تبیان، دستیار زندگی

استان همدان از جمله استان‌های كوهستانی، مرتفع، سرد و بادخیز غرب كشور و با ۲۱۷۲ كیلومتر مربع وسعت حدوداً ۲/۱ درصد كل مساحت ایران را تشكیل می‌دهد.
رشته كوه‌های زاگرس و ارتفاعات الوند كه از شمال غربی همدان به جنوب شرقی این استان امتداد و ارتفاعات و كوه‌های گرمه و سرده، لشگردر، آلمابولاق، سیاه‌دره، چل تابالغان، بهارلو، بوقاطی، آلماباغ، گری، گرمی و خان گرمز موجب شده‌اند كه اغلب شهرهای این استان در ارتفاعات واقع شوند و به علت شرایط اقلیمی و طبیعی، تقریباً در تمام ایام سال وزش باد در سطح استان ادامه دارد.
آب و هوا در مناطق مرتفع كوهستانی سرد و در مناطق جنوبی تقریباً معتدل و كوهستانی می‌باشد. زمستان‌های همدان سرد و طولانی و اكثراً بیش از ۴ ماه در سال یخبندان است.
همدان در تمام ایام زمستان دارای شرایط طبیعی مناسبی برای علاقمندان به ورزش‌های زمستانی مثل اسكی است. پیست اسكی تقریباً وسیع و مجهز آن تا ماه‌های اولیه‌ی بهار مورد استفاده علاقمندان قرار می‌گیرد و همه ساله جمع كثیری از علاقمندان به منظور استفاده از امكانات این ورزش مفرح به همدان مسافرت می‌نمایند، اما بهترین زمان برای كسانی كه قصد سفر تحقیقی یا تفریحی و بازدید از جاذبه‌های تاریخی و باستانی همدان را دارند با توجه به شرایط اقلیمی و آب و هوای منطقه از اواخر اردیبهشت تا اواخر مهرماه است.
در این ایام علاوه بر سرسبزی و زیبایی و طبیعت پرگل و گیاه این استان، تابش خورشید و گرمای هوا بسیار مطلوب و دلچسب است.
استان همدان با آن كه فاقد منابع آبی، هم چون دریا و دریاچه است، به علت وجود رشته كوه‌هایی چون زاگرس و الوند و دیگر قلل سر به فلك كشیده و برف‌گیری آنها كه در بیشتر ایام قلل آنها، پوشیده از برف می‌باشند. ذوب تدریجی برف‌های زمستانی در فصل گرما و تابستان رودها و تالاب‌ها و سراب‌ها و چشمه‌های متعددی را بوجود می‌آورند. بعضی از سراب‌ها و تالاب‌های همدان عمری به درازای ده‌برابر آثار باستانی چند هزار ساله این استان دارند، مثل تالاب زیبای «گردخورده» یا «آق گل» كه زمین‌شناسان طول عمرش را ۴۰ هزار سال تخمین زده‌اند و حدوداً ۵/۱۷ كیلومتر مربع وسعت دارد یا تالاب پیر سلیمان كه هر دو تالاب با پوشش گیاهی فراوان در بهار و تابستان مأمن انواع اردك، فلامینگو، مرغ باران، آب چلیك، كاكانی، حواصیل، غاز و دیگر پرندگان مهاجری هستند كه از روسیه، قفقاز، كشورهای اسكاندیناوی و دیگر نقاط اروپایی و آسیایی به این منطقه می‌آیند.

●خواجه نظام‌الملك
از دیگر آثار موجود در نهاوند می‌توان از مقبره‌ی خواجه نظام‌الملك، وزیر مقتدر ملكشاه سلجوقی، نام برد.
خواجه نظام‌الملك هنگامی كه عازم بغداد بود، در راه مورد سوء قصد یكی از فداییان اسماعیلیه قرار گرفت و كشته شد. جنازه‌ی خواجه به نهاوند انتقال یافت و در این شهر دفن شد.
نهاوند در زمان قاجار مورد بی‌مهری قرار گرفت و به دستور ناصرالدین شاه دژ باستانی و تاریخی آن را تخریب كردند. نهاوند علاوه بر جاذبه‌های تاریخی و باستانی دارای مناطق و جاذبه‌های دیدنی طبیعی متعددی است.
سراب‌های زیبا و دیدنی كیان و فارسیان و باقی مانده‌ی جنگل‌های زاگرس با درختانی پانصد ساله از آن جمله است. سراب كیان باقی‌مانده جنگل زاگرس كه حدود ۲۰۰ هكتار وسعت دارد در ۲۵ كیلومتری شهر نهاوند قرار دارد.

▪ كاخ هگمتانه
این كاخ در شهرهمدان فعلی و هگمتانه قدیمی قرار دارد و بنا به روایت های تاریخی درقرن هشتم قبل از میلاد ساخته شده است.این كاخ در دوران اقتدار نظام نظام سیاسی مادها ,پس از تشكیل دولت مركزی و تسخیر آشور , درسال ۶۱۴ قبل از میلاد توسط كیاكسار مادی و باهمدستی “نابو پولاسار“ بابلی ساخته شد

▪ آرامگاه ابوعلی سینا
آرمگاه شیخ الرئیس ابوعلی سینا فیلسوف ودانشمند و طبیب مشهور ایران (۴۲۸-۳۷۰هق) در میدانی به نام بوعلی سینا درشهر همدان واقع شده است . آرامگاه بوعلی سینا درزمینی به مساحت ۳۰۹۰ متر مربع احداث گردیده و زیر بنای اصلی آن حدود ۱۷۹۲ متر مربع است . نمای آرامگاه از سنگ خارا است .


آرامگاه بوعلی‌سینا در یکی از میادین اصلی شهر همدان در دوره قاجاریه احداث شد که در سال ‪ ۱۳۲۵‬با الگوپذیری از گنبد کاووس با مساحت سه هزار و ‪ ۹۰‬مترمربع بنای جدید آن احداث شده است.
نمای آرامگاه از سنگ خارا و سطح حیاط با سه پله سرتاسری به ایوان ساختمان متصل می‌شود، دیوارهای سرسرا با سنگ تراورتن و کف آن نیز با سنگ خارای چکشی پوشیده شده است.
از طرف راست و چپ سرسرا سنگ قبرهای قدیمی بوعلی سینا و یار قدیمی وی ابوسعید دخوک قرار دارد.

▪ آرامگاه بابا طاهر
یكی از دیدنی های شهر همدان, ‌آرامگاه بابا طاهر است. باباطاهر كه حدودا“ در اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم می زیست, از شعرا و عرفای بزرگ روزگار خویش بوده است. مساحت كل زیر بنای آرامگاه و باغ آن حدود ۸۹۶۵ متر مربع برآورد شده است .

▪ گنبد علویان
یكی از مهم ترین بناهای تاریخی همدان بنایی چهار ضلعی به نام گنبد علویان است كه محل آرامگاه دو نفر از اعضای خاندان علویان است و در زمان مغول تزیین و مرمت شده است . این بنا به اواخر دوران سلجوقی مربوط است.

▪ قبر اسكندر
این مقبره در شهر همدان و در خیابان نظر بیك نزدیك تپه هگمتانه واقع شده است. در مورد صاحب قبر نظراتی ابراز شده است. گروهی او را پیر و مرشد و گروهی دیگر اسكندر مقدونی می دانند. برخی نیز قبر را متعلق به سردار اسكندر مقدونی (هفایستون ) میدانند كه در همدان كشته شد.

▪ قلعه دختر (قیز قلعه سی)
این قلعه با آنكه تخریب شده است, ولی هنوز پی, بنا و دیوارهای آن باقی مانده است. این قلعه كه اهمیت نظامی داشته, ‌بر تمام شهر همدان و اطراف آن و گردونه معروف همدان, تویسركان تسلط كامل دارد و ظاهرا“ در دوران مقاومت ایرانیان در برابر حمله اعرب احداث شده اند.

▪ برج قربان
این بنای تاریخی درشهر همدان و در محله زندی ها, نزدیك دبیرستان ابن سینا قرار گرفته است. از قرارمعلوم مدفن شیخ الاسلام حسن بن عطار حافظ ابوالعلا و جمعی از امرای سلجوقی است كه در قرن هفتم و هشتم هجری به طرز ساده و بی پیرایه ساخته شده است. بنا از یك برج دوازده ضلعی آجری با گنبد هرمی شكل دوازده ترك آجری تشكیل شده است. در وجه تسمیه این بنا از شخصی به نام قربان نام برده اند كه این محل را در حمله افاغنه سنگرگاه خود قرار داد و از اهل محل خود دفاع كرد.

▪ تپه هگمتانه
تپه باستانی هگمتانه كه در ورودی شهر همدان واقع شده است, یكی از با ارزش ترین آثار باستانی ایران است. تا كنون حفاری های متعددی بر روی این تپه صورت گرفته است كه آثار خشتی زیادی از دوران هخامنشیان در آنجا آشكار شده است. این آثار نشان می دهند كه تپه هگمتانه احتمالا” محل خزانه پادشاهان هخامنشی بوده است.

▪ تپه پیسا
این تپه درفاصله ۲/۵ كیلومتری شمال تپه معروف هگمتانه قرار دارد و به وسیله رودخانه به دو بخش تقسیم شده است . سفال های بدست آمده از سطح تپه نشانگر آن است كه قدمت تاریخی این تپه به دوره هخامنشی می رسد و به احتمال زیاد با تپه هگمتانه ارتباط داشنه است.