تبیان، دستیار زندگی

- كاركرد جبرانی- ترمیمى مساجد:
آموزش در مدارس به خاطر حاكمیت فضایى غالباً غیر دینى و معنوی، از نقایص و زیانهای رفتاری، اخلاقى و فكرى نیز بی‌بهره نیست. به عبارت دیگر گاهى كاركرد قاعدتاً تربیتى مدارس به جنبه ضد تربیتى منجر می‌شود. به ویژه رفتارهاى نابهنجارى كه در مدارس آموخته می‌شوند، می‌تواند دلیلى روشن براى حضور مسجد جهت جبران نقایص پدید آمده باشد و این مستلزم ارایه آموزشها و روشهاى خاصى است كه ممكن است در فضاى غیر معنوى مدارس معنى نداشته باشد.
10- كاركرد زبان‌شناختى خاص مساجد:
چنانچه می‌دانیم آموزش هر مفهومى و محتوایى مستلزم به كارگیرى زبان خاص خود است. نقش و كاركردهاى مساجد نیز مستلزم استفاده از زبان خاصى است. زبان حاكم بر فعالیتها و برنامه‌هاى مساجد (در كنار برنامه‌هاى مدارس) باید واجد ویژگیهاى باشد. از جمله اینكه زبان حاكم بر فعالیتهاى مساجد، زبان داورى و قضاوت، زبان تكلیف، زبان ترغیب، زبان تمثیل و زبان تبیین باشد. كه این زبان در مدارس كمتر معنا دارد و اما البته مدارس غیرمستقیم به اثرات كمكى این زبانها كه در مساجد معنا می‌یابند، نیاز دارند.

11- كاركرد روش‌شناختى خاص مساجد:
به كارگیرى روش و شیوه آموزش در فعالیتهاى آموزشى نقش تعیین كننده‌اى دارد. مساجد به جاى پرداختن صریح و مستقیم به موضوعات دینی، بهتر است رویكرد تلویحى و ضمنى (implicit) و یا غیرمستقیم را نیز تجربه كنند. اینكه مستقیماً به افراد حاضر در مسجد پیرامون مفاهیمى خاص آموزش دهیم به جاى آن می‌توانیم با طرح موضوعاتی متنوع اما مرتبط با یك موضوع دینی، مفهوم خاصى را منتقل نماییم.
12- انطباق معرفت‌شناختى بین فعالیت‌هاى مساجد و مدارس:
اگر توقع داریم كه مساجد در امر تعلیم و تربیت به مدارس كمك نمایند، لاجرم باید به این نكته نیز توجه نماییم كه معرفتهایى كه در مدارس آموخته و عرضه و تأكید می‌شوند، می‌بایست در بعضى مواقع با معرفتى كه در مساجد عرضه می‌شود، سازگارى و انطباق داشته باشند، نه اینكه معارض هم باشند. اگر در مدارس قرار است از مدلهاى ریاضیاتى رشد اقتصادی صحبت كنیم و از طریق آن بخواهیم مسأله «ربا» یا «بهره» را توجیه، تأیید و یا رد كنیم‌، مساجد وقتى می‌توانند در چنین مواقعى به كمك مدارس بیایند كه در بعد معرفت دینى نیز به تأیید یا رد آنچه را كه مدارس تأیید یا رد كرده است، بپردازد. و به دیگر معنى اینكه آموزشهاى معرفت‌شناختى مساجد در تقابل یا آموزشهاى مدارس نباشد.

13- انطباق ارزش شناختى فعالیت‌هاى مدارس و مساجد:
ارزشهایی را كه در مدارس ترویج می‌شوند (در صورتى كه مساجد بخواهند به كمك مدارس بیایند) باید با ارزش‌هایى كه در مساجد طرح و ترویج می‌شوند، همگونى و همپوشى داشته باشند. اگر مدارس از مطلق بودن ارزشها، دینى بودن ارزشها، و علمى بودن ارزشها دفاع می‌كند، مساجد نیز باید از آن دفاع كند.
14- رویكرد عقلانى فعالیت‌هاى مساجد:
چنانچه می‌دانیم، خطرى كه آموزشهاى دینى را تهدید می‌كند، آلوده شدن آموزشهاى دینى به تلقین است. مساجد باید به روشهاى عقلانى و استدلالى عرضه آموزش و فعالیتها توجه خاصى داشته باشند.
15- تغییر هویت مكانى مساجد:
فعالیتهای مسجد نباید صرفاً به آموزش مناسك و فرایض دین محدود شود، بلكه مسجد می‌تواند به صورت نهادى علمی- تحقیقى به فعالیت بپردازد و می‌بایست به گسترش مساجد به عنوان مكانهاى علمی- تحقیقى توجه نمود. اگر مساجد بخواهند به تعلیم و تربیت و مدارس كمك نمایند باید در امر تحقیق و پژوهش در زمینه‌هاى مرتبط با مدارس پیشتاز باشند و مسجد در آینده به عنوان نهادى قانونمند و داراى فعالیتهاى متنوع علمی، آموزشی، پژوهشی، معنوی، عاطفی، شناختى و.... می‌بایست شناخته شوند.