تبیان، دستیار زندگی

با سلام خدمت دوستان خوب انجمن

هدف از ایجاد ایم مبحث آشنایی شما عزیزان با آثار تاریخی اصفهان است امیدوارم مورد توجه شما عزیزان قرار گیرد.

می خوایم بریم اردو با ما همراه باشید

حمام علی قلی آقا

این حمام از جمله شاهکارهای معماری در مکتب اصفهان در اواخر عصر صفوی است. مطابق با اسناد و مدارک موجود مورخین تاریخ بنای این حمام را سال 1700 میلادی  ذکر می نمایند.
بنای حمام شامل دو حمام بزرگ و کوچک و فضای چال حوض است. هر یک از این دو حمام از دو بخش اصلی سربینه و گرم خانه تشکیل یافته است، بگونه ای که در آن عصر زنان و مردان جداگانه می توانستند از آن استفاده نمایند.

قاعده سربینه حمام بزرگ، به شکل هشت ضلعی منتظم طراحی شده است و در پیرامون سربینه سکوهائی تعبیه شده که فضاهای پشت آنها با طاق نماهای مدور تزئین یافته و همچنین گنبد میانی سربینه بر هشت ستون بزرگ سنگی استوار است.
تزئینات سقف حمام به صورت رسمی بندی است و نورگیرهای سقف به صورت منظم از فضای اطراف به سمت مرکز سقف به صورت منظم طراحی شده اند که در مواقع مختلف روز با ایجاد سایه روشن بر زیبائی تزئینات سقف می افزاید.
این بنا هم اینک به صورت موزه در معرض دید عموم گردشگران قرار گرفته است.

خانه شیخ الاسلام

این خانه بسیار زیبا متعلق به عصر قاجار بوده و شامل اندرونی و بیرونی است.
بنای بخش جنوبی این خانه که مهمترین بخش آن به شمار می رود، دارای یک ایوان بزرگ با تزئینات مقرنس کاری و نقاشی گل و بوته در سقف و همچنین دو ستون بزرگ و یک حوض زیبا در مرکز ایوان است. (شایان ذکر است ایوان از تزئینات مقرنس کاری منحصر به فردی برخوردار است.) سایر بخشهای این خانه نیز دارای پنجره های مشبک و گره چینی است.

این مکان که متعلق به شیخ الاسلام اصفهان در عصر قاجار بوده و عموما مراسم های مختلف مذهبی نظیر سوگواری ایام شهادت امام حسین (ع) در آن برگزار می شده است.
هم اینک این خانه توسط ساز مان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان مرمت و به کارگاههای هنرهای سنتی نظیر سفال گری، زربافی و گره چینی اختصاص یافته است.

هشت بهشت

کاخ هشت بهشت در عصر صفوی و به فرمان شاه سلیمان صفوی ( صفی دوم ) در سال 1669 میلادی و در  میان باغی بزرگ و زیبا به نام بلبل به شکل هشت وجهی بنا گردیده است.

محققین واژه هشت بهشت را به  صورت های گوناگونی تعبیر نموده اند. اما منطقی ترین تفسیر در مورد این نام « هشتی » یا ورودی بهشت  است.این کاخ در دو طبقه و بر روی یک کرسی با ازاره سنگی بنا شده و ترکیب احجام و فضاهای آن به گونه ای ترتیب  یافته که هیچ بخشی از بنا از نظر شکل و تزئینات شبیه دیگری نیست.

محوطه مرکزی، بخش اصلی بنا را تشکیل داده و دارای پلانی هشت ضلعی است که از حیث تزئینات داخلی باترین بخش بنامحسوب می شود.اتاق های پیرامون محوطه مرکزی و راهروها دارای تزئینات بسیار دلپذیری اند اما در طول گذشت زمان دچارآسیب های فراوانی شده اند.این کاخ دارای چهار ایوان در اطراف خود است.
در این ایوانها ستونهایی تعبیه شده که ارتفاع آنها از سطح زمین تا سقف حدود 14 متر است.کاخ هشت بهشت در دوره قاجار به خصوص در دوران فتحعلی شاه و مسعود میرزا ظل السلطان حاکم اصفهان مورد دخل و تصرفاتی قرار گرفته به گونه ای که بخشی از شیوه معماری و تزئینات دچار تغییراتی شده است.

مدرسه چهار باغ

مسجد و مدرسه چهارباغ از جمله آثار ارزشمند اواخر عصر صفوی در اصفهان است.بنای این مسجد كه مدرسه مادرشاه نیز خوانده می شود در زمان حكومت شاه سلطان حسین صفوی و در سال 1116 هجری قمری آغاز گردید.وجه تسمیه این مسجد به  نام چهارباغ به این دلیل است كه در امتداد محور چهار باغ واقع شده و علت نامیده شدن آن به نام مدرسه مادر شاه نیز بدان علت است كه مادر شاه سلطان حسین صفوی عایدات چند كاروانسرا و بازار پیرامون آن را وقف مدرسه نموده بود..

این بنا از نظر  معماری به صورت چهار ایوانی بوده و از بخش های گوناگونی چون سردری رفیع و با شكوه و همچنین هفده طاق نما به صورت دو طبقه از جنس آجر در دو طرف در ورودی تشكیل یافته است .سر در اصلی مسجد با كاشی های معرق و ظریف تزئین یافته ومچنین مقرنس كاری های پرنقش و نگار و كتیبه های مختلف بر زیبایی و عظمت این بنا افزوده است.در سر در این مدرسه، كتیبه ای به چشم می خورد كه با خط نستعلیق سفید بر زمینه كاشی لاجوردی تاریخ 1122 هجری قمری را نشان می دهد و توسط عبدالرحیم جزایری یكی از خطاطان برجسته اواخر عصر صفوی نگارش یافته است.

مدرسه چهارباغ دارای دو دهانه در سر در ورودی است كه با كاشی های فیروزه ای تزئین یافته اند،همچنین بر روی دو پایه سنگ مرمری سر در،گلدانی زیبا ایجاد شده در طرفین آن دو سكو از جنس سنگ مرمر نفیس به چشم می خورد.از جمله ویژگی های منحصر به فرد این مسجد درهای بسیار نفیس آن است كه دارای تزئینات بسیار زیبایی ازجنس طلا  و نقره می باشد.

بر روی دو لنگه این در به خط نستعلیق و به صورت برجسته اشعاری توسط محمد صالح اصفهانی نگاشته شده است.ازویژگی های دیگر این در، كاربرد هنر قلمزنی بر روی صفحات طلا و نقره است كه به صورت    استادانه ای انجام پذیرفته است.مساحت این مدرسه در حدود 12000 متر مربع بوده كه در چهار طرف صحن اصلی آن تعداد 121 حجره بنا شده است كه دارای تزئینات بسیار زیبایی می باشد .در صحن اصلی این مسجد درختان بسیاری وجود دارد كه از میان آنها نهری با نام فرشادی عبور می نماید.حجره هایی كه در دو طرف صحن ایجاد شده، از دوران صفوی تا به امروز اختصاص به سكونت طلاب علوم دینی داشته است.اكثر این حجره ها دارای نقشه یكسانی می باشند به گونه ای كه هر یك دارای یك اتاق نشیمن در جلو و قسمتی تحت عنوان صندوقخانه در عقب و قسمتی نیز به نام بالا خانه می باشد.در جلوی هر كدام از این حجره ها ایوان زیبا ئی  كه دارای طراحی ساده و در عین حال زیبایی می باشد قرار گرفته است .گنبد این مسجد پس از گنبد مسجد شیخ لطف اله از جمله زیباترین گنبد های اصفهان از نظر تزئینات كاشی كاری به شمار می رود.

جبهه شمالی مسجد دارای ایوانی با دهانه نسبتاً عریض و ارتفاع زیاد است و در جبهه مقابل آن بنای گنبدخانه و مناره های ایوان جنوبی قرار دارند.كتیبه فوقانی داخل گنبد به خط عبدالرحیم جزایری نگاشته شده است.امروزه طلاب علوم دینی در این مدرسه كه با نام مدرسه علمیه امام جعفر صادق (ع) خوانده می شود  به آموزش علوم دینی مشغول می باشند لذا همانگونه كه عنوان گردید حجره های آن همانند دوره صفوی مكانی برای اقامت طلاب به شمار می رود و گردشگران مشتاق نیز می توانند همزمان از این مسجد با شكوه بازدید نمایند .

تیمچه ملک
مجموعه ملک در جناح غربی بازار اصفهان قرار دارد و در زمان مظفرالدین شاه قاجار احداث شده است. این مجموعه ترکیبی از سه قسمت اصلی، تیمچه و بهاربند است. ظرافت طراحی بازار به حدی است که ادراک پیوستگی سه قسمت مجموعه را ممکن می سازد.

تیمچه اولین و مهمترین قسمت مجموعه است. در مسیر ورود راهرویی کوتاه و کم ارتفاع زمینه لازم را برای ورود به فضایی جدید را فراهم می آورد و در پی راهرو با گشادگی ناگهانی تیمچه روبرو می شویم. شکل فضا به صورت قاعده کشکول است و در وسط آن حوضی قرار دارد. فضای میانی تیمچه ارتفاعی معادل دو طبقه دارد و طاق گنبدین بر ارتفاع افزوده است.

آنچه بیش از همه جلب نظر می کند نمای چوبی پرکار حجره ها و و کاربندی سقف است. تیمچه از طریق راهرو کوتاهی در مقابل دالان ورودی به صحن سرا مرتبط می شود. سرا صحنی کوچک با قاعده مستطیل دارد که  دیواره های آن باتعبیه رواقی دو طبقه مجوف می شود. سقف چوبین و مسطح رواق ها بر ستون های استوانه ای سنگی نشسته است.

تیمچه امین الدوله

یكی از جالب ترین بناهای داخلی بازار میباشد كه توسط فرخ خان غفاری(امین الدوله) ساخته شد و معماری آن از سال 1280 الی 1285 توسط استاد علی مریم صورت گرفت.

واژه "تیم" به معنی کاروانسرا بوده است، چنان که ناصرخسرو در سفرنامه خود از این واژه استفاده کرده است و تیمچه به معنی تیم کوچک یا کاروانسرای کوچک بوده است. اما در دوره معاصر به کاروانسراها یا سراهای کوچک و سرپوشیده، تیمچه می‌گویند،

مانند تیمچه امین الدوله در کاشان. این خصوصیت کالبدی تیمچه‌ها، یعنی سرپوشیده بودن آنها، فضای مناسبی برای عرضه کالاهای گرانبها مانند فرش، دور از آسیب باد و باران و آفتاب پدید می‌آورد. به همین سبب فضای تیمچه‌ها، غالبا نسبت به کاروانسراها از لحاظ اقتصادی گران تر بوده و برای عرضه اجناس ارزان قیمت استفاده نمی‌شده است .

در دوره قاجاریه طرح‌های متنوعی از ترکیب تیمچه و کاروانسرا پدید آمد، سراچه و تیمچه امیر در تبریز و سرا و تیمچه حاج رضا در قزوین از نمونه‌های این نوع بناها هستند .

پل مارنان

پل مارنان در یکی از قدیمی ترین محلات شهر اصفهان یعنی ماربین واقع شده است. درباره تاریخ ساخت این پل منابع تاریخی موارد متعددی را عنوان می نمایند بگونه ای که برخی شالوده های پل را به دوران ساسانی نسبت می دهند.

این پل ساحل شمالی و جنوبی رودخانه را در غربی ترین بخش شهر اصفهان به یکدیگر متصل می سازد و از دوره صفوی تا دوره معاصر ، مرمتهای اساسی بی آنکه در ساختار اصلی آن تغییری ایجاد شود به روی آن انجام شده است.

کلیسای وانک

کلیسای وانک یا آمنا پرکیج نام کلیسایی است در محله جلفای اصفهان. این کلیسا از کلیساهای تاریخی ارمنیان اصفهان می‌باشد و در زمانشاه عباس دوم ساخته شده‌است. وانک در زبان ارمنی به معنی کلیسای جامع است .
ارامنه بعد از کوچ بزرگ یعنی در سال ۱۶۰۵ به دستور شاه عباس دوم به اصفهان آورده شدند. آنها از بدو ورود شروع به ساختن محل زندگی کردند و در وهلهٔ اول کلیساها را بنا کردند. ارامنه مردمانی بودند که مذهب برایشان اهمیت بسیاری داشت. پس این باعث می‌شد که محلی برای دعا و راز و نیاز با خدای خود داشته باشند. اولین آنها کلیسای وانک بود. وانک اولین بار در سال ۱۶۰۴ ساخته شد که البته این بنا خیلی کوچک‌تر از بنای فعلی و با وسعت کم ساخته شد .

۵۰ سال بعد از ساخت اولیه به خواست و تشویق خلیفه وقت داویراول (خلیفه شخصی است روحانی که ازدواج نمی‌کند و امور ارامنه در دست اوست این شخص از ارمنستان و یا لبنان که رئوس مذهبی ارامنه هستند انتخاب شده وبه نقاط مختلفی که ارامنه ساکن هستند فرستاده می‌شود) این مکان ویران شده و جای آن بنایی با طرحی شکوهمند و عظیم ساخته می‌شود. ساخت این مکان ۹ سال به طول می‌انجامد و در سال ۱۶۶۴ در زمان سلطنت شاه عباس دوم به اتمام می‌رسد. این مکان را برای تعلیم راهبان و اسکان خلیفه بنا می‌کنند .

این کلیسا و یا دیر آمناپرگیچ (ناجی همگان) در جنوب اصفهان در محلهٔ جلفا یعنی در میدان بزرگ این محله واقع است. بنای عظیم و برج ساعت آن از فاصلهٔ دور مشخص است با ایرن این بنا با ذوق و سلیقهٔ مردمان این منطقه بیشتر آشنا می‌شویم مردمانی که خاک خود را رها کرده وبه سرزمین غریب آورده شدند و اثری چنین زیبا خلق کرده‌اند. این بنا دو در ورودی دارد که در اصلی دری چوبی بزرگ است که مردم از آن رفت و آمد می‌کنند. سر در این ورودی منظره‌ای از داخل دیر با کاشی لاجوردی و خاکستری مزین شده بالای تصویر به خط ارمنی این چنین نوشته شده «دیر ناجی همگان محلی برای راهبان». بعد از ورود دالانی وجود دارد که در دو طرف دالان دو اتاق وجود دارد که قبلاً در آن اتاق‌ها به امور مربوط به ارامنه رسیدگی می‌کردند؛ ولی در حال حاضر یکی به عنوان مغازه‌ای کوچک و دیگری به عنوان اتاق نگهبانی از انها استفاده می‌شود. دالان به سمت پلکان ورودی می‌رود. در سمت راست پلکان برج ناقوس واقع است. در زیر این برج دو قبر وجود دارد؛ این قبرها متعلق به سربازی ارمنی و دیگری متعلق به پیشوای ارمنی است. این برج ۳۸ سال بعد از بنای اصلی دیر ساخته شده‌است. هزینهٔ آن را تاجری ارمنی به اسم هوانجان جمالیان متقبل گشته‌است .

در سمت راست این بنا (برج ناقوس) کتیبه‌ای بزرگ به رنگ آبی مشخص است و دور آن را سنگهای صلیبی احاطه کرده‌اند این سنگهای صلیبی به زبان ارمنی (خاچ کارم نام دارند یعنی همان سنگ صلیبی) این سنگها یا خاچ کارها از کلیساهای ویران شدهٔ جلفا به این مکان آورده شده و در این دیوار نصب شده‌اند. در قسمت سمت چپ برج ناقوس بنای یاد بودی چشم بیننده را به طرف خود جلب می‌کند این بنای یاد بود، یاد بودی از قتل عام ارامنه‌است که در سال هزار و نه صد و پانزده به دست ترکان عثمانی صورت گرفته هر ساله در این مکان در روز بیست و سه آوریل مراسم برگذار می‌شود که مردم (ارامنه) جمع شده و شمع روشن می‌کنند و یاد شهدای ارمنی را گرامی می‌دارند .

با سلام
بارها از جاذبه های معماری صففوی و ..... در اصفهان دیدن داشته ام . هربار اشتیاقم برای دیدن ریز ترین خطوط نقاشی ، گچبری ،‌اینه كاری و.... بیشتر شده است . اما بنظر میرسد هنرمندان عزیز و فعلی كشورمان چون گذشته دل به تعمیر این میراث غنی و سرشار از احساس ملی و مذهبی نمیدهند . در حالیكه ابزار كار بسیار پیشرفته تر شده است . راستی چرا ؟‌

خانوم yasekaboud63 بحث خیلی خوب کاملی رو شروع کرده بودید مطالب جامع و کوتاه که هم اطلاعات رو بالا میبره و هم خسته کننده نیست
دوست عزیز اماکن دیگه ای مثل عصارخانه ، خانه مشروطیت ، بازار بیدآباد و . . . جاهای دیگه ای هم هستن که می تونید برای تکمیا کردن بحثتون اونها رو هم اضافه کنید .