بسم
الله الرحمن الرحیم
کواکبی در کتاب ام القری از یک جمعیت
اسلامی سخن می‌دارد که در مکه برپا شده است و در آن از هر کشور اسلامی یک یا چند
مسلمان شرکت جسته‌اند ریاست این جمعیت بر عهده یک تن مکی است و دبیر کل آن سید
فراتی(کواکبی) است و همه ایشان بر سر راه خود به سوی حج در مکان دلگشایی در مکه
گرد آمده‌اند و درباره حال مسلمانان سخن پیوسته‌اند.
آیا این جمعیت حقیقتی هم داشته یا تنها
بر ساخته خیال است؟ او خود می‌گوید این جمعیت واقعیت هم داشته است ولیکن قوه خیال
آنرا تکمیل کرده است. به هر حال جمعیت تشکیل می‌شود و رئیس شیوه بحث را توضیح می‌دهد
و بیان می‌دارد که جلسه سری است زیرا هر یک از آنها می‌خواهند آنچه در دل دارند
آشکارا بگویند و در این راه بویژه اختلاف مذاهب را به یک سو نهند چه شیعه و سنی یا
شافعی و حنفی بودن مطرح نیست همه مسلمانند. آنگاه بیان می‌کنند که از یأس و نومیدی
برکنار باید بود و همه باید هم خود را معطوف به اصلاح سازند زیرا امت‌هایی مانند
رومیان، یونانیان و ژاپنی‌ها نیز پس از ضعف کامل توانستند مجد و عظمت گذشته خود را
بازیابند. خصوصا اینکه ظواهر امر نشان می‌دهد که زمانه عوض شده و نشانه‌هایی از
صحت و سلامت در مسلمانان پیدا شده است و از بزرگترین این نشانه‌ها همانا برپا شدن
همین جمعیت است پس برنامه جمعیت نوشته می‌شود و آن برنامه در بحث از دردهای
مسلمانان و ریشه‌ها و سرانجام درمان آنها خلاصه می‌شود.
رئیس می‌گوید بارزترین نشانه بیماری
مسلمانان سستی آنهاست و آن بیماری بیماری عام اقطار اسلامی است و از این
بیماری یا عارضه جز افراد نادری هیچکس سالم نمانده است چنانکه دو ناحیه دو اقلیم
یا دو قریه یا دو خانه در ناحیه‌یی نمی‌توان یافت که ساکنان یکی از آنها مسلمان و
دیگری غیر مسلمان باشد و در آنجا نشاط و نظم و اندیشه مسلمانان در همه فنون و
فضایل از همسایگان خود کمتر نباشد با آنکه مسلمانان از دیگران بویژه در داشتن
مزایای اخلاقی مانند امان، شجاعت و سخاء متمایز بوده‌اند به نحوی که برخی از نکته‌گیران
گمان برده‌اند که اسلام و نظام یا قانون با هم جمع نمی‌شوند حال باید دید سبب چیست؟
- عضو هندی می‌گوید: که با وجود تسلیم
بودن به آنچه رئیس گفت می‌خواهد برخی حالات را که مسلمانان در آنها از برخی
همسایگان خود مانند وثنی‌های هندی صابئین عراق و جز آنها بهتراند استثناء کند.
رئیس نیز با رأی او سازگاری می‌نماید و بر دقت نظر او سپاس می‌گوید آنگاه چون وجود
عارضه یا بیماری را مسلم داشتند می‌پردازند به اینکه اسباب علاج چیست و در این
باره هر کدام راهی و مذهبی ارائه می‌دهند
تاریخ نهضتهای دینی سیاسی معاصر نوشته دکتر علی اصغر حلبی
