به نام خدا
السلام علیك یا ابا عبدالله الحسین(ع)
سلام
الْحَمْدُ للَّهِ رَب الْعَالَمِینَ
ستایش مخصوص خداوندى است كه پروردگار جهانیان است .
سوره مباركه حمد آیه 2
بعد از ((بسم الله )) كه آغازگر سوره بود، نخستین وظیفه بندگان آنست كه به یاد مبدء بزرگ عالم هستى و نعمتهاى بى پایانش بیفتند، همان نعمتهاى فراوانى كه سراسر وجود ما را احاطه كرده و راهنماى ما در شناخت پروردگار و هم انگیزه ما در راه عبودیت است .
انگیزه به خاطر آنست كه هر انسانى به هنگامى كه نعمتى به او مى رسد فورا مى خواهد، بخشنده نعمت را بشناسد، و طبق فرمان فطرت به سپاسگزارى برخیزد و حق شكر او را ادا كند.
راهنماى ما در شناخت پروردگار نعمتهاى او است ، به خاطر اینكه بهترین و جامعترین راه براى شناخت مبدء، مطالعه در اسرار آفرینش و رازهاى خلقت و مخصوصا وجود نعمتها در رابطه با زندگى انسانها است .
به این دو دلیل سوره فاتحة الكتاب با این جمله شروع مى شود (الحمد لله رب العالمین ).
هر گونه حمد و ستایش مخصوص خداوندى است كه پروردگار جهانیان است .حتى هر انسانى كه سرچشمه خیر و بركتى است ، و هر پیامبر و رهبر الهى كه نور هدایت در دلها مى پاشد، هر معلمى كه تعلیم مى دهد، هر شخص سخاوتمندى كه بخشش مى كند، و هر طبیبى كه مرهمى بر زخم جانكاهى مى نهد ستایش آنها از ستایش خدا سرچشمه مى گیرد، چرا كه همه این مواهب در اصل از ناحیه ذات پاك او است ، و یا به تعبیر دیگر حمد اینها، حمد خدا، و ستایش اینها ستایشى براى او است . و نیز اگر خورشید نورافشانى مى كند، ابرها باران مى بارند، و زمین بركاتش را به ما تحویل مى دهد، اینها نیز همه از ناحیه او است ، بنابر این تمام حمدها به او بر مى گردد.
از كلمه حمد این نكته نیز به خوبى استفاده مى شود كه خداوند همه این مواهب و نیكیها را با اراده و اختیار خود ایجاد كرده است ، بر ضد گفته آنان كه خدا را همانند خورشید یك مبدء مجبور فیض بخش مى دانند.
جالب اینكه حمد تنها در آغاز كار نیست ، بلكه پایان كارها نیز چنانكه قرآن به ما تعلیم مى دهد با حمد خدا خواهد بود.
در مورد بهشتیان مى خوانیم :
دعواهم فیها سبحانك اللهم و تحیتهم فیها سلام و آخر دعواهم ان الحمدلله رب العالمین
سخن آنها در بهشت نخست منزه شمردن خداوند از هر عیب و نقص ، و تحیت آنها سلام ، و آخرین سخنشان الحمد لله رب العالمین است. (یونس 10)
اما كلمه رب در اصل به معنى مالك و صاحب چیزى است كه به تربیت و اصلاح آن مى پردازد این كلمه بطور مطلق تنها به خدا گفته مى شود، و اگر به غیر خدا اطلاق گردد حتما به صورت اضافه است مثلا مى گوئیم ((رب الدار)) (صاحب خانه ) ((رب السفینة )) (صاحب كشتى ).
در تفسیر ((مجمع البیان )) معنى دیگرى نیز بر آن افزوده است و آن شخص بزرگى است كه فرمان او مطاع مى باشد، اما بعید نیست كه هر دو معنى به یك اصل باز گردد.
كلمه عالمین جمع عالم است و عالم به معنى مجموعه اى است از موجودات مختلف كه داراى صفات مشترك و یا زمان و مكان مشترك هستند، مثلا مى گوئیم عالم انسان و عالم حیوان و عالم گیاه ، و یا مى گوئیم عالم شرق و عالم غرب عالم امروز و عالم دیروز، بنابراین ((عالم )) خود به تنهائى معنى جمعى دارد و هنگامى كه به صورت ((عالمین )) جمع بسته مى شود اشاره به تمام مجموعه هاى این جهان است .
همه مسلمانان موظفند در نمازهاى روزانه هر شبانه روز لااقل ده بار این جمله را بخوانند و به سایه الله خداوند یگانه ای كه مالك و رب و سرپرست و پرورش دهنده همه موجودات است پناه برند، تا هرگز توحید را فراموش نكنند و در بیراهه هاى شرك سرگردان نشوند.
گرچه كلمه رب در اصل به معنى مالك و صاحب است ، ولى نه هر صاحبى ، صاحبى كه عهده دار تربیت و پرورش مى باشد، و به همین جهت در فارسى به عنوان پروردگار ترجمه مى شود .
دقت در سیر تكاملى موجودات زنده ، و تحول و دگرگونیهاى موجودات بى جان ، و فراهم آمدن زمینه هاى تربیت موجودات ، و ریزه كارى هایى كه در هر یك از این قسمتها نهفته شده است یكى از بهترین طرق خداشناسى است .
هماهنگیهائى كه در میان اعضاء بدن ماست كه غالبا بدون آگاهى ما بر قرار مى باشد، یكى از نمونه هاى زنده آن است .فى المثل هنگامى كه حادثه مهمى در زندگى ما رخ مى دهد، و باید با تمام توان در برابر آن بپاخیزیم ، در یك لحظه كوتاه فرمانى هماهنگ به تمام ارگانهاى بدن ما به صورت ناآگاه صادر مى شود، بلافاصله ، ضربان قلب بالا مى رود، تنفس شدید مى شود، تمام نیروهاى بدن بسیج مى گردند، مواد غذائى و اكسیژن هوا از طریق خون به طور فراوان به تمام سلولها مى رسند، اعصاب آماده كار، و عضلات آماده حركت بیشتر مى شوند، نیروى تحمل انسان بالا مى رود، احساس درد كمتر مى شود، خواب از چشم مى پرد، خستگى از اعضاء فرار مى كند احساس گرسنگى بكلى فراموش مى شود.
چه كسى این هماهنگى عجیب را در این لحظه حساس ، با این سرعت ، در میان تمام ذرات وجود انسان ، ایجاد مى كند؟ آیا این پرورش جز از ناحیه خداوند عالم و قادر ممكن است ؟!
آیات قرآن پر است از نمونه هاى این پرورش الهى و هر كدام دلیل روشنى براى شناخت خدا هستند.
الحمد لله رب العالمین درسى است از باز گشت همه نعمتها و تربیت همه موجودات به الله ، و توجه به این حقیقت كه همه این مواهب از ذات پاكش سرچشمه مى گیرد .
بر گرفته از تفسیر نمونه
اللهم عجل لولیك الفرج