تبیان، دستیار زندگی

قرآن مجید كلام خداوند و كتاب دینی مسلمانان، بی گمان سنگ زیرین و محور بنیادین فرهنگ و تمدّن برجسته و با شكوه اسلامی است، و آثار مبارك و خجستهٔ آن در همهٔ ابعاد و اضلاع این فرهنگ فرخنده آشكار است. و نیز احادیث که جان مایه زندگی ما مسلمانان است نیز تاثیری شگرف بر شاعران بزرگ داشته که با یاری خدای بزرگ، و همت شما کاربران بزرگوار بتوانیم گوشه‌هایی از اثر گذاری‌های این كتاب عظیم آسمانی و احادیث معتبر را بر شعر و ادب پارسی بازنماییم.

مقام محمود (پایگاهی پسندیده)

این تركیب كه در این بیت‌ها آمده:

برگرفته از این آیهٔ شریفه است:«و مِنَ اللیل فَتَهَجّد بهِ نافِلةً لَكَ عَسی اَن یَبعَثَكَ رَبُّك مَقاماً مَحموداً؛ پاره ای از شب را به نماز و نیاز ـ كه نافلهٔ ویژهٔ توست ـ بیدارباش. باشد كه خدایت به پایگاهی پسندیده برافرازد»

نفس صبح

تركیب‌های اسمی: نفس صبح و دم صبح، نیز فعل‌های: صبح نفس زد، صبح دمید، صبح دم زد و... كه در بیت‌های زیر آمده‌اند:

آمد نفس صبح و سلامت نرسانید بوی تو نیاورد و پیامت نرسانید

زد نفس سر به مهر صبح ملمّع نقاب

خیمهٔ روحانیان كرد معتبر طناب

از صبا پرس كه ما را همه شب تا دم صبح

بوی زلف توهمان مونس جان است كه بود

به گمان بسیار، الهام گرفته ازاین تعبیر قرآنی‌اند: «والصبح اذا تنفّس؛ سوگند به صبح، آن گاه كه دم زند و بدمد».

و ان یكاد

این تعبیر رایج در فارسی كه در بیت‌های بسیاری از جمله این بیت حافظ:

حضور مجلس انس است و دوستان جمع‌اند

وان یكاد بخوانید و در فراز كنید

آمده است و كنایه از دعای چشم زخم است، آغازهٔ آیه زیر است كه برای دفع چشم زخم خوانده و نوشته می‌شود و در آن اشارتی هست به كسانی كه می‌خواستند به آسیب چشم زخم، پیامبر (ص) را از پا در آورند، و خداوند او را از چشم شوخ و شوم آنان پاس داشت:«وان یكاد الذین كَفَروا لیزلقونك بِابصارهم لَمّا سَمعوا الذكر…؛23 كافران چون قرآن را شنیدند، نزدیك بود تو را چشم زنند…».

ممنون بابت ایجاد این مبحث ارزشمند، واقعا باید سرچشمۀ این زیبایی ها رو تو قرآن جستجو کرد و بس.

سورۀ اخلاص رو هم به زیبایی ترجمه کردن :

سر آغاز گفتار نام خداست
که رحمتگر ومهربان خلق راست

بگو او خدائیست یکتا و بس
که هرگز ندارد نیازی به کس

نه زاد و نه زائییده شد آن اله
نه دارد شریکی خدا هیچگاه

ترجمه شعری:امید مجد

و سورۀ حمد نیز :

سر آغاز گفتار نام خداست
که رحمتگر ومهربان خلق راست

ستایش بود ویژه کردگار
که بر عالمین است پروردگار

که بخشنده و مهربان است نیز
بود صاحب عرصه ی رستخیز

تو را می پرستیم تنها و بس
نداریم یاور به غیر از تو کس

بشو هادی ما به راه درست
ره آنکه منعم ز نعمات توست

نه آنان که خشمت بر ایشان رواست
نه آنها که هستند گمره ز راست

ترجمه شعری: امید مجد

گفتنیه که آقای امید مجد، یک بار منظومه ای رو در ترجمۀ قرآن سرودن و برای بار دوم هم منظومه ای دقیق تر و یا ترجمه و ویرایشی جدید، منتشر کردن، ایشون نهج البلاغه و صحیفه سجادیه رو هم به شعر ترجمه کردن.

ممنونم شاهین جان
استفاده کردیم

شاید بتوان گفت؛ كمتر شخصیت شاعری را می توان یافت كه چون خیام نیشابوری در میان دو بی نهایت اظهار نظرهای متناقض گرفتار آمده باشد، گروهی خیام را كافر و ملحد و گروهی صوفی و زاهد گفته اند، دسته ای به شعر خیام در كنار شاهد و شراب و لب جوی و لب كشت مفتخر و بدو تأسی جسته اند و جماعتی از او فیلسوفی شكاك و متحیّر كه با دیده ی شك و تردید به همه هستی می نگرد ساخته اند و تلاش او را برای شناخت جهان جز به پوچی و بیراهه منتهی ندانسته اند. در بین شخصیت های قبل و بعد از خیام هیچ كس به اندازه او این چنین در معرض دو بی نهایت قضاوت قرارنگرفته است. در میان شعرای بزرگ پارسی گو فقط حافظ است كه كلمات و تركیبات خیام را تكرار كرده و بسط و گسترش داده است، امّا رندی حافظ در سخن، به ویژه در غزل و چیره دستی وی در رهایی از دام اظهار و نظر های صریح او را چنان جایگاهی بخشیده كه كسی را یارای تهمت كفر و الحاد به او نیست.

افكار و اندیشه های خیام نیشابوری آنچنان در لفافه كلامش پیچیده و هزارتای تو در تویی به وجود آورده است كه خاقانی شروانی در نامه ای به شروان شاه درباره ی او گفته است:
"هزار سال آسمان و دختران او باید بگردد تا از آسیاب دنیا یك دانه درشت بسان عمر خیام بیرون آید. "
قاضی جمال الدین قفطی قاضی مشهور مصر گفته است: "خیام از بیم تكفیر راهی مكه شد. "
و از سوی دیگر جارالله زمخشری، خیام را "شیخ الامام و فیلسوف دنیا " نامیده است.
این اظهارنظرهای متناقض مختص علمای اسلام نیست. بلكه دیدگاه های متناقض درباره خیام همچون خود او كه پیشگام همه شعرا و نویسندگان ادب فارسی به آن سوی مرزها گام نهاده و بخش هایی از ادب مغرب زمین را مسحور و متأثر خویش ساخته است، شامل می شود. ارنست رنان فیلسوف فرانسوی می گوید: "خیام، این رند هوشیار، برادر گوته است و نباید فراموش كردكه از جمله كافران بزرگوار دنیای اسلام است. "، دكتر فردریك روزن معتقد است كه: " خیام یعنی شراب "، الفرد تنی سون نیز خیام را " كافركبیر " می نامد.

از دی گذشت هیچ از او یاد مكن
فــردا كه نیامدست فــریاد مكــن
بـــرنامده و گذشتــه بنیاد مك
حالی خوش باش و عمر بر باد مكن
قرآن كریم می فرماید:
لِكَیلا تأسَوا عَلی مافاتكم. ( این را بدانید تا هرگز برآنچه از دست شما رود دلتنگ نشوید.)
و نیز شعری منصوب به امیرمؤمنان است كه:
مافاتَ مَضی و ماسئاتیكَ فَأَین
قُم فاغتِنمِ الفُرصَهَ بَینَ العَدَمَینِ
آن چه كه گذشت، تمام شد و آن چه كه می آید كجاست ؟ برخیز و فرصت را میان دو نیستی غنیمت شمار.
و نیز در حدیث دیگری از آن حضرت است كه:
یابن آدَم لا تَحمِل هَمَّ یَومِك الَّذی لَم یاتِكَ عَلی یَومِكَ الَّذی قداتاكَ. ( ای پسرآدم اندوه روز نیامده رابر روز آمده ات افزون مكن.)
علاوه بر رباعی بالا موارد دیگری نیز در میان رباعیات خیام یافت می شود كه قابل انطباق با این مضمون است، از آن جمله:
ای دل غم این جهان فـــرسود مخور
بیهـــوده نه‌ای غمان بیهوده مخور
چون بود و گذشت و نیست نابوده پدید
خوش باش و غم بوده و نابوده مخور