آشنایی با استان اصفهان
موقعیت جغرافیایی استان اصفهان:
استان اصفهان با مساحتی حدود 105937 كیلومتر مربع در مركز ایران واقع شده‌است و از شمال به استانهای مركزی، قم و سمنان و از جنوب به استانهای فارس و كهگیلویه و بویراحمد، ازشرق به استانهای خراسان و یزد و از غرب به استانهای لرستان و چهار محال و بختیاری محدود است. شهراصفهان مركز استان است. براساس آخرین تقسیمات كشوری، شهرستان‌های استان اصفهان عبارتند از: اصفهان،اردستان، برخوارومیمه، خمینی شهر، خوانسار، سمیرم، شهرضا، فریدن، فریدون شهر، فلاورجان، كاشان،گلپایگان، لنجان، مباركه، نائین، نجف آباد و نطنز. در آبانماه 1375، جمعیت استان اصفهان 255/923/3 نفربوده است. از این تعداد 30/74 درصد در نقاط شهری و 67/25 درصد در نقاط روستایی سكونت داشته و بقیه‌غیر ساكن بوده‌اند.
آب و هوا اصفهان:
آب و هوای استان اصفهان بطور كلی معتدل خشك است، حداكثر درجه حرارت آن در گرم‌ترین روزتابستان 6/40 درجه و حداقل درجه حرارت آن در سردترین روز زمستان 6/10 درجه و متوسط درجه حرارت‌سالانه آن 7/16 درجه سانتی گراد ثبت شده است. تعداد روزهای یخبندان استان 76 روز و متوسط میزان‌بارندگی سالانه آن نیز 9/116 میلی‌متر گزارش شده است. شهر اصفهان از نظر آب و هوا ممتاز و فصول چهارگانه‌منظمی دارد و آغاز و پایان هر فصل آن بخوبی مشهود است.
تاریخ و فرهنگ اصفهان:
در كتاب‌های تاریخی، اصفهان را پایگاه سپاهی و دفاعی معرفی كرده‌اند كه با افزایش قلعه‌ها ودژها، امنیت آن نیز برای سكونت و شهرسازی تضمین گردیده است. وجود قلاع متعدد تاریخی مانند قلعه‌آتشگاه، سارویه، تبرك،كهن‌دژ، گارددژ و... مؤید این نظر است. استقرار جلگه اصفهان در میان بیابان و كوه‌های‌خشك مركزی ایران از یك طرف، و اهمیت و موقعیت ارتباطی خاص آن در مركز فلات پهناور ایران از طرف‌دیگر، تاریخ آن را به قدمت كشور ایران، مرتبط كرده است. استان اصفهان از جمله استان‌هایی است كه تركیب‌قومی مختلفی دارد،اكثریت جمعیت استان را فارس زبانها تشكیل می‌دهند ولی بختیاری‌ها، ارمنی‌ها، یهودی‌هاو تا حدودی آذری‌ها نیز در قسمت‌هایی از آن اسكان دارند. زبان رایج مردم استان، فارسی است و زبانهای‌اقلیت‌های ارمنی، عبری وهمچنین لری نیز رواج دارد.ادبا، شعرا و حكمای صاحب نظری از این شهر برخاسته ویا در آن زیسته‌اند.
اصفهان:
اصفهان در عهد اشكانیان پایتخت بود و در دوره ساسانیان تحت نفوذ اسپوهران یا اعضای هفت خانواده‌بزرگ ایرانی قرار داشت. بعد از اسلام تا اوایل قرن چهارم تحت سلطه عرب‌ها بود و در زمان منصور خلیفه‌عباسی مورد توجه قرار گرفت. در سال 319 ه.ق مردآویج زیاری اصفهان را به پایتختی برگزید و در سال 327ه.ق ركن الدوله دیلمی نیز اصفهان را به پایتختی انتخاب كرد. این شهر در سال 443 ه. ق به دست طغرل‌سلجوقی فتح شد. در دوره سلجوقیان عمارات، مساجد و كوشك‌های متعددی در اصفهان بنا گردید. در سال639 ه.ق تحت سلطه مغول قرارگرفت. پس از بازگشت سپاه مغول این شهر دوباره رونق یافت ولی در تاخت وتاز تیمورلنگ آسیب فراوان دید.
با انتخاب این شهر در سال 1000 ه.ق به عنوان پایتخت شاه‌عباس صفوی،دوران شكوفایی دوباره آن آغاز شد. پس از شاه عباس جانشینان او كاخ و باغ‌های سعادت‌آباد و شهرك فرح‌آباد راایجاد كردند. با سقوط اصفهان بدست محمود افغان و انقراض سلسله صفویه، موجبات انحطاط آن فراهم شد، ولی در دوره افشار رونقی دوباره یافت. در دوران زندیه و قاجاریه در پی انتقال پایتختی كشور به ترتیب به شیرازو تهران جریان عمران شهر بالنسبه متوقف شد. با حاكم شدن ظل‌السلطان پسر ناصرالدین شاه قاجار در سال1276 ه.ق بر اصفهان انحطاط دوباره آن آغاز شد. در دوره پهلوی توسعه صنعتی شهر و منطقه اصفهان آغاز شد. در طی دو دهه اخیر شهر اصفهان توسعه‌فراوانی یافته و نوسازی‌های جالب توجهی در آن صورت گرفته است و هم‌اكنون یكی از شهرهای سیاحتی‌معروف ایران و جهان است.
صنایع دستی و سوغاتی های اصفهان:
استان اصفهان مظهر مهمترین كانون صنایع دستی ایران است. در این استان علاوه برصنایع سنتی استان اصفهان، تولید دیگر صنایع دستی مهم سایر مناطق و استانهای ایران نیز رواج دارد. تولیدات‌صنایع دستی استان اصفهان به دلیل رونق نسبی صنعت توریسم بازاری درخور توجه دارد.مهمترین صنایع دستی رایج استان اصفهان عبارتند از: قالی بافی، زری بافی، قلم كاری، میناسازی، خاتم‌سازی، منبت كاری، قلم زنی، نقره كاری، زیورآلات زنانه، كاشی، سرامیك كه همراه با سوهان و گز... در شمارسوغاتی‌های مهّم استان اصفهان به شمار می‌آیند.
غذاهای محلی اصفهان:
غذاهای محلی ویژه‌ای در مناطق شهری و روستایی استان اصفهان تهیه می‌گردند كه از آن جمله‌می‌توان به انواع آش (آش هفت قلم، آش شلغم، آش حبوبات، آش جو، آش بلغور و آش جو)، انواع آبگوشت(آبگوشت عدس و آبگوشت اسفناج)، انواع سوپ (سوپ لپه، سوپ نخود و سوپ گوجه‌فرنگی)، اشكنه اصفهانی،انواع خوراك (خوراك بادنجان، خوراك دست پیچ و خوراك كباب كدو)، قیمه ریزه، شامی هویج، حریره، رشته‌شیر، تاس كباب سیب‌زمینی، خاگینه با شیره، دم پختك ماش، اسلامبولی پلو، كلم پلو، سگمات، رب انار، كیك‌كماج، هفت ترشی و ده‌ها نوع خورشت و چاشت دیگر اشاره نمود.
موزه چهل ستون اصفهان:
كاخ چهل ستون، درزمان شاه عباس اول و دوم صفوی و در سده یازدهم هجری‌قمری، میان باغ وسیعی ساخته شده است. این بنای مشهور دارای تالار آئینه با سقف طلا كاری و اتاق‌هایی درجبهه شمالی و جنوبی با تزئینات گچ بری، آینه‌كاری و نقاشی‌های نفیس و ارزنده است. ایوان رفیع آن با 20ستون چوبی ابهت و عظمت خاصی به آن بخشیده است. انعكاس نقش ستونها در استخر بزرگ مقابل، زیبایی‌خاصی دارد و نام چهل ستون نیز از همین انعكاس ستونها در آب گرفته شده است.
سفر و اقامت اصفهان:
استان اصفهان مظهر مهمترین كانون صنایع دستی ایران است. در این استان علاوه بر صنایع دستی‌كه قدمت و اشتهار ملی دارند، دیگر صنایع دستی مهم سایر مناطق و استانهای ایران نیز رواج دارد.
تولیدات‌صنایع دستی استان اصفهان به دلیل رونق نسبی صنعت توریسم بازاری در خور توجه دارد. مهمترین صنایع‌دستی رایج استان اصفهان عبارتند از: قالی بافی، زری بافی، قلم كاری، مینا كاری، خاتم سازی، منبت كاری، قلم‌زنی، نقره كاری، زیور آلات دستی زنانه، كاشی، سرامیك كه همراه با سوهان و گز و... در شمار سوغاتی‌های مهّم‌اصفهان می‌باشد.
باتلاق گاوخونی:
باتلاق گاوخونی معروف‌ترین تالاب فلات مركزی ایران است. این باتلاق با 476 كیلومتر مربع‌مساحت، در 167 كیلومتری جنوب شرقی اصفهان قرار دارد.حداكثر عمق آن 150 سانتی متر است. ارتفاع آن ازسطح دریای آزاد 1470 متر است. تالاب گاوخونی با ذخایر بیولوژیك، قابلیت‌های پژوهشی زیست محیطی‌دارد و در شمار زیستگاه‌های زمستانی پرندگان مهاجر محسوب می‌شود و از ارزش‌های تفرجگاهی واكوتوریستی نیز برخوردار است.
زاینده رود:
زاینده رود مهمترین رودخانه مركز فلات ایران است. این رودخانه به دلیل جوشش چشمه‌های‌فراوان از سرچشمه تا مصب، به زاینده رود معروف شده است. این رودخانه از جبهه شمال شرقی زردكوه‌بختیاری سرچشمه می‌گیرد و تا باتلاق گاوخونی جریان می‌یابد.
طول این رودخانه حداكثر 420 كیلومتر وعرض مسیر آن از 10 تا 20 متر در دره‌ها و تا 800 متر در شهر اصفهان متفاوت است. از ابتدا تا انتهای مسیرزاینده رود، بیشه زارهای سرسبزی در سواحل آن وجود دارند كه در زیبائی، طراوت و لطافت آب و هوا و چشم‌اندازهای پیرامون رودخانه بسیار موثراند. از جاذبه‌های ویژه زاینده رود، بستر، كناره‌ها و محیط پیرامون آن است‌كه این رود را به یكی از مهمترین تفرجگاه‌های استان و شهر اصفهان تبدیل كرده است.كناره‌های این رودخانه بویژه در مسیر عبور از شهر اصفهان، محدوده پل زمان خان در حدود مرز اصفهان وچهارمحال و بختیاری و پشت سد زاینده رود از تفرجگاه‌های مهم منطقه محسوب می‌شوند.
چشمه ها در اصفهان:
چشمه آب سرخ فریزهند ، كاشان
چشمه آب معدنی ورتون در اصفهان
در 43 كیلومتری جاده اصفهان به یزد، در مسیر فرعی به ناحیه ورتون‌چشمه‌های معدنی ورتون قرار گرفته‌اند. آبگرم ورتون از دسته آب‌های كلروره بی‌كربناته و سولفاته كلسیك گرم‌است كه مصرف آن در ازدیاد ترشح معده و سهولت كار گوارش، كبد، لوزالمعده و روده توصیه شده است.
وجودسولفات سدیم در تركیبات این آب موجب لینت و تركیبات آهن آن نیز به درمان كم خونی كمك می‌كند.استحمام در این نوع آب‌ها در تسكین دردهای عصبی و رماتیسمی موثر است.
آبشارها،اصفهان:
آبشار خضر ، سمیرم
آبشار كردعلیا ، اصفهان
این آبشار در 90 كیلومتری غرب اصفهان و در ارتفاعات دالانكوه قرار دارد، آب این‌آبشار از ذوب شدن برف‌های دالانكوه بوجود می‌آید و در فصل بهار منظره بسیار زیبائی ایجاد می‌كند.
آبشار سمیرم ، سمیرم
آبشار تخت سلیمان ، سمیرم
سایر آبشارها ، اصفهان:
آبشارهای دیگر استان عبارتند از: آبشار آب ملخ (در سمیرم)و آبشار شالورا(در روستای چرمهین).
قله ها و ارتفاعات،اصفهان:
کوه دارمه ، سمیرم
دینار كوه ، سمیرم
كوه كركس ، نطنز و کاشان
شاهانكوه ، فریدن
كوه ونیزان ، فریدن
سایر قله ها در اصفهان:
سایر ارتفاعات و قله های استان اصفهان عبارتند از: شاهان با ارتفاع 3040 متر، صفه با ارتفاع 2232متر، شاكوه با ارتفاع 2418 متر، كلاه قاضی با ارتفاع 2534 متر، دزقلا با ارتفاع 3251 متر، یخ آب با ارتفاع2288 متر، دیزاب با ارتفاع 2678 متر، گرم آباد با ارتفاع 3359 متر وغیره.
مناطق حفاظت شده ،اصفهان:
منطقه موته ، کاشان
منطقه كلاه قاضی:
این منطقه در 26 كیلومتری جنوب شهر اصفهان واقع شده است.
گونه‌های جانوری آن عبارتنداز: قوچ و میش، آهو، پلنگ، خرگوش وحشی، گرگ، كفتار، شغال، گربه شفی، روباه، كبك، تیهو، گنجشك،كبوتر، جغد كوچك، خانواده عقاب‌ها، خانواده هدهد، بالابان، شاهین، كلاغ سیاه، افعی شاخ‌دار ایرانی و مارجعفری.
منطقه قمشلو:
این منطقه در غرب اصفهان واقع شده و 37000 هكتار مساحت دارد و منطقه‌ای كوهستانی بااقلیمی سرد و خشك است. جانوران آن شامل قوچ و میش ارمنی، كل بز و آهو، كبك، تیهو، بلدرچین، هوبره،كركس، لاشخور و... می‌باشد.
روستاهای ویژه در اصفهان:
روستای ابیانه ، كاشان
روستای آران و بیدگل ، كاشان
روستای برسیان :
این روستا در 36 كیلومتری جنوب شرقی اصفهان و 25 كیلومتری شرق جاده آسفالته اصفهان- زیار قرار گرفته و زاینده رود نیز از جنوب آن می‌گذرد. این روستا یك مسجد جامع، چهار زیارتگاه بنام‌های‌امامزاده شاه مراد، امامزاده شاه مردان، امامزاده شاه لنگر، امامزاده شمس الله و همچنین یك كاروانسرای شاه‌عباسی دارد. هوای برسیان معتدل و خشك است.
روستای فین بزرگ ، كاشان
روستای جندق ، نائین
روستای زواره ، اردستان
سایر روستاهای ویژه در اصفهان:
سایر روستاهای جالب توجه استان اصفهان عبارتند از: میمه، مورچه خورت، مال‌واجرد، جزه و دشتی در شهرستان اصفهان، قیص آباد، نوگنبد و خور در شهرستان نائین، قبركیخا و قلعه سنگی‌در شهرستان سمیرم، علویجه در شهرستان نجف آباد، چرمهین در شهرستان لنجان و طرق در شهرستان نطنز كه‌هر یك آثاری دیدنی دارند.
کاخ ها و عمارات در اصفهان:
باغ و كاخ تاریخی فین ، كاشان
عمارت عالیقاپو :
این قصر كه «دولتخوانه مباركه نقش جهان» و «قصر دولتخوانه» نام داشت، نمونه‌منحصر به فردی از معماری كاخ‌های عهد صفوی است. این بنا به امر شاه‌عباس اول ساخته شده است. شاه‌صفوی، سفیران و شخصیت‌های مهمّی را در این كاخ به حضور می‌پذیرفت.
مینیاتورهای هنرمندانه رضاعباسی،نقاش معروف عهد شاه‌عباس، نقاشی‌های گل و بوته، شاخ و برگ، اشكال وحوش و طیور و گچ بریهای زیبای آن‌به شكل انواع جام و صراحی در تاق‌ها و دیوارها تعبیه شده است. گچ‌بریهای «اتاق صوت» با هدف آكوستیك‌طراحی و اجرا شده‌اند تا نغمه‌ها و صداها به طور طبیعی و دلنشین شنیده شوند. شاه صفوی و مهمانان او، ازتالار همین عمارت، مناظر بازی چوگان، چراغانی، آتش بازی‌ها و نمایش‌های میدان نقش جهان را تماشامی‌كرده‌اند.
