تبیان، دستیار زندگی

به تازگی گرایش جدیدی در میان روان شناسان و روان درمانگران پدید آمده است تا به تاثیر عوامل فرهنگی و اجتماعی در شخصیت و نیازهای انسان بیشتر توجه شود. این گرایش طرفدار توجه بیشتر به دین برای سلامت روان و درمان بیماریهای روانی است. آنان بر این باورند كه در ایمان به خدا نیروی خارق العاده ای وجود دارد كه نوعی قدرت معنوی به انسان دیندار می بخشد و در تحمل سختی های زندگی او را كمك می كند و از نگرانی، اضطراب و در نتیجه پیامدهای زیانباری چون افسردگی و خودكشی باز می دارد.

قرآن به عنوان یك درمانگر و درمان خود را معرفی می كند: و خدا را نیز به عنوان درمان و دارو بیان می دارد

(10)روزی اش را در دست خدا می داند و درباره رزق و روزی اصولاً ترس و ناآرامی را نمی شناسد زیرا خدا را روزی دهنده می داند.

(11) از مصیبت های روزگار و حوادث دهر نمی هراسد زیرا می داند كه حوادث خوب یا بدی كه برای مردم روی می دهد آزمایش خداوندی است.

(12)مؤمن هرگز دچار اضطراب ناشی از گناه نمی شود، احساسی كه بسیاری از بیماران روانی از آن رنج می برند این عدم اضطراب مؤمن معلول تربیت صحیح اسلامی اوست به گونه ای كه دچار گناه نمی شود و پس از اشتباه و خطا خداوند را آمرزنده و غفار می یابد و توبه می كند.

(13) اعتراف مؤمن به گناه و توبه به درگاه خداوندی او را از كوشش برای دور نگه داشتن فكر گناه از ذهن به منظور رهایی از ناراحتی روانی ناشی از احساس گناه- بازمی دارد. كسانی كه ایمان ندارند برای دور نگه داشتن فكر گناه از ذهن به سركوب ضمیر ناخودآگاه خود می پردازند. این سركوب فكر گناه باعث نمی شود كه آن نیروی انفعالی احساس پستی و حقارتی كه همراه فكر گناه وجود داشته است نیز از میان برود. بنابراین نیروی انفعالی مزبور به شكل اضطرابی مبهم و پیچیده در انسان بروز می كند كه باعث رنج و ایجاد تشنج روانی در شخص می شود و در نتیجه انسان سعی می كند با پناه بردن به عوارض برخی از بیماری های روانی از شدت آن بكاهد. اصولا روانكاوان می كوشند تا ضمیر ناخودآگاه را آشكار سازند و بیمار را به یادآوری مجدد آن كارها و مقابله با آ نها وادار می سازند تا به جای این كه آنها را انكار كرده و با سركوبشان از رودررویی با آنها فرار كنند، نوعی داوری و قضاوت عقلانی درباره آنها پیدا كنند، یعنی به صدور حكم درباره آنها بپردازند. به همین دلیل است كه یادآوری گناه توسط مومن و اعتراف به آنها و استغفار و توبه باعث جلوگیری از سركوب ناخودآگاه احساس گناه می شود، زیرا این گونه سركوب كردن ایجاد اضطراب و بروز عوارض بیماری های روانی می گردد. مومن احساس گناه را سركوب نمی كند بلكه به آن اعتراف می كند و از خدا آمرزش می طلبد، از این رو مومن همواره دارای امنیت خاطر روانی و آرامش قلبی و احساس رضایت و آرامش خاطر است.

(14)فقدان ایمان به خدا موجب می شود كه انسان دچار سرگردانی و پوچی شود. قرآن حالت تعارض و اضطراب و سرگردانی انسان فاقد ایمان را به حالت انسانی تشبیه می كند كه حس نماید از آسمان فرو افتاده است و پرندگان او را در میان آسمان و زمین می ربایند یا تندبادی به مكانی دور پرتابش می كند.

(15) ایمان به خدا تنها راه رهایی از اندوه و اضطراب

(16) چنانكه فقدان آن سرانجامی جز اندوه، افسردگی، پوچی و خودكشی ندارد. حتی مومن گاه در حالت خروج از تعادل شخصیتی- به دنبال اعراض از یاد خدا- دچار بحران های این چنینی می شود. از این رو خداوند بیان درمان و نسخه شفابخش خویش ذكر خدا را درمان نهایی هرگونه اضطرابی می داند: كسانی كه از یاد خدا اعراض كنند در زندگی دچار سختی و تنگی می گردند. این تنگنا در ابعاد جسمی، مالی، جانی و روانی خود رانشان می دهد

(17) روش های ایجاد تعادل شخصیتیكی از روش های درمانی بیماری های روحی و روانی را قرآن ارتباط با مومنان برمی شمارد.

(18) زیرا احساس وابستگی فرد به گروه و از میان رفتن احساس انزوا و تنهایی و توجه به نقش فعال خود در جامعه، دارای اهمیت زیادی در سلامت روانی انسان است. بسیاری از روان درمانگران به اهمیت روابط انسانی به منظور تامین سلامت روانی توجه كرده اند. وابستگی فرد به گروه و دوستی گروه نسبت به فرد و ارتباط انسان میان آن ها از عوامل مهمی است كه به تشكیل شخصیتی سالم و تحقق امنیت خاطر و آرامش انسان كمكی شایان می كند.قرآن روش های چندی در روان درمانی پیش گرفته است كه مهم ترین آنها ایجاد تعدیل یا تغییر در شخصیت و رفتار است. از این رو نخست به تعدیل یا تغییر افكار و گرایش های فكری آنها اقدام می كند، چرا كه رفتار انسان به مقدار زیادی تحت تاثیر افكار و گرایش او قرار دارد. به همین دلیل است كه هدف اساسی روان درمانی را تغییر نوع تفكرات بیماران روانی درباره خود، هستی، مردم و زندگی، مشكلات و اهداف زندگی دانسته اند. اما بیمار روانی با تغییر افكاری كه در اثر درمان حاصل می شود در برابر مشكلات و حل آنها توانا می شود و اضطرابش كاهش می یابد. قرآن برای پرورش شخصیت مردم و ایجاد تغییر در رفتار آنان، روش كار و ممارست عملی در زمینه افكار و عادات جدید رفتاری را كه در نظر دارد در نفوس آنان تحكیم بخشد، به كارگرفته است. به همین منظور عبادات مختلفی چون نماز، روزه، زكات و حج و مانند آنها را واجب كرده است.انجام منظم ومرتب این عبادت در اوقاتی معین مؤمن را به یاد خدا می اندازد و باعث می شود كه او همواره در همه جا و در همه كار خدا را در نظر داشته باشد.حالت تمدد اعصاب و آرامش روانی ناشی از نماز انسان را از اضطرابی كه بیماران روانی همواره از آن رنج می برند، می رهاند؛ چون این حالت ها معمولاً تا مدتی پس از نماز نیز در انسان باقی می ماند و ادامه می یابد. انسان گاهی در حالت تمدد اعصاب و آرامش روانی پس از نماز با امور یا مواردی اضطراب انگیز رو به رو می شود یا آن ها را به یاد آورد. تكرار حدوث این موارد و یادآوری آنها در حالت تمدد اعصاب و آرامش نفسانی پس از نماز به «خاموش شدن» تدریجی اضطراب در انسان منجر می شود.این تأثیر مهم كه نماز در درمان اضطراب دارد، همانند تأثیر روش روان درمانی برخی از درمانگران رفتارگرایی معاصر در درمان اضطراب بیماران روانی است كه از طریق درمان از راه آرام سازی یا درمان از راه كاهش حساسیت انفعالی انجام می گیرد.دعا نیز موجب كاهش شدت اضطراب می شود.

(19) روشن است كه اضطراب از عجز انسان در برابر حل تضادهای روانی وی ناشی می شود و اصولاً بخش بزرگی از نیروی روانی انسان برای حل تضادهای روانی مصروف می شود به همین دلیل است كه بیماران روانی نمی توانند به طور صحیح توانایی و امكاناتشان را بروز دهند؛ چون تضادهای روانی آنان نیروی شان را مصرف می كند. اما وقتی همین بیماران درمان می شوند و نیروهای روانی آنان آزاد می گردد اظهار شادابی و نشاط می كنند و نیروی كار و تولیدشان افزایش می یابد .