تبیان، دستیار زندگی

مرجعی که می‌خواست فتوای تحریم ارتزاق دولتی حوزه‌های علمیه را صادر کند

ایشان از همان زمان که شرح تحریرالوسیله را در یزد در سال ۵۰ و ۵۱ آغاز کردند، می‌بینیم از همان زمان که هنوز مسئله پیروزی انقلاب هم مطرح نبود، ایشان در کتاب‌هایشان آراء بزرگان را مطرح می‌کردند و خلاصه اینکه یک سنگر بزرگی بود برای دفاع از افکار علمی امام و برای تقویت افکار امام و در عین حال یک مرکز ثقل و یک سنگری بود برای تحکیم مبانی سیاسی امام در حوزه.
یادم می‌آید امام (رضوان‌الله تعالی علیه) که به رحمت خدا رفتند، ایشان در فیضیه در یکی از مراسم امام سخنرانی کردند و یکی از مطالبی که در آن سخنرانی فرمودند این بود که خطاب کردند به برخی از کسانی که آن زمان در حوزه از مخالفین بودند و گفتند: فکر نکنید با رفتن امام انقلاب در حوزه خاموش خواهد شد، فکر نکنید که امام از دنیا رفت و شما بتوانید مسیر سیاسی حوزه راتغییر دهید، تا من هستم و تا شاگردان قوی و برجسته امام حضور دارند ما اجازه نخواهیم داد که افکار سیاسی امام در حوزه خاموش شود.
 

* آیا در شهرهای دیگر هم مرکز فقهی شعبه دارد؟
- مرکز فقهی مشهد، مرکز فقهی افغانستان، که من در همین جا عرض کنم در همین سال ۲ هزار طلبه در امتحانات نهایی افغانستان شرکت کرده بودند که از میان آنان ۲۲ طلبه به عنوان ممتاز شناخته شده بودند که از این ۲۲ نفر ۱۲ نفر مربوط به مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در افغانستان بودند.
ما بعد از ارتحال ایشان مرکز فقهی مالزی و اندونزی و این اواخر مرکز فقهی لندن را راه‌اندازی کردیم.
در مرکز فقهی لندن تاکنون ۲ کتاب که یکی مربوط به موضوع عدم تحریف قرآن است به زبان انگلیسی با کیفیت بسیار مناسب چاپ شد، و الان بحث دیگری که در دست نشر دارند همین تلقیح مصنوعی است که الان جامعه بشری به آن نیاز دارد و مباحث دیگری که به آن نیاز هست.
اینها به لطف خدا و آن اخلاصی که ایشان در شروع کار داشت کار ساز بود و روز به روز می‌بینیم که در حال توسعه پیدا کردن است افرادی بعد از ارتحال ایشان معتقد بودند که این مرکز فقهی خاموش خواهد شد. اما من به شما عرض کنم این ساختمان جدیدی که بعنوان مرکز فقهی ائمه اطهار است جزو بهترین بناهای علمی کشور است بعد از فوت ایشان ۳ نفر از مقلدین ایشان این ساختمان را تکمیل کردند که خداوند به آنان خیر بدهد.
افرادی بودند که فکر می‌کردند یا می‌خواستند که این مرکز خاموش شود اما روز به روز این مرکز دارد آثار بیشتری را از خودش به جای می‌گذارد و امید داریم در آموزش و پژوهش بیشتر موفق شویم.

* آیا مرکز فقهی همانطور که از اسم آن فهمیده می‌شود مختص به فقاهت است یا سایر رشته‌های علوم دینی هم مورد توجه است؟
- در این مرکز فقهی، علاوه بر کارهای فقهی برخی از مباحثی که مربوط به اعتقادات است خصوصا بحث امامت مورد اهتمام است و بیش از ۱۰ سال است که افرادی در این مرکز در بحث امامت کار کرده‌اند تخصص پیدا کردند، پژوهش‌هایی دارند، بیش از ۵۰ پژوهش فقط در بخش اعتقادی ما امروز هست.
* آیا کارهای فرهنگی هم انجام می‌دهید؟
- بخش فرهنگی دفتر مرحوم آیت‌الله العظمی فاضل یکی از بخش‌های فرهنگی موفق بوده و بعد از ارتحال ایشان کماکان دارد ادامه می‌دهد. مرحوم آیت‌الله العظمی فاضل بر حسب آن بینش و منشی که از امام فرا گرفته بودند، توجه به جوانان در جامعه داشتند، ایشان می‌فرمودند معنی ندارد یک مرجع توجهی به نیازهای جوانان نداشته باشد، لذا دستور فرمودند یک بخش فرهنگی درست شد، ما کتابهای زیادی را در این بخش فرهنگی که مناسب با نیازهای جوانان باشد و پاسخ سوالات جوانان را بدهد منتشر کردیم.
مشکل حجاب مورد توجه بزرگان قرار گرفته بود. کتابی را در این زمینه با عنوان پرسمان حجاب در تهران منتشر کردیم در ۲۰۰ هزار نسخه و در بیمارستانها، وزارتخانه‌ها، دانشگاهها و… بین خواهران تقسیم شد و در مسابقه شرکت کردند و آثار بسیار خوبی هم داشت.

* از ساده زیستی و اخلاص مرحوم آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی بسیار شنیده‌ایم. این ویژگی امروز می‌‌تواند برای همه الگو باشد. در این زمینه هم خوبست نکاتی بفرمائید.
- ایشان یک مرجعی بود جامع‌الاطراف، یک مرجعی بود که هم در حوزه دیدگان همه به او دوخته شده بود و هم در جامعه عموم مردم قلوب همه متوجه او بود. در عین اینکه با تمام امکاناتی که ایشان داشت. یک مرجعی بود بسیار ساده زیست و از خودش هیچ چیزی نداشت که به جای بگذارد که به ورثه برسد. الان چهار سال است که از ارتحال ایشان می‌گذرد، فرزندان ایشان هنوز ننشسته‌اند دور هم برای اینکه موضوع ندارد، مالی وجود ندارد که بخواهد تکلیف آن روشن شود. ایشان فرموده هر چه از من مانده مربوط به بیت‌المال است و یا در شهریه باید صرف شود یا در مرکز فقهی و اختیارش را هم به این حقیر دادند بعنوان وصی ایشان. ساده زیستی ایشان، اخلاق ایشان، رفتار ایشان، طوری با طلبه‌ها ایشان رفتار می‌کرد که هر طلبه‌ای احساس دوری نداشت از ایشان و احساس می‌کرد به ایشان خیلی نزدیک است، احساس می‌کرد که می‌تواند هر حرفی دارد با ایشان مطرح کند. مطالب محرمانه‌اش را می‌آمد با ایشان مطرح می‌کرد. کاملا حالت پدرانه داشت برای طلاب، برای مردم. گروههای سیاسی مختلف در جامعه به ایشان توجه داشتند، اینطور نبود که ایشان خودش را در یک جناح محدود کند و افکار و رفتارش را به یک جناح معطوف کند جناحهای سیاسی مختلف کشور، آنهایی که در اصل انقلاب و قانون اساسی و رهبری مشترک بودند همه با ایشان ارتباط داشتند. مسائلشان را می‌آمدند با ایشان مطرح می‌کردند و از ایشان راه کار می‌خواستند.
واقعا یک شخصیتی بود که امید بود و پناه بود برای همه این گروهها، همه افراد، همه اشخاص. توجهی که نسبت به ائمه ‌طاهرین(ع) داشت. موقعی که داشتیم اساسنامه همین مرکز فقهی را می‌نوشتیم به ایشان عرض کردم اسم مرکز را بگذاریم مرکز فقهی آیت‌الله العظمی فاضل، فرمودند خیر،‌ به من چه ارتباطی دارد، اینجا را بگذارید مرکز فقهی ائمه‌اطهار(ع). ما به دنبال این هستیم که فقه ائمه اطهار(ع) را ترویج کنیم.
مکرر مسئولین مرکز فقهی که خدمت ایشان می‌رسیدند، می‌فرمودند حواستان باشد، من اینجا را درست نکردم که برای من تبلیغ شود،‌ یا از من یاد شود، این برای تربیت فضلا و طلاب است که بحمدالله آن نیت خالصی هم که ایشان داشتند،‌ این به نتیجه رسیده و امروز می‌بینیم نتایجش را. نسبت به حضرت زهرا(س) بی‌اختیار بود ایشان،‌ پیامهایی را که راجع به حضرت زهرا(س) می‌دادند، می‌فرمودند به مسئولین صداوسیما زنگ بزنید از قول من بگوئید حتما باید در صداوسیما خوانده شود. باید احیا کنیم عزاداری حضرت زهرا(س) را. تلاش کردند، واقعا ایشان احیاگر فاطمیه است یکی از کسانی که نقش اساسی در احیاء‌ فاطمیه داشت ایشان بود و خوب این سبب شد که در روز شهادت حضرت زهرا هم آن تشییع میلیونی که به گفته مسئولین استان حدود ۲ میلیون از شهرهای مختلف در مراسم تشییع ایشان شرکت کردند. این جزایی بود که برای ایشان قرار داده شده بود.
یکی از علما چندی پیش ایشان را در خواب دیده بود،‌ در عالم رویا دیده بود که در یک باغ بسیار مفصلی ایشان دارد قدم می‌زند. گفت رفتم خدمت ایشان سلام کردم، گفتم آقا شما اینجا چه کار می‌کنید؟ فرمودند این باغ مال من است این باغ را مادر سادات حضرت زهرا(س) به من داده است. خوب این کسی که عمر خود را برای ولایت گذاشت و اینطور هم به او جزا داده می‌شود. امیدوارم خداوند ایشان را با فاطمه‌زهرا(س) و پیامبر و آل پیامبر محشور کند.

*از سال‌های آخر عمرشان بگوئید، از دغدغه‌هایشان و از نگرانی‌هائی که داشتند و ابراز می‌کردند.
- یکی از دغدغه‌‌هایی که در همین سالهای آخر داشتند، این بود که می‌فرمودند یک جریانی در زیر چتر دین و حتی در زیر چتر ولایت به دنبال تضعیف مرجعیت و روحانیت است افرادی که مدعی‌اند دین را از مراجع موجود،‌ از بزرگان موجود خیلی بهتر شناخته‌اند و مدعی‌اند که حوزه و روحانیت و مرجعیت و دین را به نحو صحیح به مردم معرفی نکرده‌اند، ایشان می‌فرمودند من ملاحظه می‌کنم این فکر دارد گسترش هم پیدا می‌کند (این قضیه مربوط به ۶ سال پیش است) و می‌فرمودند این نه فقط برای انقلاب و نظام ضربه بزرگی خواهد بود،‌ بلکه برای اسلام و روحانیت ضربه بسیاری بزرگی است. در همان زمان در ملاقاتهایی هم که برخی از مسئولین خدمتشان می‌رسیدند، ایشان بصورت روشن‌تر این تهدید را تبیین می‌کردند و چنین اعتقادی را داشتند، البته در قبل از پیروزی انقلاب گروهی بود که امام(ره) تخطئه کردند آن گروه را، آن گروه مدعی ترویج امام زمان(عج) بودند اما یکی از سیاستهای اصلی‌شان مخالفت با مرجعیت بود، ایشان این دغدغه جدی را داشتند و تا روزهای آخر هم نسبت به این مسئله نگران بودند و هشدار می‌دادند.

* درباره چگونگی آینده حوزه‌های علمیه چه نظری داشتند؟
- یکی از دغدغه‌های بسیار مهم ایشان این بود که حوزه باید از همه جهات مستقل باشد، خصوصا از جهات مالی نباید ارتزاقی از دولت داشته باشد،‌ مثلا در حوزه ۱۰ سال پیش دولت آن زمان یک بودجه‌ای را برای بیمه و خدمات درمانی در اختیار حوزه قرار داده بود، ایشان از همان زمان با همین مطلب هم مخالف بودند و حتی در یک جلسه‌ای که بعضی از اعضاء ‌شورای عالی سیاستگذاری حوزه خدمت ایشان رسیدند، ایشان فرمودند که بودجه نگیرید از دولت، درست است که یک مشکلاتی وجود خواهد داشت اما گرفتن بودجه سبب می‌شود که عزت روحانیت پایمال شود، استقلال روحانیت از بین برود، اگر روحانیت با مشکلات حیات خودش را حفظ کند این اولی است از اینکه بخواهد بخاطر یک خدماتی با یک بیمه‌ای بیاید و عزت هزار ساله خودش را از بین ببرد. البته این نظر ایشان بود،‌ می‌فرمودند این منتهی می‌شود به اینکه استقلال حوزه از بین برود و می‌فرمودند نباید تفکیک هم بکنیم و بگوئیم آنچه مربوط به شهریه طلاب است از دولت استفاده شود که الحمدلله باید بگویم که تا بحال هم طلبه ما بعنوان حقوق‌بگیر از دولت نیستند و حقوق طلاب را مراجع معظم پرداخت می‌کنند ولی ایشان با اینکه در سایر امور هم از طرف دولت پولی به حوزه داده شود مخالف بودند و این را مضر برای حیات و استقلال حوزه می‌دانستند. و حتی من این را عرض کنم ایشان در سالهای آخر در ذهنشان بود که فتوا به تحریم این مسئله بدهند که دیگر مجالی نشد.
ایشان بر همان مبنای امام معتقد بودند که مراجع و روحانیت باید در همه امور سیاسی جامعه حضور فعال داشته باشند به همان نحوی که امام معتقد بودند،‌ جدایی روحانیت از جامعه و سیاست را هم به ضرر خود روحانیت می‌دانستند و هم به ضرر دین مردم، مصالح مردم،‌ شما ببینید امروز به برکت ولایت فقیه یک استقلالی در کشور داریم، کشور ما تحت نفوذ بیگانگان و مستکبران و استعمارگران نیست، کشور روی پای خودش دارد حرکت می‌کند و ولی‌فقیه در رأس همه چیز مصالح مردم و مصالح دین را درنظر می‌گیرد و حرکت می‌کند، معتقد بودند که روحانیت نباید خودشان را از قضایا و حوادث جدا بکنند و حرکت خودشان هم همین را شاهد و گواه است.

* از اینکه فرصت خوبی در اختیار ما گذاشتید و به سئوالهای متعدد ما جواب دادید سپاسگزارم.
- من هم از شما ممنونم.
مصاحبه‌کننده – محمد عطائی – قم

*یکی از ویژگی‌های برجسته مرحوم آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی، تلاش برای حفظ افکار علمی و سیاسی امام خمینی در حوزه علمیه و مرکز ثقلی برای تحکیم مبانی امام بود.
* آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی، جامع افکار فقهی و اصولی نجف و قم بود.
* بعد از رحلت امام هم آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی به حراست از افکار امام اهتمام خاصی داشتند بطوری که دریک سخنرانی در فیضیه خطاب به مخالفین گفتند: فکر نکنید با رفتن امام شما می‌توانید مسیر سیاسی حوزه را تغییر بدهید،‌ تا من هستم و تا شاگردان امام حضور دارند اجازه نخواهیم داد افکار سیاسی امام در حوزه خاموش شود.
* صدور بیانیه مهم درباره غیرقابل لغو بودن حکم امام درباره سلمان رشدی مرتد از اقدامات مهم آیت‌الله العظمی فاضل برای خنثی کردن یک توطئه بزرگ بود.
* مهمترین دغدغه مرحوم آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی،‌ وضع معیشتی مردم بود.
* از تهمت‌هائی که به بعضی از مسئولین خدوم و پرسابقه انقلاب زده می‌شد ابراز نگرانی می‌کردند و می‌فرمودند اینها مقدمه است برای ضربه زدن به اصل نظام و دشمن دنبال همین است
* می‌گفتند یکی از سیاست‌های مدعیان ترویج امام زمان(ع) مخالفت با مرجعیت است و تا روزهای آخر این دغدغه را داشتند
* آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی معتقد بودند حوزه‌های علمیه باید از نظر مالی مستقل باشد و ارتزاق دولتی نداشته باشد تا عزت و استقلال روحانیت پایمال نشود

منبع: روزنامه جمهورری اسلامی

منبع :روات حدیث