تبیان، دستیار زندگی

تا حالا فکرش رو کردید چه حقوقی به گردنتون گذاشتن؟


ادای یه حق چقدر میتونه لازم باشه؟


آیا ادای حق کار سختیه؟


تا حالا رساله حقوق امام سجاد(ع) رو یه ورق زدی؟

حقوق اخلاقی و اجتماعی

43- حق بزرگترها .

و أما حـق الکبیـر فإن حقـه توقیـر سنه  و إجلال اسلامه إذا کان من أهل الفضل فى الاسلام بتقدیمه فیه و ترک مقابلته عند الخصام ولا تسبقـه إلى طریـق ولا تؤمه فى طریـق ولا تستجهلـه وإن جهـل علیک تحملت وأکرمته بحـق اسلامـه مـع سنه فانما حق السن بقدر الاسلام ولا قوة الا بالله .

اما حق بزرگتر بر تو آنست که او را به خاطر سنش احترام نمائی و چنانچـه فضل و سابقه در اسلام دارد مورد تکریم و تجلیلش قرار دهی و بر خود مقـدم داری و اگر با تو به منازعه پرداخت با او مقابله نکنی و اگر در راهی همراه بودید؛ از او سبقت نگیری و پیش روی او حرکت نکنی و چنانچه به مطلبی جاهل بود ؛جهلش را به رخش نکشی و اگر او ترا جاهل خواند تحمل نموده به خاطر اسلام و سنش گذشت کنی؛ زیرا حق سن باندازهء حق سابقه در اسلام است و قوتی نیست مگر به خداوند متعال .

44- حق کوچکترها .

وأما حق الصغیر فرحمته و تثقیفه و تعلیمه و العفوعنه و السترعلیه و الرفق به و المعونة له والسترعلى جرائر حداثته فإنه سبب للتوبة والمداراة له وترک مماحکته فإن ذلک أدنى لرشده .

اما حق کوچکتر بر بزرگتر آنست کـه نسبت بـه او مهربان بوده در تربیت و تعلیم او بکوشد ؛ خطاهایش را نادیده گرفته عیبش را بـر او بپوشاند ؛ با او بـه مدارا رفتار نموده و در مشکلات کمکش نماید ؛ و چون بـه خاطر حداثت سن و جوانی؛ اعمال و حرکات نا بخردانهء از او سرزند ؛ مستور نگه دارد زیرا که سبب توبه او خواهد شـد و با او نزاع و مخاصمه نکند که مانع رشد او می شود .

45- حق کسیکه از تو کمک می خواهد .

وأما حق السائل فإعطائه اذا تهیأت صدقة وقدرت على صد حاجته والدعاء لـه فیما نزل به والمعاونة له على طلبته وإن شککت فى صدقه و سبقت إلیه التهمة لـه و لم تعزم على ذلک لم تأمن أن یکون من کید الشیطان أراد أن یصدک عن حظک  و یحول بینک و بین التقرب الى ربک و ترکته بستره ورددته ردا جمیلا وإن غلبت نفسـک فى مره وأعطیته على ما عرض فى نفسک منه فإن ذلک من عزم الامور .

اما حق کسیکه از تو کمک می خواهـد آنست که اگـر در قدرت و توانت هست برای رفع نیازش اقدام نموده و حاجتش را برآورده سازی ؛ اگر صدقهء آماده داری به او عطا نموده و برای رفع گرفتاریش در حقش دعا کن ؛ چنانچه در صدق گفتارش شک و تردید در دلت پیدا شد و گمان بردی که دروغ می گوید پس به این شک وگمان اعتناء ننموده و بدان که بعید نیست ؛ این شک و گمـان از وسوسه های شیطان باشد کـه می خواهد ترا از این ثواب محروم نموده و مانع تقرب تو به پروردگارت شود .

پس اگر چیزی به او ندادی ؛ محترمانه و بدون آنکه خوارش کنی با سخنان زیبا و نرم که او را آزرده خاطر نسازد جوابش کن .

چنانچه بر شکت غالب آمدی و علی رغم آنچه در دلت گذشته است کمکش نمودی بدان که این از کارهای مهم و قابل اطمینان است .

46- حق کسیکه تو از او کمک میخواهی .

وأما حق المسئول فحقه إن اعطى قبل منه ما اعطى بالشکر له و المعرفة لفضلـه و طلب وجه العذر فى منعه وأحسن به الظن واعلم أنه إن منع ( فماله) منع وأن لیس التثریب فى ماله ؛ وإن کان ظالما فإن الانسان لظلوم کفار .

اما حق کسیکه از او کمک خواسته ای پس حق او آنستکه؛ اگر چیزی تـرا عطا

کرد با تشکر و سپاس و قدر دانی بپزیری و اگر نخواست کمکت کند نسبت به او گمان بد پیدا نکن بلکه برایش عذری در ذهنت جستجو نموده و منعش را حمـل بر آن کـن و حسن ظن داشته باش و بدان که اگر او ترا منع کرده ؛ازمال خودش به تو نداده است و کسی را به خاطر اینکه مالش را به دیگری نمیدهد ؛ ملامت و سرزنش نمی کنند ؛ و اگر با این کارش ظلم نموده است؛ پس انسان بسیار ظالم و کفران کنندهء نعمتهای خداوند متعال است .

47- حق کسیکه سبب خوشحالی تو شده است .

وأما حق من سرّک الله به وعلى یدیه؛ فإن کان تعمدها لک حمدت الله اولا ثم شکرته على ذلک بقـدره فى موضع الجزاء و کافأته على فضل الابتداء وأرصدت له المکافأة و إن لم یکن تعمدها حمدت الله و شکرته وعلمت أنه منه ؛ توحّّـدک بها وأحببت هذا إذا کان سببا من أسباب نعم الله علیک وترجوله بعد ذلک خیرا فإن أسباب النعم برکة حیث ماکانت و إن کان لم یعتمد ولا قوة الا بالله .

اما حـق کسیکه خداوند او را سبب سـرور و خوشحـالی تـو قـرار داده است پس اگر با آگاهی و خواسته خودش ترا مسرور نموده است خداوند را ستایش نمـوده و بعد از حمد و ثنای الهی از آن شخص به اندازهء ارزش کارش قـدر دانی کن ؛ زیرا که که برتری عمل او از آنجهت است که اول اقدام نموده است ؛مراقب باش تا تو نیز در او سبب سرور و خوشحالیش شوی .

و اگر ناخود آگاه و بدون قصد سبب شده است ؛  خـدای را سپاسگزار باش و بدان کـه این نعمت از ناحیهء اوست که ترا بـه آن اختصاص داده است ؛ و شخصی را کـه سبب سرور تو شده است دوست بدار چون سببی از اسباب نعمتهـای خداونـد است و برای

او طلب خیر کن زیرا که اسباب نعمت هرجا باشد مایهء برکت است ؛اگرچه بـدون قصد باشد و قوتی نیست مگر به خداوند متعال .

48- حقی کسیکه بسبب او نکبتی به تو رسیده است .

وأما حق من ساءک القضاء على یدیه بقول او فعل فإن کان تعمدها کان العفـو اولى بک لما فیـه له مـن القمع و حسن الادب مع کثیر أمثالـه مـن الخلـق فإن الله یقـول : (وَلَمَنِ انْتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهِ فَأُولَئِکَ مَا عَلَیْهِمْ مِنْ سَبِیلٍ ـ الى قوله ـ :  مِـنْ عَزْمِ الْأُمُورِ) و قال عـزّوجـل : ( وَإِنْ عَاقَبْتُمْ فَعَاقِبُـوا بِمِثْلِ مَا عـُوقِبْتُمْ بِـهِ وَلَئِنْ صَبَرْتُـمْ لَهُـوَ خَیْرٌ لِلصَّابِرِینَ) هذا فى العمد ؛ فإن لم یکن عمدا لم تظلمه بتعمد الا نتصار منه فتکون قد کافأته فى تعمد على خطأ ؛ ورفقت به ورددته بألطف ما تقدرعلیه ولا قوة الا بالله .

اما حق کسیکه بخاطر گفتار یا رفتارش ؛سبب نکبت و گرفتاری تو شده است آنستکه اگر از روی عمد و آگاهی بتو ضرر رسانیده است بهتر آنست که او را ببخشی زیرا عفو موجب می شود که از این کار در آینده دست بر دارد و با خلق خدا مودبانه و بدون آزار برخورد نماید زیرا خداونـد متعال می فرمایـد :  ( و کسی کـه بعد از مظلوم‏ شدن یاری طلبد، ایرادی بر او نیست ؛ایراد و مجازات بر کسانی است که بر مردم ستم می کنند و در زمین به نا حــق ظلم روا می دارند برای آنان عـذاب درد ناکی است ؛ اما کسانی که شکیبائی و عفو کنند ؛این از کارهای پر ارزش است [شوری 41/43] ) . و هم چنین می فرمایـد : ( و هرگاه خواستید مجازات کنید؛ تنها به مقـداری که بـه شما تعدی شده کیفر دهید ! و اگـر شکیبائی کنیـد این کار برای شکیبایان بهتر است [نحـل 126] ) .

این در صورتی است که عمدی در کار باشد .

اما اگر ضرری که به تو رسیده است غیر عمدی بوده باشد؛از ستم بر او به نیت انتقام پرهیز کن تا ضرر عمدی به کسی که از روی خطا مرتکب عملی شده است نرسانی . بلکه با او به رفق و مدارا رفتار کن؛ و خطایش را با مهربانی و لطفی کـه در توان داری پاسخ بده ؛ وقوتی نیست مگر به خداوند متعال .

49- حق همه مسلمانان به طور عموم .

وأما حـق اهل ملتک عامة فإضمار السلامة ونشر جناح الرحمة والـرفق بمسیئهم و وتألفهم واستصلاحهم وشکرمحسنهم إلى نفسه وإلیک فإن احسانه الى نفسه احسان إلیک إذا کف عنک أذاه و کفاک مؤونتـه و حبس عنک نفسه فعمهم جمیعا بدعوتـک  و انصرهم جمیعا بنصرتـک وأنزلتهـم جمیعـا منک منازلهـم ؛ کبیرهـم بمنزلـة الوالـد و صغیرهم بمنزلة الولد و أوسطهم بمنزلة الاخ ؛ فمن أتاک تعاهدته بلطف و رحمة  ؛ وصل أخاک بما یجب للأخ على أخیه .

اما حق همهء مسلمانان بر تو آنست که در دل نسبت به آنان کدورتی نداشته باشی و بالهای مهربانی و لطفت را بر سر خطاکاران ایشان بیفشانی و به جهت اصلاح و ایجاد الفت بیـن آنها و خـود بکوشی و شکـر و سپاست را از نیکـوکاران آنها دریـغ نداری ؛ کسانی که احسان و نیکی آنها برای خــود شان و بـرای تست ؛زیرا که احسان آنها به خود شان احسان بتو نیز هست وقتیکه آزاری بتـو نرسانند و تـرا گرفتار دفع آن آزار نکنند و خود را از آسیب رساندن بتو دور نگه دارند .

پس برای همهء مسلمانان دعا کن و به یاری همـهء آنها بشتاب و همـه را در مراتبی که دارند مورد عنایت و تکریم قرار ده .

50- حق غیر مسلمانانی که در حال جنگ با مسلمانان نباشند .

وأما حق اهل الذمة فالحکم فیهم أن تقبل منهم ما قبل الله وتفى بما جعل الله لهم من ذمته وعهده وتکلهم الیه فیما طلبوا من أنفسهم وأجبروا علیه وتحکم فیهم بما حکم الله به على نفسک فیما جرى بینک (وبینهم) من معاملة ولیکن بینک وبین ظلمهم من رعایة ذمة الله والوفاء بعهده وعهد رسول الله صلى الله علیه واله حائل فانه بلغنا أنه قال : " من ظلم معاهدا فأنا خصمه " فاتق الله و لا حول ولا قوة الا بالله .

اما حق کسانیکه مسلمان نیستند ؛و در هر حال جنگ با مسلمانها هم نیستنـد و شرایط زندگی در مملکت اسلامی را پزیرفته اند ؛ آنست که بپزیری از آنان چیزی را که خدا پزیرفته است و وفا کنی بـه عهـد و پیمانی که بین آنها و دولت اسلامی منعقـد شده است و مزاحم آنان در آنچه که از خود شان میخواهند و به آنچه که مجبور به آن هستند نشوی ؛وحکم کن در آنها همانگونه که خداوند بر تو حکم نموده است ؛در آنچه واقع می شود بین تو وآنها از معامله ؛ و حائل و پرده قرار بـده بین خـود و بین ظلم به آنها پیمان خداوند و وفا به عهد خدا و رسول خدا را ؛ زیرا از پیامبر صلی الله علیـه و اله و سلم بما رسیده است که فرمود : کسیکـه کافـرذمی و معاهد را مورد ظلـم قرار دهد من خصم او خواهم بود . پس تقوای الهی را پیشه کن و قوتی نیست مگر به خداوند متعال .

فهذه خمسون حقا محیطا بک لا تخرج منها فى حال من الا حوال یجب علیک رعایتها والعمل فى تأدیتها والا ستعانة بالله جل ثنائه على ذلک ولا حول و لا قوة الا بالله والحمد لله رب العالمین

این پنجاه حقی است که تر احاطه کرده است و از این حقوق در هیچ حالی از احوال خارج نیستی ؛ برتو واجب است رعایت این حقوق و تلاش برای ادای آن و طلب مساعدت و کمک از خداوند متعال بر رعایت این حقوق ؛ و نیست قوتی مگر به خداونـد متعال و حمد و سپاس مخصوص آن ذات مقدس است .

عمرم تما م گشت زهجران روی تو                          ترسم شها بخاک برم آرزوی تو

آنگه (که) روی ماه توازدیده شد نهان                       عشاق را همیشه بود دیده سوی تو

دامن پر استاره کنم شب زاشک چشم                   چون بنگرم به ماه وکنم یاد روی تو

گردش بباغ بهر تماشای گل بود                              گلهای باغ را نبود رنگ وبوی تو

تاکی زهجر روی توسوزیم همچو شمع                     شبها بیاد روی تو وگفتگوی تو

رحمی بحال شاهد از پا فتاده کن                           تاکی به هر دیار کند جستجوی تو---

اثرطبع حسین آستانه پرست-به نقل از کتاب سرودهای مهدی -ص ۴۶- انتشارات قلم قم-گردا>رنده حسین حقجو----