از اینکه دیر رسیدم معذرت می خواهم.
چند حدیث در باره خشم تقدیم می کنم.
************
1 - بهترینها دیر خشمند
پیامبر صلى الله علیه و آله:
اَلا اِنَّ خَیرَ الرِّجالِ مَن كانَ بَطى ءَ الغَضَبِ سَریعَ الرِّضا؛
بدانید كه بهترین انسان ها كسانى هستند كه دیر به خشم آیند و زود راضى شوند.
(نهج الفصاحه، ح 469)
2- جرعه خشم
پیامبر صلى الله علیه و آله:
ما تَجَرَّعَ عَبدٌ جُرعَةً اَفضَل عِندَ اللّه مِن جُرعَةِ غَیظٍ كَظَمَها اِبتِغاءَ وَجهِ اللّه ؛
انسان هیچ جرعه اى ننوشید كه نزد خدا از جرعه خشمى كه براى رضاى خدا فرو خورد بهتر باشد.
(نهج الفصاحه، ح 2628)
3- ماهیت خشم
پیامبر صلى الله علیه و آله:
اِنَّ الغَضَبَ مِنَ الشَّیطانِ وَاِنَّ الشَّیطانَ خُلِقَ مِنَ النّارِ وَاِنَّما تُطفَأُ النّارُ بِالماءِ فَاِذا غَضِبَ اَحَدُكُم فَلیَتَوَضَّ؛ خشم از شیطان و شیطان از آتش آفریده شده است و آتش با آب خاموش مى شود، پس هرگاه یكى از شما به خشم آمد، وضو بگیرد.
(نهج الفصاحه، ح 660)
4- کمال دلیری در تسلط بر خشم
پیامبر صلى الله علیه و آله:
اَلصَّرعَةُ كُلُّ الصَّرعَةِ الَّذى یَغضبُ فَیَشتَدُّ غَضَبُهُ وَیَحمَرُّ وَجهُهُ وَیَقشَعِرُّ شَعرُهُ فَیَصرَعُ غَضَبَهُ؛ كمال دلیرى آن است كه كسى خشمگین شود و خشمش شدّت گیرد و چهره اش سرخ شود و موهایش بلرزد، امّا بر خشم خود چیره گردد.
(نهج الفصاحه، ح 1872)
5- ثمره همنشینی با خشم
امام على علیه السلام:
بِئسَ القَرینُ الغَضَبُ: یُبدِى المَعائبَ ویُدنِى الشَّرَّ وَیُباعِدُ الخَیرَ؛ خشم هم نشین بسیار بدى است: عیب ها را آشكار، بدى ها را نزدیك و خوبى ها را دور مى كند.
(غررالحكم، ج3، ص 257، ح4417)
6- خشمگین ناتوان در تصمیم گیری
امام على علیه السلام:
اَقدَرُ النّاسِ عَلَى الصَّوابِ مَن لَم یَغضَب؛ تواناترین مردم در تشخیص درست كسى است كه خشمگین نشود.
(غررالحكم، ج2، ص408، ح3047)
7- خشم و دوری از اهل بیت
امام صادق علیه السلام:
لَیسَ مِنّا مَن لَم یَملِكُ نَفسَهُ عِندَ غَضَبِهِ؛ كسى كه هنگام خشم خوددار نباشد، از ما نیست.
(كافى، ج2، ص 637، ح2)
8- خشم و دوستی
امام صادق علیه السلام:
مَن غَضِبَ عَلَیكَ ثَلاثَ مَرّاتٍ وَلَم یَقُل فیكَ سوءا فَاتَّخِذهُ لِنَفسكَ خَلیلاً؛ هر كس سه بار بر تو خشم گرفت ولى به تو بد نگفت، او را براى خود به دوستى انتخاب كن.
(معدن الجواهر، ص 34)
9- خشم مومن
امام صادق علیه السلام:
اَلمُؤمِنُ اِذا غَضِبَ لَم یُخرِجهُ غَضَبُهُ مِن حَقٍّ وَاِذا رَضِىَ لَم یُدخِلهُ رِضاهُ فى باطِلٍ وَالَّذى اِذا قَدَرَ لَم یَأخُذ اَكثَرَ مِمّا لَهُ؛ مؤمن چون خشمگین شود، خشمش او را از حق بیرون نبرد و چون خشنود شود، خشنودیش او را به باطل نكشاند و چون قدرت یابد بیش از حقّ خود نگیرد.
(بحارالأنوار، ج78، ص 209، ح85)
10- خشم بر زیردستان
امام هادى علیه السلام:
اَلغَضَبُ عَلى مَن تَملِكُ لُؤمٌ؛
بر زیردستان خشمگین شدن نشانه پَستى است.
(بحارالأنوار، ج78، ص 370، ح4)
11- خشم پاره ای از آتش
پیامبر صلى الله علیه و آله:
اَلا وَ اِنَّ الغَضَبَ جَمرَةٌ فى قَلبِ ابنِ آدَمَ، اَما رَأیتُم اِلى حَمرَةِ عَینَیهِ وَ انتِفاخِ اَو داجِهِ؟! فَمَن اَحَسَّ بِشَى ءٍ مِن ذلِكَ فَلیَلصَق بِالارضِ؛
بدانید كه خشم پاره آتشى در دل انسان است. مگر چشمان سرخش و رگ هاى گردنش را [هنگام خشم] ندیده اند. هر كس چنین احساسى پیدا كرد، روى زمین بنشیند.
(سنن الترمذى، ج 3، ص 328، ح 2286)
12- تربیت با خشم
امام على علیه السلام:
لا أدَبَ مَعَ غَضَبٍ؛
با خشم، تربیت {ممكن} نیست .
(غرر الحكم، ح 10529)
13- قوی ترین افراد در برابر خشم
امام سجاد علیه السلام:
مَرَّ رَسولُ اللّه صلى الله علیه و آله بِقَومٍ یَرفَعونَ حَجَرا فَقالَ : ما هذا ؟ قالوا : نَعرِفُ بِذاكَ اَشَدَّنا وَ اَقوانا . فَقالَ صلى الله علیه و آله : اَلا اُخبِرُ كُم بِاَشَدِّكُم وَ اَقواكُم؟ قالوا: بَلى، یا رَسولَ اللّه. قالَ: اَشَدُّكُم وَ اَقواكُمُ الَّذى اِذا رَضىَ لَم یُدخِلهُ رِضاهُ فى اِثمٍ وَ لا باطِلٍ وَ اِذا سَخِط لَم یُخرِجهُ سَخَطُهُ مِن قَولِ الحَقِّ وَ اِذا قَدَرَ لَم یَتَعاطَ مالَیسَ لَه بِحَقٍّ ؛
پیامبر صلى الله علیه و آله بر گروهى گذشتند كه سنگى را بلند مى كردند . فرمودند : این چه كارى است؟ گفتند : با این كار ، نیرومندترین و محكم ترینِ خود را مى شناسیم . فرمودند : آیا به شما خبر دهم كه محكم ترین و قوى ترینِ شما كیست؟ گفتند : بلى اى پیامبر خدا ! فرمودند : محكم ترین و قوى ترین شما ، كسى است كه هر گاه خشنود شود ، خشنودى اش او را به گناه و باطل نكشاند ، و هر گاه خشمگین شود ، خشمش او را از سخن حق ، بیرون نبرد ، و هر گاه به قدرت رسید ، آنچه برایش حق نیست، دست نزند.
(معانى الأخبار، ص 366)
14- خشم شیعه
امام على علیه السلام:
شیعَتُنَا المُتَباذِلونَ فى وِلایَتِنا، اَلمُتَحابّونَ فى مَوَدَّتِنا اَلمُتَزاوِرونَ فى اِحیاءِ اَمرِنا اَلَّذینَ اِن غَضِبوا لَم یَظلِموا وَ اِن رَضوا لَم یُسرِفوا، بَرَكَةٌ عَلى مَن جاوَروا سِلمٌ لِمَن خالَطوا؛ شیعیان ما كسانى اند كه در راه ولایت ما بذل و بخشش مى كنند، در راه دوستى ما به یكدیگر محبت مى نمایند، در راه زنده نگه داشتن امر و مكتب ما به دیدار هم مى روند. چون خشمیگین شوند، ظلم نمى كنند و چون راضى شوند، زیاده روى نمى كنند، براى همسایگانشان مایه بركت اند و نسبت به هم نشینان خود در صلح و آرامش اند.
(كافى، ج 2، ص 236، ح 24)
15- داروی خشم
امام على علیه السلام:
اَلحِلمُ یُطفى نارَ الغَضَبِ وَالحِدَّةُ تُؤَجِّجُ إِحراقَهُ؛ بردبارى آتش خشم را فرو مى نشاند و تندى آن را شعله ورتر مى كند.
(غررالحكم، ج2، ص 123، ح2063)
16- جواب نادان خشمگین کننده
امام على علیه السلام:
مَن غاظَكَ بِقُبحِ السَّفَهِ عَلَیكَ، فَغِظهُ بِحُسنِ الحِلمِ عَنهُ؛ هر كس با زشتىِ سبكسرى تو را خشمگین كرد تو با زیبایى بردبارى او را به خشم آور.
(غررالحكم، ج5، ص333، ح8620)
17- پاداش فروخوردن خشم
امام صادق علیه السلام:
ما مِن عَبدٍ كَظَمَ غَیظا إِلاّ زادَهُ اللّه عَزَّوَجَلَّ عِزّا فِى الدُّنیا وَالخِرَةِ؛ هیچ بنده اى خشم خود را فرو نخورد، مگر این كه خداوند عزّوجلّ بر عزّت او در دنیا و آخرت افزود.
(كافى، ج2، ص 110، ح5)
18- حسود، زود خشم
امام على علیه السلام:
اَلحَسودُ سَریعُ الوَثبَةِ، بَطى ءُ العَطفَةِ؛ حسود زود خشمگین مى شود و دیر كینه از دلش مى رود.
(بحارالأنوار، ج73، ص 256، ح29)
19- نفس پاکیزه با تسلط بر خشم
امام على علیه السلام:
جاهِد شَهوَتَكَ وَغالِب غَضَبَكَ وَخالِف سوءَ عادَتِكَ، تَزكُ نَفسُكَ، وَیَكمُل عَقلُكَ وَتَستَكمِلُ ثَوابَ رَبِّكَ؛ با هوا و هوس خود جهاد كن، بر خشمت مسلّط شو و با عادتهاى بد خود مخالفت كن تا نفست پاكیزه شود، عقلت به كمال برسد و از پاداش پروردگارت بهره كامل ببرى.
(غررالحكم، ج3، ص365، ح4760)
20- شناخت بردبار هنگام خشم
امام صادق علیه السلام:
ثَلاثَةٌ لاتُعرَفُ إِلاّ فى ثَلاثِ مَواطِنَ: لایُعرَفُ الحَلیمُ إِلاّ عِندَ الغَضَبِ وَلاَ الشُّجاعُ إِلاّ عِندَ الحَربِ وَلا أَخٌ إِلاّ عِندَ الحاجَةِ؛ سه كس اند كه جز در سه جا شناخته نمى شوند: بردبار جز در هنگام خشم، شجاع جز در جنگ و برادر جز در هنگام نیازمندى.
(بحارالأنوار، ج78، ص 229، ح9)
21- دست دادن مانع خشم
امام رضا علیه السلام:
تزاوَرُوا تَحـابـّوا و تَصـافَحُـوا و لا تَحـاشَمُـوا؛
به دیدن یکدیگر روید تا یکدیگر را دوست داشته باشید و دست یکدیگر را بفشارید و به هم خشم نگیرید.
(بحارالانوار، ج78، ص 347)
22- خشم مقدمه جدایی
امام على علیه السلام:
إِذَا اختَشَمَ المُومِن أَخَاهُ فَقَد فَارقَهُ ؛
به خشم درآوردن و شرمنده ساختن دوست، مقدمه جدایی از اوست.
(محاضرات، ج2، ص28)
23- بهترین مردم مقاوم هنگام خشم
امام على علیه السلام:
خَیرُ النّاسِ مَن اِن اُغضِبَ حَلُمَ وَ اِن ظُلِمَ غَفَرَ وَ اِن اُسىءَ اِلَیهِ اَحسَنَ؛
بهترین مردم كسى است كه اگر او را به خشم آورند، بردبارى نماید و چنانچه به او ظلم شود، ببخشاید و چون به او بدى شود، خوبى كند.
(غررالحكم، ج3، ص 430، ح 5000 )
24- نتیجه خشمگین نشدن
پیامبر صلى الله علیه و آله:
مَن دَفَعَ غَضَبَهُ دَفَعَ اللّهُ عَنهُ عَذابَهُ وَ مَن حَفِظَ لِسانَهُ سَتَرَ اللّهُ عَورَتَهُ؛
هر كس خشمش را برطرف سازد، خداوند كیفرش را از او بردارد و هر كس زبانش را نگه دارد، خداوند عیبش را بپوشاند.
(امالى طوسى ، ص 349، ح 721)
25- فروخورنده خشم، آقا و سرور
امام صادق علیه السلام:
ثَلاثٌ مـَن کـُنَّ فِیهِ کـانِ سَیِّـداً: کَظمُ الغَیظِ وَالعَفـوُ عَن المَسیىءِ والصِّله بِـالنَفـسِ وَالمـالِ؛
سه چیز است که در هـر که بـاشـد آقـا و سـرور است: خشـم فـرو خـوردن ،گذشت از بدکـردار، کمک و صله رحـم بـا جـان و مـال.
(تحف العقول، ص 317)
26- پاداش بازداشتن خشم در قیامت
امام باقر علیه السلام:
مَن کَفَّ غَضَبَهُ عن النّاس کَفَّ اللهُ عنهُ عَذابَ یومَ القِیامة؛
کسی که خشمش را از مردمان باز دارد خداوند نیز در روز قیامت عذابش را از او باز می دارد.
(جهادالنفس، ح532)
27- شتاب در خشم
امام على علیه السلام:
لا تَسرَعَنَّ إلَی الغَضَبِ فَیَتَسَلَّطَ عَلَیکَ بِالعِبادَةِ؛
هرگز در خشم گرفتن شتاب مکن چرا که به صورت عادت بر تو مسلّط می شود.
غررالحکم، ح687
28- پوشش نقص با کاهش خشم
امام صادق علیه السلام:
مَن کَفَّ غَضَبَهُ سَتَرَ اللهُ عَورَتَهُ؛
کسی که جلوی خشمش را بگیرد خداوند نقصها و کاستی های او را می پوشاند.
(جهاد النفس، ح 528)
29- پند پیامبرانه
امام صادق علیه السلام:
قالَ رَجُلٌ لِلنَّبی (ص): یا رَسُولَ اللهِ عَلِّمنی. فَقالَ : إذهَب فَلا تَغضَب؛
مردی به پیامبر اکرم(ص) عرض کرد: ای رسول خدا چیزی به من بیاموز، حضرت فرمود: برو و خشمگین مشو.
(جهاد النفس، ح 524)
