش خود می‌اندیشیدم که دستورات کامل و جامع اسلامی ‌چرا باید چهار صد میلیون برادران مسلمان اسیر و باجگذار سیاست‌های بی‌رحم و دور از انسانیت استعماری و امپریالیستی بمانیم در صورتی که در صدر اسلام مسلمین با عده معدودی قسمت عمده جهان را مسخر کردند و فرهنگ و دانش و تمدن عالی اسلامی ‌را به ممالک بزرگی ارزانی داشتند و حکومت مقتدر و بشردوست اسلامی‌ را تشکیل دادند.»
او یکی از ثمرات اتحاد اسلامی‌ را حفظ استقلال کشورهای اسلامی‌ و حرکت بر مبنای «نه شرقی نه غربی» می‌داند و می‌گوید: «من اطمینان دارم که اگر اتحاد ملل شرق و اسلامی ‌که آرزوی بزرگ همه ماست عملی شود خواهیم توانست بی طرفی کامل خود را در میان دو بلوک بزرگ جهانی حفظ کنیم و حتی پایگاه استواری برای صلح جهانی بنا نهیم.» و اینکه: «ما ملتهای اسلامی ‌نباید در هیچ اتحادیه‌ای جنگی وارد شویم بلکه باید کوشش کنیم که صفوف برادرانه خود را در مقابل سیاستهای استعماری استوارتر و خلل ناپذیرتر کنیم تا هیچ یک از دو بلوک نتوانند در میان ما رخنه کنند.»
ایشان در سیاست نه شرقی و نه غربی و لزوم تأکید برآن اشاره می‌کنند که: «ما نمی‌خواهیم که هیچ دولتی در امور ما دخالت کند برای ما اجنبی، اجنبی است که ما نسبت به هر سه سیاست آمریکا و انگلیس و شوروی به یک نظر نگاه می‌کنیم.»
سخنی پایانی این که، آن بزرگوار نیز با پیکارها و اندیشه‌ها و عملکردهای خود نشان داد که در صحنه جامعه ایرانی بیش از هر قشری درد مردم را دارد و برای امت دل می‌سوزاند و با بیگانه آشتی ناپذیر است و تا پای جان از منافع صنفی اسلام و ملل اسلامی ‌حمایت می‌کند. او با استعمار انگلیس جنگید و توطئه‌های او را نقش بر آب ساخت و در نهایت قربانی توطئه استعمار شد. یادش گرامی‌باد